پیش‌بینی‌های قابل تأمل یک کتاب از تاریخ افول آمریکا / نظریه‌پردازان غربی آینده دنیا را چگونه تصور می‌کنند؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، انتشارات سروش مجموعه کتاب 6 جلدی «افول آمریکا» را منتشر کرده است. این مجموعه کتاب با استفاده از منابع پژوهشی فارسی و غیرفارسی به اسنادی پرداخته است که نشان از افول آمریکا می‌دهد.

سعید کرمی، مدیرعامل انتشارات سروش در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی تسنیم درباره این مجموعه، منابع تحقیقی آن و اهمیت پرداخت به این موضوع صحبت کرده است.

تسنیم: این مجموعه از چه دریچه نگاهی به موضوع افول آمریکا نگاه کرده است؟

تصویری واقعی از افول آمریکا ارائه کردیم نه شعارزده!

نویسندگان این کتاب‌ها سعی دارند تصویری واقعی از افول آمریکا و جامعه سرمایه‌داری آمریکایی را عرضه کنند؛ نه با نگاهی شعارزده بلکه بر اساس واقعیت‌های علمی و از زبان افرادی که سال‌ها در متن و بطن جامعه آمریکایی زیست کرده‌اند.

نکته بسیار مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که نظریه افول آمریکا فقط از سوی رهبر معظم انقلاب مطرح نشده و حتی خود آمریکایی‌های آگاه به واقعیت‌های جامعه آمریکایی نیز معترف به این نکته‌اند که آمریکا مسیر افول را در پیش گرفته است. علاوه بر این، بنده معتقدم که مطالعه کتاب‌های «افول آمریکا» برای مخاطب فارسی‌زبان از این جهت اهمیت دارد که به‌خوبی نشان می‌دهد این ابرقدرت جهانی چگونه در مسیر اضمحلال قرار گرفته و و به سوی نابودی حرکت می‌کند.

- موضوع افول آمریکا یکی از بحث‌هایی است که در دهه‌های اخیر از سوی بسیاری از کارشناسان ارائه شده و حتی رهبر معظم انقلاب نیز بارها از آن یاد کردند. با این حال سؤال مهمی که وجود دارد این است که افول آمریکا دارای چه ابعاد و مشخصاتی است؟ آیا منظور از افول نابودی آمریکاست یا چیز دیگری مدنظر است؟

نظام تک‌قطبی در حال تغییر است

شناخت تحولات این دوره اهمیت بسیاری دارد و در این تحولات، جایگاه کسانی که قدرت اداره جهان را برای مدت‌ها بر عهده داشتند، مهم است. اگر این مقاطع را به خوبی نشناسیم، زمان می‌گذرد و ما باقی می‌مانیم. وقتی از افول یا اضمحلال آمریکا صحبت می‌کنیم، مسئله ما تبیین افول یا اضمحلال ساختار فعلی توزیع قدرت و از آن مهم‌تر تبیین افول یا اضمحلال ماهیت نظم کنونی یعنی نظم سلطه‌گر - سلطه‌پذیر و روش زندگی مادی - الحادی است.

بدیهی است که افول یا اضمحلال ساختار یا تغییر نظام تک‌قطبی، با وجود آنکه هندسه توزیع قدرت جهانی را عمیقا دگرگون می‌کند می‌تواند مانند گذشته تأثیرات اندکی بر ارکان ماهوی این نظام داشته باشد. بنابراین مسئله اصلی اضمحلال امپراتوری آمریکا به مثابه ساختار توزیع قدرت و عناصر ماهوی آن و هدف اصلی ارزیابی عناصر ساختاری و ماهوی افول یا اضمحلال احتمالی است که تحقیقا بر هندسه قدرت جهانی (عناصر ساختاری و ماهوی آن) تأثیر عمیقی بر جای خواهد گذاشت..

- ممکن است بخشی از مخاطبان، باور به نظریه افول آمریکا نداشته باشند و برای نقض آن موضوعاتی نظیر «قدرت نظامی آمریکا» یا توسعه ساختاری آنان در حوزه‌های نرم‌افزاری را مثال بزنند. این کتاب ها چگونه این نظریه را برای مخاطب عام تبیین می‌کند؟

متأسفانه در جامعه ایرانی به‌خاطر بعد مسافت، مردم با حقیقت جامعه آمریکایی مواجه نیستند و از طرفی تحت تأثیر تبلیغات فیلم‌های هالیوودی آمریکا را بهشت موعود و یا به قول خود آمریکایی‌ها «سرزمین فرصت‌ها» می‌شناسند و یا در زمینه نظامی آن‌ها را ابرقدرتی نفوذناپذیر می‌دانند، درحالی که با مشکلات کشور خود از نزدیک مواجهند؛ خلاصه اینکه جوان ایرانی کف جامعه خود را با سقف رویای آمریکایی که بعضا وجود خارجی ندارد و محصول رندر یک کامپیوتر پیشرفته است مقایسه می‌کند. در مسئله نظامی هم دیگر موازنه قدرت مانع آن یکه‌تازی آمریکای قرن 19 می‌شود؛ شما ببینید با چه ضرر هنگفت مالی و با چه فضاحتی و با چه حجم از کشته از افغانستان و عراق فرار کردند؟ عصر حاضر دیگر قدرت نظامی را تعداد کلاهک‌های هسته‌ای مشخص نمی‌کند.

بنابراین تمام بنیان‌های آمریکایی امروز با گذشت زمان رو به اضمحلال رفته و این وعده الهی است که ظلم هرچقدر هم باشکوه باشد روزی سرنگون می‌شود.

- نظر غربی‌ها درباره این نظریه چیست؟ آیا آنان هم نگاهی شبیه به ما به این موضوع دارند؟

با یک جست‌و‌جو ساده متوجه می‌شویم نظریه افول امریکا یک تز ایرانی نیست؛ یک نظریه منحصر افراد ضد استکباری نیست، بلکه این بینش بزرگترین اندیشمندان آمریکایی و بعضا متفکران تابع نظام سلطه نیز هست.

در زیر نظریه‌های تنی چند از افراد مشهور را می‌خوانیم:

جان ایکنبری - "خیزش چین و آینده نظم جهانی لیبرال": «جان ایکنبری»، نظریه‌پرداز روابط بین‌الملل و سیاست خارجی آمریکا و استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه پرینستون آمریکا، سال 2014 در مقاله‌ای با عنوان «آینده نظم جهانی لیبرال» که توسط مجله «فارین افرز» منتشر شد، به تغییر قدرت جهانی اشاره می‌کند. وی معتقد است تغییر قدرت جهانی و افول قدرت آمریکا و تغییر نظام تک‌قطبی در جریان است. عصر آمریکا در حال پایان است و نظم جهانی شرقی جایگزین نظم جهانی غربی شده است. ما شاهد پیدایش قدرت‌های نوظهور هستیم؛ در حالی که قدرت آمریکا در حال فرسایش است. تغییر قدرت جهان به این دلیل در جریان است که قدرت در حال انتقال از غرب به شرق است. کشور چین در کانون این تغییر قرار دارد و رسانه‌های آمریکا تصدیق می‌کنند که چین به‌زودی بزرگ‌ترین اقتصاد دنیا یعنی آمریکا را پشت سر خواهد گذاشت. بنابراین جهان به نوعی در وضعیت تحول قدرت جهانی از قدرت متمرکز به نظام چندقطبی است که می‌توان از آن به عنوان «سیستم انتشار قدرت» یاد کرد. کشور چین شاید بیشترین بهره را از این انتقال قدرت داشته باشد.

گیدون راشمن - "سقوط آمریکا": «گیدون راشمن» (Gideon Rachman) تحلیلگر سیاسی مجلات آمریکا بر این نظر است که آمریکا باید به فکر سقوط خود باشد. ایالات متحده آمریکا دیگر هرگز موقعیت تسلط جهانی بعد از سقوط اتحاد جماهیر شوروی را تجربه نخواهد کرد. آمریکا از سال 1991 تا سال 2008 که دچار بحران اقتصادی شد، 17 سال از موقعیت هژمونی جهانی برخوردار بود. اما با معضلات اجتماعی و اقتصادی ناشی از بحران سال 2008، این موقعیت خود را از دست داده و دیگر هم این موقعیت را تجربه نخواهد کرد. آن روزها دیگر تمام شد. رشد اقتصادی و نظامی چین، تهدیدی بلندمدت برای هژمونی جهانی آمریکا است. در واقع، امروز رقابت بین چین نوظهور و آمریکای ضعیف، حول ابعاد گوناگون است. در مقابل ضعف آمریکا، قدرت‌های نوظهور از جمله چین، برزیل، ترکیه، هند و ایران هستند. هر کدام از این کشورها اولویت‌های سیاست خارجی خود را دارند که توانایی آمریکا برای شکل‌دهی نظم جهانی را محدود می‌کند.

میشل کاکس - "تغییر قدرت و سقوط غرب": «میشل کاکس» (Michael Cox) استاد روابط بین‌الملل به این موضوع می‌پردازد که در اوایل قرن 21، ما شاهد حقیقتی جدید به نام «تغییر قدرت» هستیم. در این فرآیند، آمریکا و غرب در حال سقوط بوده و نظم جدید بین‌المللی توسط به‌اصطلاح بریکس (BRICs)، شامل کشورهای برزیل، روسیه، هند و چین در حال شکل‌گیری است.

نوآم چامسکی - "آمریکا امپراتور در حال سقوط": «نوآم چامسکی»، اندیشمند آمریکایی، آمریکا را امپراتور در حال سقوط می‌داند. از نگاه وی، اگرچه اصول تسلط امپریالیستی آمریکا تغییر کرده اما ظرفیت پیاده‌سازی آن به شکل قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته است. آمریکا هم در داخل و هم در خارج در حال سقوط است.

فرید زکریا - "جهان پساآمریکا": «فرید زکریا»، نظریه‌پرداز نئورئالیست معتقد است جهان در حال انتقال از عصر آمریکایی به عصر پساآمریکایی است. جهانی که در پیش داریم جهانی است که در آن ایالات متحده آمریکا نه رهبری اقتصادی و ژئوپلیتیک آن را بر عهده خواهد داشت و نه بر فرهنگ آن چیره خواهد بود بلکه قدرت آن سقوط خواهد کرد. به اعتقاد فرید زکریا، ما در حال «خیزش دیگران» هستیم که چشم‌انداز جدید جهانی را به وجود می‌آورند و در آن چشم‌انداز قدرت و ثروت در حال جابه‌جایی است. قدرت در حال جابه‌جایی و فاصله گرفتن از سلطه آمریکایی است. ما در حال گام نهادن به جهان پساآمریکایی هستیم که مردمان بسیار در نقاط بسیار، جهت و ماهیت آن را تعیین می‌کنند.

مؤسسه بروکینگز - "عصر پسا‌آمریکا": «مؤسسه بروکینگز» در زمینه افول قدرت آمریکا معتقد است بسیاری از ناظران سیاسی و اقتصادی اظهار می‌دارند آمریکا در حال سقوط است. از زمان وقوع بحران اقتصادی بین‌المللی در سال 2008، مسئله سقوط آمریکا در چین و سایر کشورها مطرح شد. برخی افراد از جمله خود آمریکایی‌ها بر این باورند «سقوط برگشت‌ناپذیر» در ایالات متحده آمریکا شروع شده و جهان در حال ورود به عصر پسا‌آمریکا است.

دانشکده تجارت هاروارد - "شکست نظام سیاسی آمریکا": براساس یافته‌های «دانشکده تجارت هاروارد»، نظام سیاسی آمریکا شکست خورده و اقتصاد آن هم در حال سقوط بوده و دست‌و‌پا می‌زند. رشد و رفاه اقتصادی آمریکا 20 سال پیش به پایان رسید. رویای آمریکایی در معرض خطر است. آمریکایی‌ها به رهبران سیاسی اعتماد ندارند و قطب‌بندی سیاسی به طرز چشمگیری افزایش یافته است. آمریکایی‌ها از نظام سیاسی خود ناامید هستند و اعتماد کمتری به 2 حزب بزرگ دارند. این شرایط اقتصادی و سیاسی، بیانگر آن است که رویای آمریکایی در خطر است.

ژوزف نای - "چشم‌انداز سقوط قدرت آمریکا": از نگاه «ژوزف نای»، تئوریسین جنگ نرم و دیپلماسی عمومی، آینده قدرت آمریکا بشدت مورد چالش است. بحران اقتصادی جهانی سال 2008 را می‌توان شروع سقوط آمریکا تفسیر کرد. «شورای اطلاعات ملی» پیش‌بینی کرده که در سال 2025 ایالات متحده به عنوان یک قدرت باقی می‌ماند اما سلطه آمریکا از بین خواهد رفت. در قرن حاضر، قدرت آمریکا را می‌توان با قدرت انگلستان در قرن گذشته مقایسه و سقوط هژمونی آمریکا را پیش‌بینی کرد. اما آمریکا به طور مطلق سقوط نمی‌کند و سقوط آن نسبی خواهد بود.

آلفرد مک‌کوی (Alfred McCoy): «آلفرد مک‌کوی» استاد دانشگاه و مورخ آمریکایی معتقد است مرگ ایالات متحده آمریکا به عنوان ابرقدرت جهانی می‌تواند به مراتب سریع‌تر از آن باشد که هر کس تصور می‌کند. این مرگ تا سال 2025 کامل خواهد شد. انتقال ثروت و قدرت اقتصادی جهانی از غرب به شرق در حال جریان است. سال 2012، 65 درصد مردم آمریکا معتقد بودند کشور در شرایط سقوط قرار دارد. مک‌کوی، استدلال می‌کند بزرگ‌ترین عامل سقوط آمریکا، نظامی‌گری است.

ویلیام نورمن گریج - "مهندسی سقوط آمریکا": سقوط آمریکا اتفاق افتاده و دلیل آن هم این است که آمریکا ویژگی‌هایی مانند فقر، جرم، بیسوادی و بیماری‌های موجود در جهان سوم را از خود به نمایش گذاشته است. نورمن گریج، استاد آمریکایی ریشه سقوط آمریکا و تشدید اختلاف و خشونت در آن را «ثروت بدون کار، لذت بدون وجدان، دانش بدون شخصیت، تجارت بدون اخلاق، علم بدون انسانیت، عبادت بدون ایثار و سیاست بدون اصول» می‌داند.

استفان کوهن - "پایان نفوذ آمریکا": ایالات متحده آمریکا قدرت و نفوذ خود را از دست خواهد داد. نفوذ آمریکا در جهان در حال اتمام است و بازگشت آن غیرقابل پیش‌بینی است. استانداردهای زندگی در آمریکا در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه، کاهش یافته است. ایالات متحده آمریکا، کشوری با ثروت، قدرت و نفوذ بود. اما همه اینها در حال تغییر است و رؤیای لیبرالیسم رو به پایان است.

- به نظر می‌رسد که علاوه بر کتاب‌ها، باید این موضوع را در قالب‌های دیگری نظیر فیلم سینمایی، مستند و... به تصویر کشید؛ نظر شما در این زمینه چیست؟

همان‌طور که مقام معظم رهبری فرمودند باید جهاد تبیین را پیش بگیریم و واقعیت جامعه آمریکایی را به تمام مردم دنیا نشان دهیم. حقیقت جامعه آمریکایی فقط آسمان‌خراش‌های وحشتناک و اپل و تسلا نیست، بلکه باید دید این ثروت انباشته در دست یک درصد مردم که چنین امپراطوری باشکوه و پر زرق و برقی را بنا نهاده، چه ضربه‌ای بر بدنه مردم 99 درصدی آمریکا زده است، باید آمار رو به رشد بزه‌کاری را به تمام مردم دنیا نشان داد و باید رشد بی‌سابقه بی‌خانمانی و بی‌کاری و آمار بیماران بدون بیمه‌ای که حتی توان مالی ویزیت دکتر ندارند را به تصویر کشید. در واقع باید نشان داد که نظام سلطه درست است که بزرگ می‌نمایاند اما وقتی تمام این امکانات در دست عده‌ای محدود جمع شده پس زیر پوست آن جامعه لاکچری، فقر و بیماری و فساد موریانه‌وار در حال جویدن پایه‌های آن رژیم مدعی است.

به نظر شما برای معرفی این نظریه به جامعه ایرانی چه باید کرد و از چه ابزاری باید کمک گرفت؟

سالانه تعداد زیادی فیلم علیه تمام کشورهای ضد آمریکایی ساخته می‌شود که تمام تفکرات و اعتقادات صحیح در آن هدف قرار می‌گیرد و کلی فیلم در جلال و شکوه آمریکا که خالی از واقعیت هستند و در آن از معجزه سینما استفاده شده است و پر از شعبده‌های هالیوودی هستند، در این میان ما از بیان سخن حق خود و نشان دادن واقعیت موجود هم کوتاهی می‌کنیم و به قول مولایمان علی علیه السلام، «آن‌ها در باطل خود متحد اند و شما در حق خود اختلاف دارید.»

ما اصلا نیازی به دروغ‌پردازی نداریم کافی است با ابزار هنر تمام واقعیت‌های آمریکا را از برج‌های لاکچری تا خیابانگردی و جرایم دیوانه‌وار نشان دهیم، اما متأسفانه حجم تولیدات ما در این زمینه مطلوب نیست. امیدوارم انتشارات سروش با چاپ 6 کتاب در زمینه افول آمریکا گامی در جهت افزایش تبیین در مورد نظام سلطه تو خالی این کشور برداشته باشد.

به لطف خدا در تاریخ 4 آبان مراسم ویژه‌ای برای معرفی و بررسی مجموعه افول آمریکا برگزار می‌کنیم و از همین تریبون از تمام اندیشمندان و دغدغه‌مندان دعوت می‌کنم تا در این مراسم شرکت کنند‌.