آهای گنج‌یاب، فلزیاب، عتیقه!
داستان تبلیغ برای گنج‌یاب، فلزیاب و موارد مشابهش در فضای مجازی درست شبیه همان فریادهای دوره‌گرد محلی است که وقت و بی‌وقت در بلندگوی دستی‌اش فریاد می‌زد «آهای خونه‌دار و بچه‌دار، زنبیل رو بردار و بیار».
باور ندارید، با جست‌وجوی کوتاهی با کلمات کلیدی «گنج»، «فلزیاب» یا «عتیقه» در فضای مجازی به خصوص اینستاگرام نتیجه را بررسی کنید؛ انگار در دنیا فریاد می‌زنند «تاریخ کشور را می‌فروشیم».
به گزارش ایسنا، داستان این روزها فقط خرید و فروش دستگاه فلزیاب نیست، حالا که بی‌حوصلگی مد این روزهای کرونایی شده و فعالیت و کسب و کار در فضای مجازی رونق بیشتری دارد، قطعا راه برای تبلیغات هم در این فضا هموارتر شده است. از تبلیغات بجا برای گذران زندگی که بگذریم، تبلیغات غیرمجازی که به خرید و فروش آلات کشف گنج در این فضا به وفور به چشم می‌آید و هر روز بیشتر از دیروز مشتری‌های خاص خود را جذب می‌کند، دل‌نگرانی‌های زیادی را برای فعالان حوزه میراث فرهنگی به همراه داشته است.
راه هموار و رشد به سرعت فعالیت صفحه‌های مجازی را که به راحتی در این زمینه وارد می‌شوند می‌توان به چشم دید، اما به نظر می‌رسد سهم این راه در جلوگیری از این دست فعالیت‌ها با توجه به قوانین موجود برای متولیان میراثی آن‌قدر کم است که دل‌شان به قوانین ناقص این حوزه خوش است و فقط نسبت به اجرای قانونی در این زمینه تاکید دارند.
بنابراین نیاز به تشدید نظارت‌های کمرنگ میراث فرهنگی طبق تعریفی که در صدور مجوز برای خرید و فروش این نوع دستگاه‌ها در ضوابط خود دارند، به شدت احساس می‌شود؛ هر چند اخبار منتشرشده در طول چند ماه گذشته از وجود این نظارت‌ها خبر می‌دهند، نظارت‌هایی که رفتارها در سطح جامعه و فضای مجازی آن را کمتر نشان می‌دهد.
با این وجود هنوز صفحه‌های فعالی هستند که قطعا باید نظارت‌های بیشتری روی آن‌ها انجام شود. روی صفحه‌هایی که یکی نقطه‌زن صوتی تصویری از سکه‌های قدیمی می‌فروشد، یکی ردیاب شعاع‌زن، یکی فلزیاب تصویری، یکی روش‌های گمانه‌زنی را توضیح می‌دهد، یکی بهترین روش تخریب پلمب و یکی روش تعیین اصالت شیء و دیگری که تعداد فالوئرهایش از چندهزار گذشته، با انتشار فیلم، شخص پتک به دستی را نشان می‌دهد که در حال کوبیدن به بدنه سنگی است و می‌نویسد «برش سنگ که می‌گیم یعنی این» و نکته جالب‌ترش تاکید اغلب این صفحات بر این جمله است؛ «مواظب کلاهبرداران باشید»!
بارزترین این اتفاق را همین چند ماه قبل رسانه‌ها منتشر کردند از فعالیت شخصی که با انتخاب نام یکی از کارآگاه‌های تخیلی بلژیکی برای خود در فضای مجازی، نه تنها دنبال‌کنندگان زیادی برای صفحه‌اش جمع کرده که با برگزاری کلاس‌های حضوری در روزهای کرونایی چگونگی کشف گنج و درآوردن آن و دیگر موارد مربوط به این اتفاق را آموزش می‌دهد، البته هر چند یگان حفاظت میراث فرهنگی برای مدتی اعلام می‌کند که او تحت تعقیب است، اما نکته جالب توجه فعالیت ادامه‌دار او در این فضاست آن هم در حالی که متولیان میراثی همچنان نسبت به نظارت شدید روی این نوع صفحه‌ها تاکید دارند.
اما به نظر می‌رسد قوانین هنوز در این شرایط یکی هستند و همه آن‌ها در حال اجرایی شدن سفت و سخت و دقیق!
فلزیاب را فقط قاچاقچیان آثار تاریخی استفاده نمی‌کنند
ابراهیم شقاقی - مدیرکل حقوقی وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی - در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: در «قانون ضرورت اخذ مجوز برای ساخت، خرید و فروش، نگهداری، تبلیغ و استفاده از دستگاه فلزیاب» مصوب مجلس شورای اسلامی تاکید و تایید شده که هر گونه صدور مجوز برای واردات، ساخت، تبلیغ، حمل، نگهداری و خرید و فروش و استفاده دستگاه فلزیاب باید از سوی سازمان میراث فرهنگی (در گذشته) و وزارت میراث فرهنگی (کنونی) صادر شود.
او با اشاره به این‌که هیات وزیران در 16 اردیبهشت 1382 آیین‌نامه‌ای اجرایی برای این اتفاق وضع کرده و به سازمان وقت میراث فرهنگی ابلاغ کرده است، ادامه می‌دهد: در ماده یک آن آیین‌نامه اجرایی به صورت مشخص گفته شده که وزارت صنایع و معادن مکلف است تا ضوابط اعلام‌شده از سوی سازمان میراث کشور را به هنگام ثبت اعلامیه تاسیس به متقاضیان ساخت دستگاه‌های فلزیاب (از نظر ساختی داخلی) ابلاغ کند. ضابطه‌هایی در این زمینه وجود دارد که وزارت صنایع باید آن‌ها را ابلاغ و در چارچوب آن‌ها اقدام کند. از سوی دیگر صدور پروانه بهره‌برداری برای واحدها منوط به موافقت سازمان میراث است که در ماده دو آیین‌نامه اجرایی نیز تاکید شده تا خرید، خروج، نگهداری و استفاده از دستگاه‌های فلزیاب منوط به اخذ مجوز از میراث فرهنگی است.
او اما روند نظارت و اجرای این قوانین را این‌طور توضیح می‌دهد: این آیین‌نامه دستورالعملی در حدود 15 سال قبل، با موضوعیت «دستورالعمل اجرای آیین‌نامه اجرایی» تصویب و در آن مشخص شد که «متولی واحد مربوط در سازمان میراث برای اجرای آن‌ها یگان حفاظت سازمان (وقت) است»، البته آن دستورالعمل قدیمی است و برخی موارد در آن دیده نشده است و اکنون در دستور کار اداره کل حقوقی برای تدوین و به‌روزرسانی قرار دارد.
شقاقی با اشاره به روند به‌روزرسانی این قوانین، از گرفتن پیشنهاد از یگان حفاظت برای تکمیل قوانین در این آیین‌نامه خبر می‌دهد و می‌افزاید: پس از آن براساس دستورالعمل نهایی و با ابلاغ وزیر اعلام می‌شود و در ادامه یگان حفاظت متولی اجرایی کردن آن قوانین است که تا کنون نیز اجرا شده‌اند.
او از ضبط و مصادره تعداد زیادی فلزیاب کشف‌شده از خرید و فروش‌های غیرمجاز و حفاران آثار تاریخی خبر می‌دهد و می‌گوید: اکنون باید به فکر چگونگی استفاده از ان‌ها باشیم، در عین این که نمی‌توان جلو تولید آن‌ها را گرفت. انجام این کار درست مانند این است که جلو تولید کارد و چاقو را در کشور بگیریم و بگوییم این ابزارآلات باعث کشتن افراد در کشور می‌شود، در حالی که باید توجه کرد نیازمندی کشور در دستگاه‌هایی مانند وزارت دفاع، وزارت راه و حتی کارخانه‌های تولیدی بالاست.
او با تاکید بر این‌که مجوز ارائه دستگاه فلزیاب به اشخاص و دستگاه‌ها توسط میراث فرهنگی صادر می‌شود، بیان می‌کند: با این وجود تبلیغ فلزیاب کاری غیرقانونی است که میراث فرهنگی جلو آن را می‌گیرد.
وی همچنین درباره عملکرد یگان حفاظت میراث فرهنگی نسبت به رفتار شخصی با نام مستعار پوآرو در فضای مجازی در چند ماه گذشته، از ورود یگان میراث فرهنگی در این زمینه و انجام اقدامات قضایی خبر می‌دهد، اما درباره رفتار ادامه‌دار این شخص در فضای مجازی تاکید می‌کند این رفتار قطعا پیگیری و با آن برخورد قضایی مناسب می‌شود.
مدیر کل حقوقی وزارتخانه میراث فرهنگی و گردشگری در ادامه همچنین از ابلاغیه وزیر میراث فرهنگی به یگان حفاظت در یکی دو سال گذشته خبر می‌دهد که در آن تاکید شده یگان نیز با قوه قضاییه تعامل کرده تا در فضای مجازی این روند بررسی شود و نه تنها تبلیغ فلزیاب در فضای مجازی جرم علیه میراث در نظر گرفته شود، بلکه یگان حفاظت وزارتخانه میراث فرهنگی این اختیار را پیدا کرده تا با هماهنگی پلیس فتا نسبت به مسدود کردن چنین صفحه‌هایی اقدام کند.
او حساسیت‌های ایجادشده در کشور نسبت به میراث فرهنگی را بسیار خوب ارزیابی می‌کند و ادامه می‌دهد: باید به این نکته نیز توجه کرد که بسیاری از صنایع و کارخانجات نیازمند این دستگاه هستند، مثلا اگر این دستگاه نباشد ممکن است وقتی بیسکویت گاز می‌زنید، داخل آن براده آهن باشد.
شقاقی دستگاه‌هایی مانند فرودگاه‌ها، سازمان آب، وزارت راه و دستگاه‌های قضایی را از جمله نهادهایی می‌داند که لازمه کارشان استفاده از دستگاه فلزیاب است و تاکید می‌کند: باید این دستگاه به گونه‌ای وارد چرخه استفاده شود که مطمئن شویم در چرخه معیوب قرار نگرفته و از آن استفاده غیرمجاز نمی‌شود.
قوانینی که از ابتدا برای فعالیت فلزیاب تصویب شدند
به گزارش ایسنا، هیات وزیران اواخر اردیبهشت سال 82 به پیشنهاد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت، ماده واحده قانونی را به تصویب رساند که بر اساس آن، ضرورت اخذ مجوز برای ساخت، خرید و فروش، نگهداری، تبلیغ و استفاده از دستگاه فلزیاب تشریح شد. در آن زمان، وزارت صنایع و معادن مکلف شد ضوابط اعلام‌شده از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور را هنگام ثبت اعلامیه تاسیس، به متقاضیان ساخت دستگاه‌های فلزیاب ابلاغ کند. در پایان این بند آمده بود که صدور پروانه بهره‌برداری برای این واحدها منوط به موافقت سازمان میراث فرهنگی کشور خواهد بود.
21 خرداد 1386، «تبلیغ فلزیاب ممنوع شد»؛ علیرضا کریمی مدیرکل دفتر تبلیغات و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اعلام ممنوعیت تبلیغ دستگاه‌های فلزیاب بدون اخذ مجوز قانونی گفت: بر اساس آیین‌نامه اجرایی قانون ضرورت اخذ مجوز برای ساخت، خرید و فروش، نگهداری، تبلیغ و استفاده از دستگاه فلزیاب، تبلیغ دستگاه‌های فلزیاب از طریق رسانه‌های عمومی، مطبوعات، چاپ و نشر پوستر و سایر روش‌های تبلیغاتی فقط با مجوز سازمان میراث فرهنگی کشور امکان‌پذیر است.
هفت سال بعد یعنی 24 خرداد 1393 محمدحسن طالبیان - معاون میراث فرهنگی سازمان وقت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری - اعلام کرد «دستگاه‌های مسوول پیش‌نویس قوانین چگونگی برخورد با فلزیاب را تهیه کرده‌اند و قرار است تا چندماه دیگر اعلام شود. در این پیش‌نویس مشخص شد که دستگاه‌های انتظامی و امنیتی چگونه باید با این پدیده برخورد کنند، حتی مطالعاتی نیز برای برخورد کشورهای دیگر با این پدیده انجام شده است.
18 اسفند همان سال، سرهنگ پاسدار محمد کربلایی حریری - فرمانده وقت یگان حفاظت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری - قوانین فلزیاب و جرایم مرتبط با حفاری غیرمجاز را در 21 بند اعلام کرد.
24 آبان 1395، ششمین کارگروه اجرایی قانون فلزیاب برای کنترل بیشتر در خرید و فروش این وسیله با حضور دستگاه‌های مختلف برگزار شد که سردار امیر رحمت‌الهی - فرمانده یگان حفاظت - با اشاره به اهمیت رفع موانع موجود در اجرای دقیق آیین‌نامه اجرایی «قانون ضرورت گرفتن مجوز ساخت، خرید و فروش، نگهداری، تبلیغ و استفاده دستگاه‌های فلزیاب»، بر لزوم تهیه اساسنامه تیپ شرکت‌های فعال در زمینه انواع فلزیاب، تهیه و تدوین دستورالعمل، شرایط و فرآیند صدور و لغو مجوز دستگاه فلزیاب، جلوگیری از چاپ آگهی‌های غیرمجاز فلزیاب در چاپخانه‌ها، تشدید فیلترینگ پیامک‌ها و سایت‌های اینترنتی غیرمجاز تبلیغات فلزیاب، ارسال نیازمندی‌های صنف‌های مجاز به سازمان، رعایت ضوابط سازمان میراث فرهنگی در زمان ثبت اعلامیه، تاسیس و صدور پروانه بهره‌برداری و جواز تاسیس از سوی متقاضیان ساخت دستگاه فلزیاب به عنوان راهکارهای اساسی رفع موانع اجرایی آیین‌نامه مذکور تاکید کرد.
با وجود تصویب قوانین، برگزاری این نوع نشست‌ها و تهیه دستورالعمل‌هایی برای جلوگیری از فعالیت‌های غیرمجاز در حوزه خرید و فروش فلزیاب، نکته قابل توجه در این مسیر را می‌توان استفاده دوجانبه از فضای مجازی برای میراث فرهنگی دانست؛ یکی در راه حفاظت از میراث کشور که در صورت تخریب یا هشدار برای تخریب آن نخستین خبرها معمولا از این دریچه منتشر می‌شود و از سوی دیگر همین مسیر به راهی برای آموزش چگونگی تخریب آثار تاریخی تبدیل شده است.
می‌توان شرایط کنونی در این زمینه در میراث فرهنگی را با این جمله به معنای دقیق‌تر نشان داد؛ «میراث فرهنگی در این راه شیپور را از سر گشادش می‌زند»، آن‌قدر که بی‌تفاوتی را برای حفاظت از این میراث زیادتر می‌کند و تخریب‌هایش رو به افزایش می‌رود.
انتهای پیام
