آمار «سقف‌های لرزان» در 31 استان

روز گذشته، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران در نشست خبری خود، با اعلام این آمار، ضمن تشریح شرایط خاص بافت های فرسوده و ناکارآمد که آنها را نیازمند عملیات نوسازی و بازسازی فوری کرده است، از عملکرد برخی بانک‌ها و شهرداری ها در حوزه نوسازی بافت های فرسوده گلایه کرد. محمد آیینی بافت های فرسوده، ناپایدار و ناکارآمد را نیازمند تسهیلات ارزان‌قیمت، مشوق های اداری، مالی و شهرسازی قوی و همچنین توجه ویژه در همه بخش ها به‌خصوص از سوی شهرداری ها و دولت دانسته و گفت: برآوردها نشان می‌دهد هم اکنون میانگین زمان صدور پروانه ساختمانی برای نوسازی مسکن در بافت های فرسوده شهری کشور، 8 ماه است و این میزان به طور متوسط برای تهران 6 ماه محاسبه می‌شود.

هر چند در برخی موارد دیده شده صدور برخی پروانه ها تا 24 ماه نیز به طول انجامیده است که این موضوع یکی از مهم‌ترین معضلات نوسازی بافت های فرسوده از گذشته تا امروز است. او البته اعلام کرد که تمهیداتی در برنامه هفتم توسعه اندیشیده شده است که این زمان به حداکثر سه ماه و به طور متوسط به دو ماه کاهش یابد. آیینی همچنین از تلاش برای اختصاص وام ارزان‌قیمت حتی با نرخ سود کمتر از نهضت ملی مسکن برای خانه اولی هایی که اقدام به خرید مسکن در بافت های فرسوده به شرط قرمز شدن فرم «ج» آنها کنند، خبر داد.

آدرس استانی سقف های لرزان

آمار اعلام‌شده از سوی محمد آیینی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران، نشان می‌دهد هم اکنون بیش از نیمی از واحدهای مسکونی واقع‌شده در بافت های فرسوده کشور، در ردیف خانه های با سقف لرزان طبقه بندی می شوند. این خانه ها واحدهایی هستند که هیچ سازه مقاومتی از فلز یا بتن ندارند و در اصطلاح به آنها خانه های «بنایی» گفته می‌شود. این خانه ها علاوه بر فرسوده بودن، در برابر ناپایداری های جوی و حوادث غیرمترقبه بسیار آسیب پذیر بوده و با کوچک‌ترین رخدادی در معرض تخریب و آوار شدن بر سر ساکنان خود هستند. نزدیک به 52‌درصد کل خانه هایی که در بافت های فرسوده شهری کشور واقع شده اند ناپایدار و در ردیف خانه های با سقف لرزان هستند که آمار آنها از 18‌درصد در استان تهران تا 75‌درصد در استان سیستان و بلوچستان اعلام شده است.

در حالی که این خانه ها در همه شهرهای کشور وجود دارند اما نسبت آنها به کل خانه های فرسوده، در پنج استان، سیستان و بلوچستان، یزد، خراسان جنوبی، فارس و کرمانشاه، بیش از سایر استان هاست. در استان سیستان و بلوچستان، 75‌درصد کل خانه های فرسوده، «ناپایدار» و «فاقد اسکلت» هستند. این میزان در استان یزد 72 درصد، در خراسان جنوبی 72 درصد، در فارس 69‌درصد و در کرمانشاه 67‌درصد است. در 19 استان کشور نیز بیش از نیمی از خانه هایی که در بافت های فرسوده آنها واقع شده است، جزو خانه های ناپایدار با سقف های لرزان هستند که در ساخت آنها هیچ سازه ای به کار نرفته است. این خانه ها به دلیل آنکه جان ساکنانش در برابر حوادث غیرمترقبه در خطر جدی است نیازمند تخریب و نوسازی فوری هستند.

کمترین نسبت خانه های ناپایدار با سقف های لرزان، مربوط به استان تهران با 18 درصد، البرز با 26‌درصد و آذربایجان شرقی با 36‌درصد کل خانه های بافت فرسوده این استان هاست. هر چند این میزان خانه فاقد اسکلت (فلز یا بتن) نیز قابل‌توجه و هشدارآمیز است.

8ماه زمان برای پروانه نوسازی

معاون وزیر راه و شهرسازی با تاکید بر اینکه یکی از مهم‌ترین الزامات تسریع امر نوسازی بافت های فرسوده انجام به موقع مقدمات اداری ساخت‌وساز است، گفت: یکی از موانع مهم در این زمینه طولانی بودن زمان صدور پروانه های ساختمانی است. او گفت: این میزان به طور متوسط در کشور 8 ماه و در تهران 6 ماه است و در برخی موارد تا 24 ماه نیز به طول می انجامد و حتی در برخی از پروژه های دولتی به‌رغم آنکه دولت پای کار و مجری است، دیده شده تا 17 ماه نیز زمان صدور پروانه به طول انجامیده است. وی گفت: با این حال در برنامه هفتم توسعه بندی اضافه شد که بر اساس آن زمان صدور پروانه ساختمانی در بافت های فرسوده و برای امر نوسازی، حداکثر به سه ماه برسد یعنی در نظر داریم این زمان را به طور میانگین از 8 ماه به 2 ماه برسانیم.

وی با اشاره به یک اهرم موثر دیگر در امر نوسازی گفت: تسهیلات بانکی کارآمد، موثر و ارزان‌قیمت از دیگر الزامات تسریع امر نوسازی است. هم اکنون دو مدل وام نوسازی مسکن در شبکه بانکی وجود دارد که یکی وام 550 میلیون تومانی نهضت ملی مسکن با نرخ سود 18‌درصد و دوره بازپرداخت 20 ساله است؛ وی تاکید کرد بانک‌ها بنا به تاکید وزیر راه و شهرسازی باید این وام را با نرخ سود 18‌درصد مشابه وام نهضت ملی پرداخت کنند اما در برخی موارد هنوز نرخ سود 23 درصدی از سوی برخی بانک‌ها به متقاضیان اعلام می‌شود که این رویه باید اصلاح شود. وی همچنین گفت در مدل دوم، وام 550 میلیون تومانی نوسازی بافت فرسوده، به صورت 185 میلیون تومان با نرخ سود صفر درصد و مابقی با نرخ مصوب شورای پول و اعتبار به متقاضیان پرداخت می‌شود که زمان بازپرداخت آن 7 ساله است و متقاضیان می‌توانند با توجه به شرایط و ترجیحات خود از این وام بهره مند شوند.

آیینی خاطرنشان کرد: یکی از اقدامات مهمی که به دنبال آن هستیم این است که وام نوسازی مسکن در بافت های فرسوده با نرخ سود کمتر و در نتیجه اقساط ماهانه سبک تر به متقاضیان پرداخت شود. به عنوان مثال یک مدل پیشنهادی آن است که با نرخ سود کمتر از 10 درصدی در شهرهای مختلف بر اساس جغرافیای ساخت، به ازای قرمز شدن فرم «ج» متقاضیان نهضت ملی مسکن، به آنها وام ارزان بافت فرسوده پرداخت شود. به گفته وی در شرایطی که هم اکنون وام 350 میلیون تومانی نوسازی مسکن روستایی با نرخ سود 5 درصدی پرداخت می‌شود چرا نوسازی مسکن در شهرها نباید مشمول وام ارزان‌قیمت ساخت شود؟ لازم و ضروری است بافت فرسوده شهری نیز مانند بافت فرسوده روستایی حمایت مالی موثر شود.

راهکار عملیاتی در بافت

آیینی همچنین ورود توسعه گران و سازنده ها به بافت های فرسوده را تنها راهکار عملیاتی در تسریع جریان نوسازی مسکن در محدوده های هدف نوسازی شهری عنوان کرد. او گفت: هم تجربه و هم رصد شرایط فعلی نشان می‌دهد دولت منابع کافی برای نوسازی همه واحدهای فرسوده ندارد؛ از سوی دیگر ساکنان این بافت ها (مردم) هم توان مالی، اجرایی و فنی برای ورود به امر نوسازی ندارند. بنابراین تنها راهکار، ترغیب و تشویق سازنده ها و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی برای ورود به عرصه نوسازی است. این در حالی است که بنا به مجموعه شرایط، ورود به بافت فرسوده نسبت به ساخت‌وساز در سایر مناطق شهری برای سازنده ها جذابیت اقتصادی ندارد. بنابراین اگر به دنبال تسریع جریان نوسازی و جهش ساخت‌وساز در محدوده های هدف نوسازی هستیم باید شرایط سرمایه‌گذاری در این محله ها را برای سازنده ها جذاب سازی کنیم.

به گفته وی، انجام سریع امور اداری مربوط به پروسه ساخت مسکن در بافت های فرسوده (تسریع در جریان صدور پروانه، اتصال انشعابات و...)، مشوق های مالی مانند وام ارزان‌قیمت، تخفیف عوارض و...، تسهیل ضوابط شهرسازی مانند ساده سازی برخی ضوابط و الزامات از جمله مقررات تامین پارکینگ، تضمین از بابت فروش به موقع واحدهای ساخته شده و... مواردی است که می‌تواند این محدوده ها را برای ورود سرمایه‌گذار جذاب کند. از سوی دیگر لازم است برخی مشکلات حقوقی مانند گره تخریب و نوسازی در مواردی که به عنوان مثال مالک یک تک‌پلاک مسکونی به‌رغم موافقت سایر پلاک های مجاور برای تجمیع، از این امر امتناع کرده و با آن مخالف است، برطرف شود. در این زمینه باید وجه ملزم شرعی برای صدور حکم به نفع موافقان نوسازی به دلیل ضرورت تامین امنیت جانی و مالی مردم، تعیین و تعریف شود.

آیینی همچنین علاوه بر کاهش مدت زمان صدور پروانه ساخت مسکن در بافت فرسوده در برنامه هفتم توسعه گفت: از دیگر تهمیداتی که در برنامه هفتم برای بافت فرسوده اندیشیده شد، ساده سازی مسیر تامین انشعابات مانند اختصاص خارج از نوبت انشعابات به متقاضیان نوسازی و در نظر گرفتن بافت های فرسوده و نواحی مجاور آنها به عنوان مناطق محروم و کم برخوردار (برای استفاده از معافیت های مالیاتی و تسهیلات خاص) است به شرطی که اراضی آنها برای ساخت مسکن یا تامین خدمات مورد نیاز ساکنان بافت فرسوده مجاور مورد استفاده قرار بگیرد. همچنین در برنامه هفتم توسعه قرار شد همه مشوق ها و تسهیلات نهضت ملی مسکن برای نوسازی بافت های فرسوده هم به کار گرفته شود.

آمار جدید نوسازی

آیینی دیروز همچنین تازه ترین آمار نوسازی مسکن در کشور را اعلام کرد. به گفته وی، از دو سال قبل تاکنون حدود 202‌هزار و200 واحد مسکونی در بافت های فرسوده در دست ساخت قرار داشته که از این تعداد 182‌هزار واحد در دو سال اخیر شروع شده است. از این تعداد نیز نزدیک به 55‌هزار واحد مسکونی تکمیل و بهره برداری شده است. وی همچنین به وجود 1153 محله حاشیه نشین (سکونتگاه غیررسمی) در کشور اشاره کرد که بالغ بر 2 میلیون و100‌هزار واحد مسکونی در آنها وجود دارد. بیش از یک میلیون و200‌هزار واحد مسکونی از این تعداد بناهای مقاوم یا با مقاومت قابل قبول هستند که دولت بنا دارد برای آنها سند صادر کند. آیینی گفت: ساکنان سکونتگاه های غیررسمی می‌توانند برای ارائه درخواست سند، به سایت شرکت بازآفرینی شهری مراجعه کرده و درخواست خود را جهت رسیدگی، در این سامانه ثبت کنند.