چهلمین جشنواره فیلم فجر، پایان دوران آزمون و خطاست؟
تهران - ایرنا - جشنواره فیلم فجر طی چهار دهه برگزاری با تغییراتی همراه بوده و امسال با تحولات تازه‌ای برگزار می‌شود؛ آیا دوران آزمون و خطا در مهمترین رویداد سینمایی کشور پایان یافته و از این‌پس شاهد ثبات در آن خواهیم بود؟
جشنواره فیلم فجر را ویترین تمام عیار سینمای ایران می‌نامند و به همین دلیل هر سال سینماگران بسیاری در تلاش هستند آثارشان در این رویداد هنری نمایش داده شود، آنها که هستند تا دقیقه 90 در حال تلاش برای رسیدن اثرشان به جشنواره‌اند و آنها که نیستند دلخور از نبودن.
هر سال به طور متوسط بیش از 100 اثر در سینمای ایران تولید می‌شود که در این میان برخی خودخواسته در جشنواره شرکت نمی‌کنند و برخی دیگر که علاقه‌مند به حضور هستند با کارشناسی از سوی اعضای هیئت انتخاب مواجه می‌شوند که به هر دلیلی ممکن است نامشان در فهرست نهایی نباشد.
جشنواره فیلم فجر امکانی است برای نمایش آثار سینمایی برای نخستین بار تا فیلمسازان بتوانند پیش از اکران عمومی طی مدت 10 روز آثارشان را در معرض دید عده‌ای از مخاطبان و منتقدان بگذارند و بازخوردهای لازم را از آنها دریافت کنند و متوجه شوند آیا اثرشان می‌تواند در اکران عمومی با اقبال خوبی مواجه شود یا خیر.
البته که نظر منتقدان و اهالی رسانه، حتی جوایزی که هر فیلم در جشنواره از آن خود می‌کند، تبلیغی است برای اثر که در هنگام اکران می‌توان از آن استفاده کرد.
ضمن این که جشنواره امکانی است برای فیلمسازان زیرا با نمایش اثرشان در آن و تبلیغات مثبت و منفی که پیرو فیلم شکل می‌گیرد، سرنوشت اکران اثر نیز مشخص می‌شود. عمدتا فیلم‌هایی که بیشترین جوایز را از آن خود کرده‌اند از زمان اکران بهتری برخوردار هستند و فرصت دیده شدن بیشتری دارند. زیرا مخاطبی که اثر را ندیده به واسطه جوایزی که دریافت کرده و سروصدایی که از آن شنیده، تشنه دیدن اثر در سالن سینماست. از همین رو عمدتا با اقبال خوبی مواجه است.
حضور در جشنواره می‌تواند به دلایل پیش‌گفته مثبت باشد اما وجوه منفی هم دارد؛ زیرا طی مدت ده روز جهت فکری به مخاطب داده می‌شود و مخاطب حرفه‌ای سینما براساس شنیده‌ها و دنبال کردن نظر منتقدان تصمیم می‌گیرد اثری را ببیند یا نبیند. بنابراین اگر در مقابل فیلمی جهت گیری سو شود یا حتی در نشست‌های خبری درباره آن حاشیه‌ای شکل بگیرد ممکن است در زمان اکران از آن اقبال نشود.
بخش ملی و بین‌الملل دوگانه باهم یا جدا؟
بهمن ماه امسال، چهلمین دوره برگزاری جشنواره را پشت سر خواهیم گذاشت. جشنواره‌ای که حالا دیگر آزمون و خطاها را کرده و باید باثبات بیشتری برگزار شود. جشنواره فیلم فجر از سال 1361 همزمان با روزهای دهه فجر به شکل ملی آغاز به کار کرد؛ اما از اواسط دهه هفتاد و دقیقا از سال 1374 به شکل بین‌المللی کار خود را ادامه داد و سیمرغ بلورین جشنواره نیز، جایزه مخصوص آن نامیده شد.
در سال 1393 و در سی و سومین دوره بخش ملی و بین‌الملل از هم جدا شدند و جشنواره جهانی فیلم فجر به شکل مستقل از جشنواره فیلم فجر در اردیبهشت به فعالیت خود ادامه داد. اما امسال در حالی که چهلمین دوره این جشنواره در دولت سیزدهم برگزار می‌شود، بار دیگر جشنواره با تغییراتی همراه است.
محمد خزاعی رئیس سازمان سینمایی پس از حضور در مسند ریاست از ادغام دوباره بخش ملی و بین‌الملل خبر داد. جشنواره فیلم فجر از سال 1401 در دو بخش ملی و بین‌المللی بار دیگر پس از هشت سال باهم و به شکل ترکیبی برگزار شود. خبری که با بازخوردهای مثبت و منفی بسیاری همراه شد. یکی از مهمترین انتقادات آن بود که این ادغام ممکن است پیامدهای خوبی برای سینمای ایران در بخش بین‌الملل نداشته باشد، زیرا جشنواره جهانی سال گذشته موفق شد در فهرست فیاپف (فدراسیون بین‌المللی انجمن تهیه‌کنندگان فیلم) قرار گرفت و یکی از 15 جشنواره برتر جهانی شناخته شد که با تغییر تاریخ برگزاری، این فرصت ممکن است از آن گرفته شود.
هرچند بعد از گذشت 39 سال از برگزاری حالا دیگر باید بخش‌های جشنواره ثابت و مشخص باشد به چه شکل برگزار شود، متاسفانه در هر دوره با تغییر مدیریت درگیر تغییر و تحولات می‌شود؛ به طور مثال در سال‌های گذشته جشنواره فیلم فجر با اختصاص بخش نگاه نو و صرفا یک سیمرغ بلورین برای این بخش موجب دلخوری بسیاری برای فیلمسازان فیلم اولی شد، زیرا عمدتا این قشر برای نمایش قدرت خود در این عرصه به سراغ همکاری با کاربلدان این عرصه می‌روند و اختصاص یک سیمرغ و نادیده گرفته شدن فعالیت سایر سرگروه‌ها گاهی انگیزه را از آنها می‌گرفت تا با فیلم اولی‌ها همکاری داشته باشند.
بخش نگاه نو بارها دچار تغییر و تحول شد تا در سی و نهمین جشنواره فیلم فجر با حذف هیئت انتخاب، تمام آثار متقاضی حضور در این بخش داوری شد و در نهایت فیلم‌هایی که نامزد دریافت جایزه شدند با هم به شکل عادلانه در تمام بخش‌ها به رقابت پرداختند. فارغ از این که فیلمساز چندمین اثر خود را ساخته است.
رقابت میان فیلم اولی‌ها با سایر فیلمسازان، رنگ و بوی دیگری به خود گرفت و حالا در چهلمین دوره نیز این شیوه ادامه خواهد یافت تا فیلمسازان فیلم اولی در تمام بخش‌ها فرصت رقابت داشته باشند.
همایش‌های علمی و گنجینه‌های سینمای ایران؛ نورسیده‌های جشنواره فیلم فجر
یکی دیگر از بخش‌هایی که در این دوره به جشنواره افزوده شده است، بخش «گنجینه‌های سینمای ایران» و «همایش‌های علمی سینمای ایران» است که امسال حضور آن در چهلمین جشنواره فیلم فجر پیش بینی شده است. بخش‌هایی که پیش از این در جشنواره فیلم فجر بهمن ماه وجود نداشت و به ویژه پس از اعلام ادغام دو بخش جدا شده جهانی و ملی از جشنواره فیلم فجر، قرار است رونق بیشتری به جشنواره بدهد.
البته یزدان عشیری مشاور رئیس سازمان سینمایی و مدیرکل روابط عمومی سازمان سینمایی از برگزاری پیش نشست‌هایی از ابتدای دی ماه در موزه سینما خبر داد که در این پیش‌نشست‌ها هم پیرامون اولویت‌های حوزه سینما و ضرورت‌های آن صحبت خواهد شد.
نمایش فیلم‌های مرمت شده و با کیفیت تاریخ سینمای ایران فرصت نابی برای بازبینی کلاسیک‌های سینمای ایران به مخاطبانی می‌دهد که این فیلم‌ها را بر پرده ندیده‌اند و همایش‌های علمی فرصتی مناسب برای علاقه‌مندان و مخاطبان خاص سینماست که از دریچه‌ای تازه به سینما نگاه کننده و با مفهوم سینمای اندیشه‌ورز آشنا شوند.
یکی از نکات قابل توجه در این دوره از جشنواره هیات انتخاب آن است که اسامی قابل‌توجهی را در خود دارد. بهروز افخمی (نویسنده و کارگردان)، اسماعیل بنی‌اردلان (استاد دانشگاه)، پوران درخشنده (نویسنده، تهیه‌کننده و کارگردان)، حسین زندباف (تدوین‌گر، تهیه‌کننده و کارگردان)، مجید شاه‌حسینی (مدیر فرهنگی، پژوهشگر و استاد دانشگاه)، اسفندیار شهیدی (مدیرفیلمبرداری، کارگردان و استاد دانشگاه) و محمدحسین نیرومند (مدیر فرهنگی) در این دوره از جشنواره، انتخاب فیلم‌های بخش مسابقه سینمای ایران سودای سیمرغ را برعهده دارند.
از نکات دیگری که در فراخوان چهلمین دوره جشنواره به چشم می‌خورد اهدای جایزه بهترین فیلم سینمایی پویانمایی است که منوط به حضور حداقل سه عنوان فیلم برای رقابت است. اتفاقی که در سال‌های گذشته چندان به آن توجه نمی‌شد و گاهی نیز فیلم تنها در بخش جنبی به نمایش در می‌آمد. اما حالا این بند از فراخوان نشان می‌دهد که در این دوره توجه قابل وصفی به این گونه سینمایی شده است. سینمایی که با وجود ظرفیت‌های خوب در بخش تولید اما در اکران حمایتی از آن صورت نمی‌گیرد و از همین رو رقابت قابل توجهی هم در این بخش دیده نمی‌شود.
چهلمین دوره از جشنواره فیلم فجر در آستانه ورود به پنجمین دهه از برگزاری آن به نظر می‌رسد آغازگر راه تازه‌ای برای سینمای ایران است. سینمایی که روزهای سختی را به واسطه شیوع کرونا پشت سر می‌گذارد و حالا در بهارش چشم امید به آینده‌ای روشن دوخته است.
*س_برچسب‌ها_س*