گام های رو به جلو در دو مسیر وین و منطقه
تهران - ایرنا - همزمان با مذاکرات فشرده در وین، دیپلماسی ایران در منطقه همچنان فعال است تا بستر برای احیای برجام و بهبود مناسبات ایران و کشورهای عربی حوزه حاشیه خلیج فارس هموار شود؛ سفر ثمربخش ظریف به چند کشور عربی و تمایل آشکار ریاض برای عادی‌سازی مناسبات با تهران در این راستا قابل ارزیابی‌اند.
قطار مذاکرات هسته ای که در سال جدید از میانه فروردین ماه در وین شروع به حرکت کرده بود، تا به امروز از حرکت باز نایستاده است. به طوری که از سه شنبه هفته گذشته (هفتم اردیبهشت) شاهد آغاز دور سوم از این سری از گفت و گوها بودیم؛ نشستی که همانند دوره های قبل در سطح معاونان و مدیران سیاسی وزارت امور خارجه ایران و گروه 1+4 برگزار شد. ریاست آن را «انریکه مورا» معاون دبیر کل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا بر عهده گرفت و ریاست هیات ایرانی را نیز «سید عباس عراقچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان عهده دار بود.
بر پایه بیانیه ای که اتحادیه اروپا روز شنبه 11 اردیبهشت ماه در این خصوص انتشار داد، در این دور از مذاکرات بر ادامه رایزنی ها پیرامون «بازگشت محتمل آمریکا به برجام و اطمینان از اجرای کامل و موثر این توافق» تاکید شده بود. همچنین در این دور از مذاکرات تصمیم گرفته شد که با هدف گفت‌وگو در خصوص ترتیبات عملی مورد نیاز برای اجرایی شدن لغو تحریم ها و سپس بازگشت آمریکا به برجام، یک گروه کارشناسی سوم با نام «گروه کارشناسی ترتیبات اجرایی»، تشکیل شود.
ضمن اینکه اعضای حاضر در نشست به این نتیجه رسیدند که فعالیت گروه های کارشناسی در دو حوزه لغو تحریم ها و موضوعات هسته ای به صورت فشرده و سریع ادامه یابد. مولفه سرعت بخشی به مذاکرات تا کنون محقق شده و شاهد برگزاری ادوار مختلف مذاکرات در پایتخت اتریش هستیم. اما در اینکه پیچیدگی های مرتبط با تحریم ها تا چه میزان برطرف خواهد شد، نیازمند به مذاکراتی بیشتر است. مولفه سرعت بخشی به مذاکرات تا کنون محقق شده و شاهد برگزاری ادوار مختلف مذاکرات در پایتخت اتریش هستیم. اما در اینکه پیچیدگی های مرتبط با تحریم ها تا چه میزان برطرف خواهد شد، نیازمند به مذاکراتی بیشتر است. ذکر این نکته ضروری است که با توجه به نزدیک شدن به پایان توافق تهران و آژانس، فرسایشی شدن مذاکرات ریسک زیادی به همراه دارد.
در همین ارتباط، شبکه آمریکایی «بلومبرگ» جمعه دهم اردیبهشت از قول دو مقام اروپایی - که به دلیل حضور مستقیم در مذاکرات وین و حساسیت گفت و گوها مایل به فاش شدن نامشان نبودند - گزارش کرد که قدرت های جهانی در پی احیای برجام تا پایان این ماه هستند. بلومبرگ به نقل از آن ها افزود: گرچه ایران و آمریکا در مسیر توافق پیشرفت کرده‌اند، همچنان راه زیادی تا رسیدن به تفاهم باقی است.
به نوشته این شبکه، دو طرف در ماه فوریه به توافقی دست یافتند که بر اساس آن دوربین های آژانس می‌توانند فعالیت ها در تاسیسات اصلی ایران را ضبط کنند اما بازرسان تنها در صورتی می‌توانند به محتوای آنها دسترسی پیدا کنند که توافقی در پایتخت اتریش به دست آید و در غیر این صورت ایران گفته که آنها را پاک می‌کند.
مطابق مصوبه مجلس شورای اسلامی موسوم به «قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت» ایران از پنجم اسفند ماه در ادامه کاهش تعهدات برجامی خود اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی به پیمان منع گسترش سلاح های اتمی را متوقف کرد. چند روز پیش از این اقدام، در سفر «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس به تهران توافقنامه‌ای امضا شد که مطابق آن دوربین‌های مداربسته و تجهیزات نظارتی طی سه ماه به ضبط فعالیت‌ها در تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی ادامه می‌دهند اما نوار آن فقط به شرطی در اختیار آژانس قرار می‌گیرد که بر سر لغو تحریم ها توافقی به دست آمده باشد.
از این رو به باور بسیاری از کارشناسان و حتی اعضای برجام، سرنوشت توافق باید تا اول خرداد (22 مه) مشخص شود. در همین پیوند چند روز پیش و همزمان با دور سوم مذاکرات وین، «دومینیک راب» در نشست کمیته دفاعی و روابط خارجی مجلس اعیان با اشاره به مذاکرات وین ابراز خوش بینی کرد که دورنمای رسیدن به توافق در این زمینه وجود دارد و سود طرف‌ها در این است که هرچه سریع‌تر راه حلی را برای اجرای کامل برجام بیابند. وزیر خارجه انگلیس ادامه داد «این شانس وجود دارد که مذاکرات وین تا پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایران به نتیجه برسد.»
از طرفی همزمان با مذاکرات هسته ای در وین، دیپلماسی فعال ایران در منطقه نیز ادامه دارد. «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان در روزهای اخیر به کشورهای عراق، قطر و عمان و کویت سفر کرد.
وی چند روز پیش با انتشار توئیتی با تاکید بر این که «نشانه‌های مثبت در هر دو مسیر (وین و منطقه) به چشم می‌خورد»، نوشت: همزمان با آنکه معاون وزیر امورخارجه، عباس عراقچی با شایستگی رهبری گفتگوها برای احیای برجام را برعهده دارد، من بازدیدم از کشورهای حاشیه خلیج فارس را با دیدار از کویت و ملاقات با نخست وزیر شیخ صباح الخالد و وزیر خارجه دکتر شیخ احمد ناصر پایان می‌دهم.
سفر ظریف به کشورهای حوزه خلیج فارس در شرایطی انجام گرفت که مقامات تهران - ریاض آشکارا از تمایل خود برای عادی سازی مناسبات سخن به میان می آورند. به عنوان نمونه، همزمان با این رایزنی‌ها، «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان در سخنانی بی‌سابقه از بهبود رابطه با ایران استقبال کرد که با پاسخ مثبت تهران نیز روبه‌رو شد.
از نگاه ناظران، چرخش آشکار مقامات سعودی و دیگر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به سمت ایران بی ارتباط با ثمربخشی مذاکرات نیست. به احتمال زیاد آنها پس از دیدارهای مکرر با بایدن و تیم مستقر در کاخ سفید به این درک رسیده اند که برجام احیا خواهد شد، در نتیجه برای ترمیم روابط با تهران به تکاپو افتاده اند.
*س_برچسب‌ها_س*