"آمریکای لاتین" و الزامات پایان بخشیدن به یک غفلت چندین ساله

به گزارش ایسنا، روابط ایران با کشورهای آمریکای لاتین در عرصه های سیاسی و اقتصادی در دولت‌های مختلف با فراز و فرودهایی همراه بوده که اوج آن را در دولت نهم و دهم در سال‌های 1384 تا 1392 شاهد بودیم. ایران در آن سال ها، در روابط اقتصادی خود با کشورهای آمریکای لاتین به متنوع سازی شرکای اقتصادی و بازرگانی پرداخت و توانست ده ها توافقتنامه تجاری با این کشورها به امضا برساند که در این زمینه می توان به ساخت چندهزار واحد مسکونی، همکاری‌های آب و برق، تاسیس کارخانه مونتاژ خودرو و کارخانه سیمان، ساخت دارو و گسترش همکاری ها در عرصه پزشکی اشاره کرد.

این روابط در دولتهای یازدهم و دوازدهم با توجه به نوع نگاه این دولت و اولویت های آن از جمله موضوع حل پرونده ی هسته ای ایران و موضوع برجام با عمق کمتری ادامه یافت و بیشتر در سطح برخی از رفت و آمدهای دیپلماتیک باقی ماند، همچون سفر حسن روحانی به کوبا و یا سفر وی به ونزوئلا جهت شرکت در نشست سران جنبش عدم تعهد در اواخر شهریوماه 1395 و یا سفر «نیکلاس مادورو» رییس جمهوری ونزوئلا به تهران.

سفر روحانی به کوبا و دیدار با رییس جمهور اسبق این کشور آمریکای لاتین

دولت سیزدهم با توجه به شعار سیاست خارجی متوازن همزمان با تلاش هایش برای تقویت روابط با همسایگان و کشورهای منطقه خاورمیانه، اعلام کرده است که به دنبال گسترش روابط خود با کشورهای مختلف در قاره ها و مناطق مختلف از جمله آمریکای لاتین است، رهبران کشورهای آمریکای لاتین از جمله روسای جمهوری ونزوئلا، کوبا و نیکاراگوئه نیز پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم در پیام هایی نسبت به تعمیق مناسبات دولت های خود با دولت جدید ایران ابراز امیدواری کردند در این زمینه می‌توان به گفت‌وگوی تلفنی روسای جمهور ایران و ونزوئلا در تاریخ 13 آذر ماه و تاکید دو طرف بر همکاری‌های جدید در حوزه اقتصاد و انرژی و همچنین گفت‌وگوی تلفنی ابراهیم رییسی و "دانیل اورتگا" در هشتم دی ماه و 9 شهریورماه 1400 و تاکید طرفین بر ارتقای سطح روابط با کشورهای آمریکای لاتین و حوزه کارائیب و تاکید بر فعال کردن ظرفیت‌ها به نفع پیشرفت و رفاه دو ملت اشاره کرد.

 همچنین بر اساس اخبار منتشر شده قرار است به زودی رییس جمهور ونزوئلا که ارسال کشتی های سوخت ایران به این کشور در دو سال گذشته با حواشی و تحلیل های محتلفی مطرح بود برای دیدار با مقامات کشور راهی تهران شود.

منطقه آمریکای لاتین در قیاس با سایر مناطق جهان سرشار از ثروت‌های طبیعی و منابع مادی است این منطقه از 25 درصد از زمین‌های جنگلی و قابل کشت و 30 درصد از آب شیرین موجود در جهان برخوردار است، علاوه بر این، 6 کشور از 17 کشوری که در جهان از نظر بیولوژیکی بسیار متنوع هستند و 13 کشور از 15 کشوری که بیشترین تولیدات معدنی را دارند، در این منطقه قرار دارند.

هم‌چنین، 65 درصد از ذخایر جهانی لیتیوم، 42 درصد از ذخایر نقره، 38 درصد از ذخایر مس و 21 درصد از ذخایر جهانی آهن در منطقه آمریکای لاتین قرار دارد در همین چارچوب کارشناسان معتقدند حوزه‌های همکاری با کشورهای آمریکای لاتین را با توجه به نیاز منطقه می‌توان در حوزه های انرژی به ویژه نفت و گاز، صنایع تولید مواد غذایی، صنایع تولید مواد شیمیایی و شوینده، عمران، ساخت سد، تولید برق و انرژهای برق آبی، ساخت مسکن، معادن و فلزات، خدمات مستشاری، آموزش و مهارت افزایی، کشاورزی صنعتی و سنتی، دامداری سنتی و صنعتی، بهداشت و درمان خصوصا دارو و خدمات درمانگاهی، تکنولوژی و نانوتکنولوژی و... تعریف کرد.

در چارچوب توجه به این ظرفیت ها چند روز پیش وبیناری تحت عنوان «ظرفیت های تجاری میان ایران و آمریکای لاتین: فرصت ها و چالش ها» به ابتکار عمل "مرکز پژوهشی مطالعات کشورهای اسپانیایی زبان" و دانشکده مطالعات جهان و اتاق بازرگانی تهران برگزار شد که در آن سفیران ایران در کشورهای کوبا، ونزوئلا و مکزیک به تشریح امکانات موجود در این زمینه پرداختند و هر یک فهرستی بلند از فرصت‌های همکاری‌های اقتصادی در کشور محل مأموریت خود را ارائه کردند، فرصت هایی که با انجام اصلاحات ساختاری در اقتصاد کشور و تغییر نگاه مدیران به ظرفیت‌های این منطقه می تواند از صورت بالقوه به بالفعل تبدیل شود.

برخی از کارشناسان آمریکای لاتین تاکید دارند که علی‌رغم دوری مسافت، تعمیق روابط بین ایران و کشورهای جبهه مقاومت در آمریکای لاتین می‌بایست یک سیاست راهبردی برای ایران باشد ولی سطح روابط موجود ما با این کشورها که تعدادی از آنها زمانی حیاط خلوت آمریکا بودند به هیچ وجه نشان از چنین سیاستی ندارد.

برای بررسی سطح روابط کنونی ایران و کشورهای آمریکای لاتین و موانع پیش رو با عبدالمجید شهرابی مدیر تحقیقات خانه آمریکای لاتین گفت‌وگو کرده‌ایم.

عبدالمجید شهرابی مدیر تحقیقات خانه آمریکای لاتین

عبدالمجید شهرابی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان این که یک تحول بنیادی که طی چند دهه اخیر در وضعیت جهان ایجاد و تعمیق شده است، تضعیف و فروپاشی نظام تک قطبی به سرکردگی ایالات متحده و جایگزینی آن با نظام چند قطبی است، گفت: امروزه نه تنها چین به عنوان یک قدرت برتر اقتصادی ظهور کرده بلکه کشورهای مناطق مختلف جهان از روسیه گرفته تا خاورمیانه، آمریکای لاتین و آفریقا، سلطه امپریالیسم را به چالش کشیده‌اند و این اتفاق خوشایندی است.

وی با بیان این که این شرایط، فرصت مناسبی را برای این که ایران بتواند در اتحادیه‌های نوپا مشارکت کند و روابط بین‌المللی خود را گسترش دهد به وجود آورده است و به نظر می‌رسد که آقای رییسی متوجه این امر است، افزود: در واقع، اگر نگوییم اساسی‌ترین، حداقل یکی از مهم‌ترین چالش‌های دولت آقای رئیسی، مخالفت وسیع نیروهای غرب‌گرا در کشور با همین رویکرد دولت نسبت به تعمیق روابط با بلوک‌های جدید و نگاه به شرق در روابط بین‌الملل است.

این کارشناس آمریکای لاتین با طرح این ادعا که طبقه سرمایه‌داری دلال‌صفت وابسته به غرب برای اینکه مانع از مشارکت و فراتر از آن نقش‌آفرینی ایران در جریان تشکیل و تقویت بلوک‌های جدید مستقل از نظام سلطه امپریالیستی شود، دست به هر کاری می‌زند، گفت: شما هم حتما داد و فریاد رسانه‌ای‌شان را شنیده‌اید؛ به هر کدام از کانال‌های تبلیغاتی‌شان که سر می‌زنید، از بی بی سی فارسی، من و تو و ایران اینترنشنال گرفته تا غیره، حالا با وقاحت کامل نگران سرسپردگی ایران به "اژدهای چین" و "خرس روسی" شده‌اند!

مدیر تحقیقات خانه آمریکای لاتین افزود: متوجه هستم که سوال شما به طور اخص متوجه روابط ایران و آمریکای لاتین است؛ ولی نوع نگاه به آمریکای لاتین نیز در همین چارچوب کلی جایگزینی نظام چند قطبی در مقابل نظام تک قطبی مطرح می‌شود، اینجا هم همینطور است. یعنی، در مورد آمریکای لاتین هم رویکرد آقای رییسی گسترش روابط با کشورهای این منطقه و بالاخص کشورهای جبهه مقاومت در آنجا است. آقای ریسی در دیدار دبیرکل «اتحادیه بولیواری ملل آمریکای ما» که متشکل از کوبا، ونزوئلا، نیکاراگوآ و بولیوی است، بر ضرورت تقویت بیش از پیش مناسبات سیاسی و اقتصادی ایران با کشورهای عضو این اتحادیه تأکید می‌کند و در ملاقات با سفیر جدید کوبا متذکر می‌شود که "لازم است کشورهای مستقل از ظرفیت‌های بالقوه یکدیگر بهره‌مند شوند و برای بی‌اثر کردن تحریم‌ها، نیازهای یکدیگر را برطرف کنند."

شهرابی با بیان این که این یک رویکرد به دلایل عدیده صحیح است و از جمله مهم‌ترین آن استقلال این کشورهاست، تصریح کرد: این به خودی خود یک مزیت ویژه است، یعنی شما می‌توانید با کشورهایی روابط داشته باشید که بر پایه منافع ملی خود و نه به توصیه و دستور حاکمان وال استریت تصمیم می‌گیرند. اهمیت این ویژگی در شرایط تحریم‌های آمریکا علیه تعداد فزاینده‌ای از کشورهای استقلال‌طلب، دو صد چندان می‌شود.

وی با تاکید بر این که تعمیق روابط بین ایران و کشورهای جبهه مقاومت در آمریکای لاتین می‌بایست یک سیاست راهبردی در نظام جمهوری اسلامی باشد و این در حالی است که سطح روابط موجود ما با این کشورها به هیچ وجه نشان از چنین سیاستی ندارد گفت: سطح روابط سیاسی‌مان با کشورهای این منطقه خوب است ولی در حوزه روابط اقتصادی، هنوز از جایی که می‌توانیم و باید باشیم خیلی دور هستیم، البته نمونه‌های مثبتی مثل مبادلات نفتی بین ایران و ونزوئلا که در اوج تحریم دو کشور صورت گرفت، وجود دارد و یا همکاری با کوبا در زمینه تولید واکسن کرونا انجام شد، ولی ظرفیت‌های موجود برای بسط روابط اقتصادی با این کشورها به مراتب بیشتر از اقداماتی است که تا به حال انجام شده و یا در دست انجام است.

ما چه برنامه‌ای داریم؟

شهرابی در همین ارتباط تصریح کر د: من از میان فرصت‌های بسیاری که در این زمینه وجود دارد تنها به یکی دو نمونه اشاره می‌کنم، طبق آمار موجود، ونزوئلا نزدیک به 30 میلیون هکتار زمین قابل کشت برای انواع محصولات کشاورزی از جمله ذرت (مصرف انسان و دام)، سویا، دانه های روغنی، پنبه، برنج و... دارد و در حال حاضر به دلیل مشکل تامین ملزومات کشاورزی، کمتر از 10 میلیون هکتار از این زمین‌ها تحت کشت است و این در حالی است که این کشور به لحاظ عوامل موثر بر کشت همچون شرایط اقلیمی، بارندگی، زمین حاصلخیز، فراوانی رودهای جاری و آب‌های زیرزمینی از شرایط فوق‌العاده مناسب برخوردار است، با این وضعیت و در حالی که ونزوئلا آمادگی دارد برای کشت هزاران هکتار زمین حاصل‌خیز با شرایط مناسب و به لحاظ اقتصادی با صرفه با ایران همکاری کند، ما چه برنامه‌ای داریم؟ من این موضوع را با برخی از مسئولان نهادهای ایرانی برخوردار از امکانات لازم مطرح کرده‌ام، اما متاسفانه تا به حال گوش شنوایی وجود نداشته است! و یا نمونه‌ای دیگر، داروهای منحصر به فردی است که در کوبا تولید می‌شود و ورود آنها می‌تواند جان میلیون‌ها بیمار را در ایران نجات دهد، کوبایی‌ها دارویی را اختراع کرده‌اند که نه تنها به عنوان واکسن ضد سرطان ریه عمل می‌کند، بلکه هم‌چنین سرطان غیر پیشرفته ریه را درمان می‌کند! همین‌طور، دارویی برای درمان آلزایمر غیرپیشرفته و داروی دیگری برای درمان زخم‌های عمیق و پیچیده ناشی از بیماری دیابت تولید کرده‌اند و من اسم این داروها را گذاشته‌ام "داروهای معجزه‌آسا". جالب توجه است که کوبایی‌ها نه تنها آمادگی صدور این داروها به ایران را دارند بلکه حاضرند فن‌آوری ساخت آنها را نیز به ما منتقل کنند.

استقبال از ارسال کشتی های سوخت از سوی ایران به ونزوئلا

شهرایی با بیان این که آنچه که اشاره شد فقط دو نمونه از ظرفیت های موجود بود و دهها مورد دیگر برای گسترش سطح همکاری‌های اقتصادی ایران با کشورهای آمریکای لاتین وجود دارد، افزود: در همین زمینه، چند وقت پیش وبیناری تحت عنوان «ظرفیت های تجاری میان ایران و آمریکای لاتین: فرصت ها و چالش ها» به ابتکار عمل "مرکز پژوهشی مطالعات کشورهای اسپانیایی زبان" و دانشکده مطالعات جهان و اتاق بازرگانی تهران برگزار شد که در آن سفرای جمهوری اسلامی در کشورهای کوبا، ونزوئلا و مکزیک به تشریح امکانات موجود در این زمینه پرداختند و هر یک فهرستی بلند از فرصت‌های همکاری‌های اقتصادی در کشور محل مأموریت خود را ارائه کردند. من یک تعبیر صحیح در این خصوص را از آقای سلطانی سفیرمان در ونزوئلا شنیدم، ایشان می‌گفت، علاوه بر محصولات نفتی این ظرفیت وجود دارد که هر هفته کشتی‌های با ظرفیت بالا سایر اقلام مورد نیاز ونزوئلا را از ایران به این کشور حمل کنند.

وی با تاکید بر این که با وجود امکانات وسیع برای افزایش چشمگیر سطح همکاری‌های اقتصادی ایران با آمریکای لاتین، این ضرورت همواره در دولت‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به درجات متفاوت مورد غفلت واقع شده است و باید دید که آیا دولت آقای رییسی در عمل و نه در شعار به این غفلت خاتمه می‌دهد و یا این که مسیر گذشته کم و بیش ادامه پیدا می‌کند، گفت: این که بخواهیم روابط متحول شود و سطح آن ارتقا یابد بدون شک تصادفا حادث نمی‌شود و مسلما الزاماتی دارد و مایل هستم که در قسمت پایانی این گفتگو به پاره‌ای از این الزامات بپردازم.

این کارشناس آمرکای لاتین با بیان این که مهم‌ترین عامل، اراده لازم است، افزود: اگر اراده انجام کاری شدنی، به طور جدی وجود داشته باشد، فراهم کردن الزامات انجام آن کار میسر می‌شود. اراده لازم، خط‌مشی را تعریف و وسایل پیشبرد آن را فراهم می‌کند. خط‌مشی چیست؟ دهها و صدها برابر کردن حجم و ارزش مبادلات موجود اقتصادی ایران با کشورهای این منطقه.

شهرابی با بیان این که در مورد آمریکای لاتین باید به این واقعیت توجه کرد که بر خلاف تبلیغات سوء، این منطقه در قیاس با سایر مناطق جهان سرشار از ثروت‌های طبیعی و منابع مادی است و آمارها در این زمینه شگفت‌انگیز است، تصریح کرد: منطقه‌ای که قریب به 664 میلیون تن از جمعیت 9.1 میلیاردی، یعنی تنها حدود 7.3 درصد از جمعیت جهان را در بر می‌گیرد، از 25 درصد از زمین‌های جنگلی و قابل کشت و 30 درصد از آب شیرین موجود در جهان برخوردار است و علاوه بر این، 6 کشور از 17 کشوری که در جهان از نظر بیولوژیکی بسیار متنوع هستند و 13 کشور از 15 کشوری که بیشترین تولیدات معدنی را دارند، در این منطقه قرار دارند؛ هم‌چنین، 65 درصد از ذخایر جهانی لیتیوم، 42 درصد از ذخایر نقره، 38 درصد از ذخایر مس و 21 درصد از ذخایر جهانی آهن در این منطقه وجود دارد.

باید برای گسترش سطح روابط اقتصادی ایران با کشورهای این منطقه برنامه‌ریزی شود

این کارشناس مسائل آمریکای لاتین با بیان این که این ثروت عظیم ملی این منطقه برای قرن‌ها توسط استعمارگران غرب به یغما رفته است و اکنون گرایش بهره‌گرفتن از این منابع برای توسعه‌های بومی در تعدادی از حکومت‌های این منطقه رو به تقویت است، اظهار کرد: این فرصت برای همکاری‌های بین‌المللی باید دیده شود، باید برای گسترش سطح روابط اقتصادی ایران با کشورهای این منطقه برنامه‌ریزی شود و در این امر، لازم است که دولت ضمن جلب و جذب مشارکت بخش خصوصی، خود نقش محوری ایفا کند. دولت به علت برخورداری از اختیارات قانونی و امکانات اجرایی در این رابطه نقش غیرقابل جایگزین دارد. وزارتخانه‌های مختلف و بالاخص اقتصاد، صنعت، معدن، تجارت، جهاد کشاورزی و بهداشت و درمان می‌بایست ماموریت پیدا کنند که در یک بازه زمانی معین و نسبتا کوتاه با حفظ الویت‌ها، ظرفیت‌های موجود برای افزایش مبادلات اقتصادی با هر یک از کشورهای منطقه آمریکای لاتین را تعریف کنند. پروژه‌های مشترک مشخص را تعریف کنند، الزامات به اجرا درآوردن هر یک از این پروژه‌ها را تعریف کنند، منابع مالی، نیازهای تدارکاتی، ملزومات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری این پروژه‌ها را تعیین کنند و در بدنه دولت، در همکاری منسجم با یکدیگر، امکان تأمین این نیازها را در مشارکت با طرف‌های خارجی فراهم کنند. کار، کاری است ضروری و جدی و نباید در انجام آن فرصت‌ها از دست برود.

وی با بیان این که برای انجام این کار، انجام اصلاحات ساختاری در نظام تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی و اجرایی لازم است و بدون این عوامل کلیدی، پیشبرد مؤثر این راهبرد و تحقق اهداف آن بیشتر در قالب شعار باقی می‌ماند تا تجلی در صحنه عمل، گفت: در برنامه‌ریزی مورد اشاره، هم‌چنین به نقش بازدارنده برخی قوانین موجود و موانع ناشی از بروکراسی دولتی باید توجه ویژه شود، چرا که ما در حال حاضر در این دو ناحیه دچار ضعف هستیم. و علاوه بر آن از تعمیق روابط با کشورهایی صحبت می‌کنیم که آنها هم مثل ما، هر یک به درجات مختلف در این حوزه‌ها دچار آسیب هستند.

مدیر تحقیقات خانه آمریکای لاتین با بیان این که نکاتی که عرض شد صرفا برخی ملاحظات در مورد الزامات تعمیق روابط اقتصادی با کشورهای منطقه آمریکای لاتین است و بحث جامع در این زمینه فرصت‌های دیگر را می‌طلبد، اظهار کرد: امیدوارم آقای رییسی در دسترسی به هدف متحول کردن سطح روابط اقتصادی با کشورهای دوست و همراه در آمریکای لاتین موفق باشد.

انتهای پیام