آیا نسخه الکترونیک شتاب زده اجرا شد؟

طرح نسخه الکترونیک به عنوان گام اول تحقق پرونده الکترونیک سلامت از سال 1397 به صورت آزمایشی در استان کرمان آغاز و از اول دی ماه 1400 به صورت سراسری در کشور آغاز شد و در عین حال برخی افراد همچنان از اجرای شتاب زده این طرح صحبت می‌کنند.

به گزارش سلامت نیوز، طرح نسخه الکترونیک به صورت آزمایشی از سال 1397 در کشور آغاز شده است. طرحی که پس از گذراندن مراحل آزمایشی به مرور به تکامل رسید و با وجود همکاری نکردن برخی ارکان در اجرای این طرح، سازمان‌های بیمه گر بر اجرای قانونی که به آنها محول شده بود، تمکین کردند.

طاهر موهبتی، مدیرعامل سابق سازمان بیمه سلامت در 5 اردیبهشت 1397 در نشست خبری که در استان خوزستان داشت، درباره این طرح گفته بود: حذف دفترچه در بیمارستان‌های دولتی طی 6 ماهه اول سال جاری (1397) اتفاق می‌افتد و در شرایط حاضر در 193 بیمارستان، حذف دفترچه انجام شده است. البته حذف دفترچه در بخش بستری خواهد بود و برنامه ما این است که طی سال‌های آتی حذف دفترچه در بخش سرپایی نیز اتفاق بیفتد.

آیا نظام پزشکی همکاری کرد؟

سید تقی نوربخش، مدیرعامل فقید سازمان تامین اجتماعی در 4 تیر ماه 1397 در جلسه ویدیو کنفرانس با مدیران بیمه‌ای و درمانی تامین اجتماعی در استان‌های قزوین، همدان، سمنان، اردبیل و خراسان جنوبی درباره حذف دفترچه کاغذی در مراکز درمانی طرف قرارداد با تامین اجتماعی گفته بود: صدور نسخه الکترونیک در مراکز درمانی طرف قرارداد این سازمان در 5 استان دیگر آغاز شد. بر اساس پیش بینی‌های صورت گرفته این برنامه تا پایان سال جاری در تمامی استان‌ها آغاز می‌شود.

نکته قابل تامل صحبت‌های نوربخش در این جلسه، اظهار نظر او درباره همکاری سازمان نظام پزشکی در زمینه امضای الکترونیک پزشکان بود. نوربخش گفته بود: سازمان نظام پزشکی نیز بابت صدور مجوز امضای دیجیتال همکاری بسیار موثری در اجرای این برنامه دارد و تمامی اجزای نظام سلامت آماده همکاری و هم افزایی برای موفقیت اجرای برنامه نسخه الکترونیک هستند.

ولی آیا سازمان نظام پزشکی در طول بیش از 3 سال گذشته، امضای الکترونیک پزشکان را اجرایی کرد؟ آیا اساسا تلاشی برای این منظور صورت گرفت؟ این در حالی است که پس از سراسری شدن اجرای نسخه الکترونیک از اول دی ماه 1400 و بر اساس قانون مجلس، سازمان نظام پزشکی یکی از منتقدان این طرح است.

اهمیت نسخه الکترونیک در مدیریت منابع سلامت

نکته قابل توجه دیگر در مرور خبرهای 3 سال اخیر در زمینه نسخه الکترونیک و پرونده الکترونیک سلامت، اظهار نظر تمام صاحب نظران و مسئولان حوزه سلامت در زمینه اهمیت اجرای پرونده الکترونیک سلامت و تاثیر آن بر مدیریت منابع است. موضوعی که همه از آن صحبت می‌کردند، اما وقتی ماجرا به مرحله اجرا رسید، صدای خیلی‌ها در آمد.

حیدرعلی عابدی، سخنگوی سابق کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در 27 مرداد 1397 در این زمینه گفته بود: با اجرای پرونده الکترونیک سلامت، امکان سوء استفاده از دفترچه‌های بیمه کاهش می‌یابد. اولین قدم برای کنترل هزینه‌های سلامت، اجرای پرونده الکترونیک بیمار است و تا پرونده الکترونیکی ایجاد نشود همچنان از بیمه سوء استفاده‌هایی می‌شود و افزایش هزینه‌ها را به همراه دارد.

هادی قوامی، نایب رییس سابق کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در 15 شهریور 1397 در دومین روز اجلاس سراسری مدیران سازمان بیمه سلامت با رویکرد پایش و نظارت در مشهد مقدس گفت: برای بررسی منابع و مصارف در نظام سلامت باید بدانیم متوسط مراجعه افرادی که با دفترچه طی سال به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند چه میزان است و حتی چقدر از نسخه‌هایی که نوشته می‌شود اشتباه است.

طاهر موهبتی، مدیرعامل سابق سازمان بیمه سلامت در 15 مهر 1397 در اجلاس روسای دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور اظهار کرد: شفاف سازی اصولا در کشور مخالفینی دارد، اما الکترونیکی شدن خدمات می‌تواند منجر به شفافیت شود. به طور مثال این اصلا خوب نیست که نتوانیم در سیستم الکترونیکی، دریافت خدمات توسط بیمار، نحوه ارائه خدمات و رضایت بیمار را رصد کنیم.

اجرای آزمایشی از کرمان آغاز شد

یازدهم مهر ماه 1397 بود که اجرای آزمایشی نسخه الکترونیک از استان کرمان آغاز شد و در واقع این استان، اولین استان در کشور بود که حذف دفترچه بیمه سلامت و اجرای نسخه الکترونیک در حوزه سرپایی را کلید زد.

موهبتی، مدیرعامل سابق سازمان بیمه سلامت در این مراسم در کرمان گفته بود: در سال 23 میلیون دفترچه کاغذی بیمه سلامت توزیع می‌شود که حذف این دفترچه‌ها سالانه 80 میلیارد تومان به توسعه سلامت کمک می‌کند.

اول آبان ماه 1397 بود که محمد رضا رضاییان، قائم مقام معاونت آمار و فناوری اطلاعات سازمان بیمه سلامت در همایش هفته بیمه سلامت در خراسان شمالی گفت: طرح حذف دفترچه بیمه سلامت با هدف کاهش هزینه‌ها، حذف کاغذ، بهره وری بیشتر و خدمات رسانی بهتر اجرایی می‌شود که در حال حاضر (آبان 1397) در همه شهرستان‌های استان کرمان در 9حال اجراست و در دیگر استان‌ها به صورت پایلوت و فقط در یک شهر اجرایی خواهد شد. با حذف دفترچه، اطلاعات بیمار در سامانه ثبت می‌شود.

سید محمد حسینی، مدیرکل سابق بیمه سلامت در استان گلستان در 24 بهمن 1397 گفته بود: طرح نسخه نویسی الکترونیکی پس از اجرای پایلوت در استان کرمان، در استان گلستان و شهرستان آق قلا اجرا می‌شود. قرار است این طرح تا پایان سال حداقل در یک شهرستان از هر استان اجرایی شود.

کیومرث مظفری، مدیرکل سابق بیمه سلامت در استان کرمانشاه نیز در 12 اسفند 1397 گفته بود: طرح نسخه الکترونیک در شهرستان هرسین اجرا می‌شود و جامعه پزشکی نیز برای اجرای این طرح اعلام آمادگی کرده‌اند. سال آینده (1398) این طرح را در کل استان اجرایی می‌کنیم.

سعید فرجی، مدیرکل سابق بیمه سلامت در استان همدان در 30 بهمن 1397 گفت: شهر همدان به عنوان پایلوت طرح نسخه نویسی الکترونیک در این استان انتخاب شده و انتظار می‌رود بخش قابل توجهی از پزشکان با این طرح همکاری کنند.

همان طور که مرور خبرها نشان می‌دهد، نسخه الکترونیک در سال 1397 به صورت آزمایشی در استان‌های مختلف آغاز شده و تقریبا از هر استان، یک شهرستان وارد اجرای آزمایشی نسخه نویسی الکترونیکی شده بود.

سامانه نسخه الکترونیک در چه زمانی رونمایی شد؟

نوزدهم اسفند ماه 1397 بود که سامانه نسخه نویسی الکترونیک در سازمان بیمه سلامت رونمایی شد. طاهر موهبتی، مدیرعامل سابق سازمان بیمه سلامت آن روز گفته بود: نسخه نویسی الکترونیک چند ماه قبل به صورت آزمایشی در استان کرمان اجرایی شد و امروز این طرح در یک شهرستان از 31 استان کشور به صورت همزمان آغاز می‌شود. در حال حاضر در 605 بیمارستان دولتی نیازی به ارائه دفترچه کاغذی نیست و بیمار فقط با کد ملی خود می‌تواند خدمات سلامت را دریافت کند.

نکته قابل توجه، صحبت‌های محمد رضا ظفرقندی در مراسم آن روز است. رییس کل سابق سازمان نظام پزشکی در این مراسم گفته بود: با همه توان برای اجرای طرح نسخه نویسی الکترونیک کمک می‌کنیم. البته در این زمینه مهم‌تر از اجرا، ایجاد فرهنگ سازی در جامعه پزشکی و مردم است و با همه توان در این زمینه اقدام می‌کنیم. همه جامعه پزشکی باید کمک کنند تا بتوانیم انضباط مالی در حوزه سلامت را جاری کنیم. اگر آمار صحیح در حوزه سلامت وجود نداشته باشد، نمی‌توان رفتارمان را اصلاح کنیم.

سعید نمکی، وزیر سابق بهداشت نیز در مراسم رونمایی از سامانه نسخه نویسی الکترونیک سازمان بیمه سلامت گفته بود: اتوبان ورود به نسخه نویسی الکترونیک، سیستم ارجاع، پزشکی خانواده و اجرای راهنماهای بالینی، پرونده الکترونیک سلامت است و در غیر این صورت، نسخه نویسی الکترونیک حرکتی جزیره‌ای خواهد بود. در مواد 34 و 35 و 36 و 38 برنامه پنجم توسعه و در مواد 73 و 74 برنامه ششم توسعه به نسخه نویسی الکترونیک پرداخته شده است. نسخه نویسی الکترونیک یکی از پدیده‌های به شدت مغفول مانده در دوره‌های گذشته است.

الزام مجلس برای الکترونیکی شدن نسخه نویسی

هشتم اسفند ماه 1397 بود که نمایندگان مجلس شورای اسلامی با تصویب بندی از لایحه بودجه سال 1398، بیمه‌های درمانی را ملزم به صدور دفترچه‌های الکترونیک کردند.

بر اساس بند «ج» تبصره 17 قانون بودجه سال 1398 و در راستای اجرای بند «چ» ماده 70 قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه، موضوع استقرار پایگاه اطلاعات برخط بیمه‌شدگان درمان کشور و مدیریت مصارف، کلیه شرکت‌ها و صندوق‌های بیمه پایه و تکمیلی درمان اعم از دولتی و غیردولتی و نیز دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده 5 قانون مدیریت خدمات کشوری، نیروهای مسلح (با هماهنگی ستاد کل نیروهای مسلح)، کمیته امداد امام خمینی (ره)، سازمان تامین اجتماعی و سایر سازمان‌های بیمه‌گر مکلفند نسبت به ارسال برخط اطلاعات بیمه‌شدگان خود و به‌روزآوری پایگاه مذکور به صورت رایگان و مستمر اقدام و نسبت به بهره‌برداری از پایگاه مذکور از طریق جایگزینی ابزارهای الکترونیکی به جای دفترچه، جهت ارائه کلیه خدمات بیمه‌ای و درمانی به بیمه‌شدگان تحت پوشش خود استفاده کنند.

سازمان بیمه سلامت ایران مکلف است نسبت به استحقاق سنجی بیمه‌شدگان مشتمل بر امکان اعتبارسنجی بیمه‌ای و کنترل رفع همپوشانی آنان با استفاده از پایگاه اطلاعات برخط بیمه‌شدگان کشور و به صورت الکترونیکی اقدام کند. هزینه خدمات موضوع این حکم با تصویب مجمع عمومی سازمان بیمه سلامت ایران بر مبنای تراکنش انجام‌شده تعیین و از مراجعه‌کننده دریافت می‌شود.

صاحبان حرف پزشکی و پیراپزشکی و همچنین کلیه مراکز بهداشتی‌، تشخیصی‌، درمانی و دارویی اعم از دولتی، غیردولتی، خیریه و خصوصی مکلفند بر اساس ضوابطی که از سوی سازمان بیمه سلامت ایران ابلاغ می‌شود بدون نیاز به دفترچه و مبتنی بر نسخه الکترونیکی و با استفاده از امضای الکترونیکی موجود در پایگاه اطلاعات هویتی کشور به بیمه‌شدگان کلیه صندوق‌ها ارائه خدمت کنند. سازمان‌های بیمه‌گر پایه نیز موظفند کلیه پرداخت‌های خود به مراکز فوق را صرفاً بر اساس اسناد دریافتی از طریق سامانه الکترونیکی برخط انجام دهند.

در نهایت این‌که اجرای نسخه الکترونیک طبق قانون برنامه ششم توسعه و قانون بودجه 1400، تکلیف سازمان‌های بیمه گر بوده و بر اساس بند «ک» قانون بودجه 1400 هرگونه خرید خدمات سلامت و پرداخت هزینه از ابتدای دی ماه 1400 خارج از چرخه الکترونیک ممنوع و حکم تصرف در اموال دولتی را داشت. بنابراین سازمان‌های بیمه گر موظف قودند جهت حمایت از بیمه شدگان خود، تلاش کنند تا در مهلت قانونی، تکالیفی که مجلس تعیین کرده بود، انجام بدهند. باید پرسید کدام بخش‌ها در مسیر تحقق پرونده الکترونیک سلامت تاکنون همکاری لازم را نداشتند و چرا در 16 سال اخیر، پرونده الکترونیک سلامت به ثمر ننشسته است.

مرور کوتاه خبرها نشان می‌دهد که نسخه الکترونیک شتاب زده اجرا نشده و حداقل در 3 سال اخیر این روند طی شده و پس از شیوع ویروس کرونا در کشور، به دلیل الزام مجلس و همچنین نیاز مردم، این روند تکمیل‌تر شده است. با حذف دفترچه‌های کاغذی تامین اجتماعی و بیمه سلامت، دیگر نیازی به حضور بیمه شدگان در دفاتر پیشخوان یا کارگزاری‌های تامین اجتماعی جهت صدور دفترچه کاغذی نیست و در عمل بخشی از تجمع افراد در محل‌های سرپوشیده برطرف شد.

شاید این فقط گوشه کوچکی از الکترونیکی شدن نسخه‌ها باشد و به اندازه موضوع قاچاق دارو یا نسخه‌های جعلی اهمیت ندارد، اما به هر حال حذف دفترچه‌های کاغذی در دوران کرونا اقدامی بود که بر اساس قانون انجام شد و باید به این فکر کرد که چه کسانی از اجرای این قانون ضرر می‌کنند که در مصوبه اخیر کمیسیون تلفیق درباره تبصره 17 قانون بودجه 1401 به دنبال ایجاد تاخیر در اجرای نسخه الکترونیک و به عقب برگرداندن این طرح قانونی هستند!