آیین‌نامه کاهش کیسه‌های پلاستیکی گامی بزرگ در راستای رسیدن به "پسماند صفر"

مهدی خادم ثامنی در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم در رابطه با روز جهانی زمین پاک اظهار کرد: فلسفه نامگذاری "روز جهانی زمین" پاک مربوط به یک اتفاق در کشور آمریکاست؛ در سال 1969 در ایالت کالیفرنیا آمریکا نشت مواد نفتی اتفاق می‌افتد که آلودگی حجم وسیعی از خاک و سفره‌های آب زیرزمینی را به دنبال دارد.

وی ادامه داد: یکسال بعد و در سال 1970 سالگرد این اتفاق را به عنوان "روز جهانی زمین پاک" اعلام کردند و سازمانی به نام Earth Day Organizition تشکیل شد که هر ساله شعاری را برای روز زمین و به منظور حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی مطرح می‌کند. هدف آن هم جلب افکار عمومی به بحث حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی است.

مدیرکل دفتر پسماند سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه ما به این شعار بین‌المللی یک شعار ملی هم اضافه کردیم، گفت: شعار بین‌المللی امسال "سرمایه‌گذاری در زمین" بود که ما به آن 2 موضوع "توسعه بازیافت" و "بهره‌وری سبز" را نیز اضافه کردیم. توسعه بازیافت به بحث توسعه پایدار و اقتصادی چرخشی برمی‌گردد و خود بازیافت نیز با حفظ محیط زیست، صرفه‌جویی در مصرف منابع طبیعی، اشتغال‌زایی، نفع اقتصادی، کاهش محل‌های دفن و...، گره خورده است.

خادم ثامنی افزود: در هفته زمین پاک، برنامه‌هایی از جمله زنگ زمین پاک در مدارس دیده شده تا دانش‌آموزان با این موضوع آشنا شوند، یک پوستر ملی و یک تیزر نیز با همکاری اداره کل محیط زیست تهران و شهرداری تهران آماده شده است که این تیزر به بحث آیین‌نامه کاهش کیسه‌های پلاستیکی برمی‌گردد. همچنین قرار است پروژه‌های محیط زیستی که آماده رونمایی هستند نیز در این هفته افتتاح شوند. موضوع اقدام ملی مسیر سبز و ایران پاک نیز توسط ادارات کل محیط زیست استان‌ها مکاتبه شده تا انجام شود.

وی با اشاره به آیین‌نامه کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی بیان کرد: در این آیین‌نامه، کیسه‌های پلاستیکی را کیسه‌هایی تعریف کردیم که از مواد پلیمری ساخته شده که اغلب از جنس پلی‌اتیلن یا پلی‌پروپن‌ها هستند. ما 2 نوع کیسه سازگار با محیط زیست و کیسه‌های زیست تخریب‌پذیر را داریم. کیسه‌های زیست تخریب‌پذیر بر اساس تجزیه میکروارگانیسم‌ها به ترکیبات آب، Co2 و سایر ترکیبات غیرمضر تبدیل می‌شوند که این تجزیه بستگی به شرایط محیطی، دما و رطوبت کمتر از یک سال زمان می‌برد. کیسه‌های سازگار با محیط زیست نیز کیسه‌های کاغذی و یا پارچه‌ای هستند

مدیرکل دفتر پسماند سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: گروهی از کیسه‌های پلاستیکی وجود دارند که پیوندهای زنجیره‌های پلیمری آنها توسط اشعه UV(فرابنفش) خورشید شکسته شده و به میکروارگانیسم‌ها تجزیه می‌شوند که بسیار خطرناک است. این نوع پلاستیک‌ها در دنیا منسوخ شده و در کشور ما نیز در همین آیین‌نامه به ممنوعیت تولید این کیسه‌ها در کشور تأکید شده است.

خادم ثامنی در رابطه با ماده 2 آیین‌نامه کاهش کیسه‌های پلاستیکی توضیح داد: بر اساس این ماده وزارت صمت موظف است تدابیری را در نظر بگیرد که طبق آن تولیدکنندگان کیسه‌های پلاستیکی با ضخامت کمتر از 25 میکرون در یک بازه زمانی 5 ساله این پلاستیک‌ها را به کیسه‌های زیست تخریب‌پذیر تبدیل کنند. در این ماده یک برنامه تشویقی برای تولیدکنندگان پلاستیک با ضخامت کمتر از 25 میکرون در نظر گرفته شده که وزارت اقتصاد و دارایی، سازمان محیط زیست و وزارت صمت باید این برنامه را تدوین کنند.

وی اضافه کرد: در ماده 3 آیین نامه آمده است که وزارت صمت و وزارت کشور موظف شده‌اند در راستای کاهش تولید پسماند و کاهش تولید و توزیع کلاس‌های پلاستیکی ظرف 3 ماه شیوه‌نامه‌هایی را تدوین کنند. بر این اساس توزیع رایگان کیسه‌های پلاستیکی به جز در میوه‌فروشی‌ها ممنوع می‌شود. در قسمت دوم ممنوعیت توزیع کیسه‌های پلاستیکی با ضخامت کمتر از 25 میکرون را داریم که شامل همه اصناف از جمله میوه‌فروشی‌هاست. در فروشگاه‌های زنجیره‌ای ممنوعیت توزیع کیسه‌های پلاستیکی با ضخامت کمتر از 60میکرون مطرح است؛ کیسه‌های کمتر از این مقدار بسیار سبک بوده و با باد به راحتی جابه‌جا می‌شوند و مدیریت آنها دشوار است.

مدیرکل دفتر پسماند سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: در ماده 3 آیین نامه، شیوه‌نامه‌های تشویقی برای شهروندانی که از اقلام دوستدار محیط زیست استفاده می‌کنند نیز در حال تدوین است.

خادم ثامنی تصریح کرد: در ماده 5 آیین‌نامه تأکید شده که وزارت صمت و وزارت کشور از اقدامات خود به سازمان حفاظت محیط زیست گزارش دهند. ماده 6 نیز به تدوین استاندارد برای تشخیص کیسه‌های زیست تخریب‌پذیر اشاره دارد. در حال حاضر استانداردی را برای تشخیص اینکه یک کیسه پلاستیکی تخریب‌پذیر است یا خیر نداریم اما دفتر پسماند سازمان محیط زیست با همکاری دانشگاه علم و صنعت در نظر دارند تا این کار را در اسرع وقت انجام دهند.

وی با بیان اینکه وزارت جهاد نیز در این آیین‌نامه مسئولیت دارد، گفت: در ماده 8 به جمع‌آوری کیسه‌های پلاستیک در مزارع کشاورزی توسط وزارت جهاد کشاورزی تأکید شده است. همچنین وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، وزارت علوم و بهداشت و درمان نیز وظیفه دارند تا آموزش و اصلاح الگوی مصرف در زمینه کیسه‌های پلاستیکی را انجام دهند.

مدیرکل دفتر پسماند سازمان حفاظت محیط زیست خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه کشور ما صنایع پتروشیمی قدرتمندی دارد، تولید کیسه‌های پلاستیک مقرون به صرف است و بحث این نیست که تولید نشوند، بلکه باید ضخامت بیشتری داشته باشند، چندبار مصرف باشند و به راحتی بازیافت شوند. از طرفی کیسه‌های پارچه‌ای و کاغذی سازگار با محیط زیست مصرف آب بالایی دارند و نسبت به پلاستیک بسیار آب‌بر است چرا که منشأ گیاهی دارد و گیاهی که کیسه از آن ساخته شده آب، سم و کود مصرف کرده است.

خادم ثامنی درباره سمی بودن کیسه‌های پلاستیکی توضیح داد: کنوانسیون جهانی پلاستیک اعلام کرده است که پلاستیک‌ها شامل یک سری ترکیبات سمی هستند که به مرور زمان می‌توانند محیط زیست و به‌ویژه آب‌های دریایی را آلوده کنند. در کنوانسیون بازل (کنوانسیون انتقال برون‌مرزی پسماندهای خطرناک) نیز پسماندهای پلاستیکی که سابقاً در الحاقیه 9 بودند، به الحاقیه‌های 2 و 8 رفته است، یعنی در گروه پسماندهای خطرناک قرار گرفته است. البته اثبات این مورد مستلزم یک سری آزمایشات بر روی پلاستیک است.

وی با بیان اینکه مدیریت پسماندهای پلاستیکی بسیار حائز اهمیت است، گفت: 30 نوع پلاستیک مختلف داریم که تجزیه آنها در محیط نسبت به شرایط محیطی مختلف بین 200 تا 900 سال زمان می‌برد. آیین‌نامه کاهش کیسه‌های پلاستیکی قدمی است که در راستای کاهش کیسه های پلاستیکی برداشته شده اما دنیا به بازیافت کیسه‌های پلاستیک تأکید دارد.

مدیرکل دفتر پسماند سازمان حفاظت محیط زیست بیان کرد: در حال حاضر آمار دقیقی از مقدار بازیافت در کشور نداریم البته در سال 1397 سامانه جامع محیط زیست راه اندازی شد که در این سامانه کلیه دستگاه‌ها و صنایع باید مقدار تولید پسماندهای خود را بارگذاری کنند. در تلاش هستیم که این سامانه به‌روز شود و دستگاه‌ها و صنایع نیز در زمینه بارگذاری مقدار پسماند خود همکاری کنند. اگر این اتفاق بیفتد می‌توانیم آمار دقیقی از میزان بازیافت در کشور داشته باشیم.

خادم ثامنی در پایان خاطرنشان کرد: مطمئناً در سال 1402 اتفاقات خوبی در زمینه کاهش پسماندهای پلاستیکی رخ خواهد داد.