کسادی کسب‌وکارها با شیوع ویروس کرونا
به گزارش خبرگزاری اقتصادی ایران، شیوع کرونا ویروس تاکنون بیشتر از 180 کشور جهان را با بحران مواجه ساخته است به گونه‌ای که این پاندمی از جنگ جهانی دوم تاکنون بی‌سابقه است. در ایران نیز با شیوع این بیماری، طرح‌های پیشگیرانه قطع زنجیره شیوع کرونا شامل قرنطینه خانگی، فاصله‌گذاری اجتماعی، کاهش ساعات کار و فعالیت اصناف، تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها اجرا شده است. این اقدامات در بخش اقتصادی عرضه و تولید و تقاضا را تحت تاثیر قرار داده است و ممکن است تعطیلی کامل برخی کسب و کارها و مشاغل منجر شود.
از این رو شرکت‌ها با مشکلات فراوانی در زنجیره تامین مواد اولیه و لجستیک، کاهش فروش و بهره‌وری مواجه هستند. از سوی دیگر نگرش و انتظار مشتریان در حال تغییر است که پیامد آن افزایش ریسک‌های کسب وکارها است.
کسب‌وکارهای فروش آنلاین، تولیدکنندگان محصولات غذایی و بهداشتی و شرکت‌هایی که قابلیت دورکاری دارند ریسک پایین‌تری را تجربه می‌کنند. سایر کسب و کارها ریسک متوسط تا زیادی خواهند داشت. همچنین احتمال ورشکستگی کسب و کارها را افزایش یافته است.
به منظور بررسی ابعاد اثرات شیوع این بیماری، از سوی دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران مطالعاتی در این زمینه اجرایی شد. این مطالعات از سوی دکتر علی داوری، دکتر غلامحسین حسینی‌نیا، دکتر مهدی جعفرزاده و دکتر احسان چیت ساز انجام شد که خلاصه‌ای این مطالعات به این شرح است:
بحران جهانی که از چین آغاز شد
با بررسی آمار مبتلایان ویروس‌کرونا طی اسفند ماه سال 98 تاکنون در کشور، به نظر می‌رسد تابع توزیع این بیماری از "توزیع نرمال استاندارد" تبعیت می‌کند و تا زمان تدوین این گزارش بیش از هفتاد و سه هزار نفر بیمار شده‌اند و تعداد درگذشتگان از مرز 4 هزار و 500 نفر عبور کرده است.
کاهش تولید در جهان به دلیل شیوع کرونا ویروس ریسک‌های منفی قابل توجهی به همراه داشته و بحران کرونا، زنجیره تامین جهان شامل چین و کشورهای صنعتی را به شدت دچار چالش کرده است و تقاضای نهایی برای کالاها و خدمات کاهش داده است.
در سطح ملی نیز کاهش صادرات به سایر کشورها بر کم شدن درآمدهای کشور تاثیرگذار است. کاهش درآمدهای مالیات از کسب و کارها بر محدود شدن منابع درآمدی اصلی دولت هم موثر است. از طرفی هزینه‌های دولت به واسطه تخصیص بودجه‌های بهداشتی و درمانی افزایش یافته در نتیجه این ریسک وجود دارد که به دلیل کسری شدید بودجه دولت، کمیت و کیفیت کمکهای دولتی برای رفع موانع پیش روی کسب و کارها به شدت تحت تاثیر قرار گیرد. همچنین زمان عادی سازی فعالیت تمام اصناف نامشخص است، عدم فعالیت بخشی از صنایع و کسب و کارها بر حجم کلی فعالیت های اقتصادی تاثیر دارد.
کسادی کسب‌وکارهای با شیوع ویروس
گزارش شرکت شبکه الکترونیکی پرداخت کارت (شاپرک) وابسته به بانک مرکزی نشان می‌دهد شروع بحران کرونا از اول اسفندماه کسب‌وکارها را تحت تاثیر قرار داده است و برخی کسب‌وکارها کسادی شدید را تجربه کردند و برای بعضی دیگر رونق زیادی به همراه داشته است، اما عمده کسب‌وکارها با کاهش چشمگیر فروش آن هم در روزهای منتهی به نوروز روبه‌رو شدند. به گونه‌ای که بر اساس گزارش شاپرک از تراکنش کارتخوان، موبایل و اینترنتی در اسفندماه 1398نشان می‌دهد در این ماه تعداد تراکنش‌ها نسبت به بهمن ماه با افت 1.4 درصدی روبرو شده است. در حالی که هر ساله در اسفندماه رشد قابل ملاحظه تعداد تراکنش‌های شاپرک تجربه شده بود و در اسفند 98 به واسطه شیوع کرونا نه تنها شاهد افزایش تعداد خرید با کارت‌های بانکی نبوده‌ایم بلکه این رقم کاهش داشته است.
بررسی خرید اینترنتی شب عید نیز نشان می‌دهد در پایان سال 98 خرید اینترنتی دو برابر شده است. در اسفند ماه سال 1397 ایرانی‌ها به طور متوسط 187 هزار تومان در هر خرید اینترنتی پول خرج کردند. این رقم در سال جاری تقریبا دو برابر شده و به 386 هزار تومان رسیده است ولی تعداد تراکنش‌ها در دستگاه‌های کارتخوان فروشگاهی تغییر چندانی نسبت به پارسال نداشته است.
در اسفند ماه سال 1397 میانگین مبلغ هر خرید از دستگاه‌های کارتخوان137 هزار تومان بوده و این رقم در اسفند ماه سال 1398 به 136 هزار تومان رسیده است. باید توجه داشت که با وجود تورم 23 درصدی، انتظار می‌رفت در شرایط عادی میانگین مبلغ هر خرید در دستگاه‌های کارتخوان حداقل به 168 هزار تومان برسد ولی شیوع کرونا مانع این اتفاق شد.
کاهش استفاده از نرم‌افزارهای مسیریاب در ایام عید
مسیریاب "بلد"، پرنصب‌ترین نقشه آنلاین کشور به منظور تحلیل عبور و مرور افراد از ابتدای اسفند 98 تا انتهای تعطیلات فروردین 99، است ومسوولان این نرم افزار گزارش الگوهای حرکتی سفرهای درون شهری را در دسته‌بندی‌های مختلف منتشر کرده است. بر اساس این اطلاعات جستجو و مسیریابی مراکز خرید و سینماها در این مدت تا 96 درصد کاهش یافته است. گزارش این مسیریاب نشان می‌دهد تردد افراد در شهرها به ترتیب 93 درصد و 92 درصد درصد باعث کاهش مسیریابی آنها به سمت مساجد و ایستگاه‌های مترو شده است.
کاهش سفرهای درون شهری شهروندان با شیوع ویروس کرونا
تاب‌آوری کسب‌وکارها در شرایط بحران
تاب‌آوری به معنی توانایی مقاومت در برابر بحران‌ها و ریسک فاکتورها است. تاب‌آوری در کسب‌وکارها عبارت است از توانایی های ساختاری و سیستمی که باعث می‌شود شرکت‌ها ظرفیت لازم برای مقابله با بحران‌ها را داشته باشند. در این مسیر استراتژی، کسب‌وکار، یک شرکت را در برابر ریسک‌های بالقوه حمایت می‌کند و به برنامه ریزی برای تاب‌آوری و بقا در شرایط آشفته کمک می کند.
پاندمی کرونا شرایطی را در کشور بوجود آورده است که بیشتر کسب‌وکارها در زمان حال به بقا می‌اندیشند و پایان بحران نیز لزوما به معنی بازگشت به دوره ماقبل بحران نیست. لذا کارآفرینان و مدیران ارشد برای کاهش تهدیدها و افزایش امکان بقا و بهره گیری از فرصت‌های آتی در دوره پساکرونا به استراتژی‌های تاب‌آوری نیاز دارند.
سرمایه انسانی بازوی شرکت‌ها برای دستیابی به اهداف است؛ چراکه نیروی انسانی منبع شایستگی‌های فنی و ارتباطی است از این رو یکی از مهمترین وظایف مدیران در مواجهه با بحران کرونا آن است که محیط کار ایمن و سلامت ایجاد کنند و به‌گونه‌ای اقدام کنند که کارکنان کماکان احساس کنند که سازمان برای آنها ارزش قائل است.
بررسی دیدگاه‌های پاسخگویان پرسشنامه اقدامات ابتکاری مرتبط با استراتژی سرمایه انسانی در نمودار زیر نشان می‌دهد که موارد مربوط به بهداشتی و سلامتی در محیط کار امتیاز بالاتری دارند و موضوعات مرتبط با کارایی در محیط کار مانند برنامه‌ریزی جانشینی و تشکیل تیم‌ها اهمیت کمتری دارد. یعنی اول سلامتی و بعد کارایی.
راهکارهای زیر برای حمایت از سرمایه‌های انسانی درشرکت‌های ایرانی در مقابله با بحران کرونا ویروس پیشنهاد می‌شود:
تاکید بر موقتی بودن بحران و بازگشت کارکنان به محیط کار پس از برقراری شرایط عادی تدوین و ابلاغ دستورالعمل‌های بهداشتی، مراقبتی و پیشگیرانه ارائه آموزش‌های خاص مراقبتی و پیشگیرانه به کارکنان در محیط کار ارائه آموزش‌های تخصصی مورد نیاز کارکنان به صورت مجازی به کارگیری اقدامات مراقبتی و پیشگیرانه و نظارت دقیق بر اجرای دستورالعمل‌های مرتبط بررسی امکان دورکاری و تعیین معیارهای ارزیابی عملکرد کارکنان در دروه دورکاری کاهش ساعت‌کاری و بررسی ساعت‌کاری انعطاف‌پذیر تلاش برای پرداخت حقوق و مزایای کارکنان در حد امکان به کارگیری اقدامات ابتکاری برای حفظ کارکنان به جای تعدیل نیرو مانند پرداخت بخشی از حقوق، کاهش پرداخت مزایا به صورت موقت برگزاری جلسات به صورت ویدیو کنفرانس حمایت روانی از کارکنان با اطلاع‌رسانی و شفاف‌سازی برنامه‌ها و اقدامات تشویق کارکنان به ارائه پیشنهادات ابتکاری و کاربردی مرتبط با مدیریت بحران
