انتظار سیاسیون از پزشکیان

مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور فردا در حالی برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل عازم نیویورک می‌شود که انتظارها از او برای گشودن قفل مذاکرات هسته‌ای و بازگشت طرفین به میز دیپلماسی او را در موقعیت سختی قرار داده است. سفر روز سه‌شنبه پزشکیان به نیویورک دومین سفر او به آمریکا در قامت رئیس‌جمهور ایران است. او سال گذشته در نخستین حضورش در سازمان ملل به عنوان رئیس قوه مجریه ایران پشت تریبون هفتاد و نهمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل قرار گرفت و سخنرانی کرد. اما دومین حضور او در سازمان ملل تجربه‌ای متفاوت برای او خواهد بود. پزشکیان این بار در شرایطی راهی نیویورک می‌شود که ایران جنگی 12روزه را با اسرائیل و آمریکا پشت سر گذاشته است و از سوی دیگر مذاکرات هسته‌ای ایران و اروپا به نوعی به بن بست خورده است.

در این میان در تازه‌ترین تحولات مرتبط با پرونده هسته‌ای ایران، شورای امنیت سازمان ملل متحد جمعه شب به اعمال مجدد تحریم‌هایی علیه ایران رای داده است که براساس توافق هسته‌ای (برجام) لغو شده بود. به این ترتیب با تصمیم اخیر شورای امنیت، تحریم‌های این شورا کمتر از یک هفته دیگر بر اساس مکانیسم ماشه برقرار خواهند شد. از همین رو بسیاری سفر پزشکیان به نیویورک را فرصتی برای حل این موضوع و باز نگه داشته شدن پنجره دیپلماسی می‌دانند.

بنابراین دومین سفر پزشکیان به نیویورک می‌تواند متفاوت از سفر پیشین او باشد. او این بار علاوه بر سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل وظیفه مهم‌تری برعهده دارد و از همین رو همه نگاه‌ها به حضورش در سازمان ملل دوخته شده است. روز شنبه خبرگزاری رسمی دولت در بخشی از گزارشی که در مورد سفر رئیس‌جمهوری به نیویورک نوشت، تاکید کرد: «تداوم بن‌بست دیپلماتیک و بستن تمام درهای گفت‌وگو، چیزی جز انزوای ایران را در پی نخواهد داشت‌.» در بخش دیگری از این گزارش با اشاره به «تلاش برای حفظ دیپلماسی کم‌رمق باقی‌مانده در نیویورک و تمرکز بر آنچه این روزها از آن به عنوان طرح ارائه شده از سوی ایران به آمریکا نام برده می‌شود» تاکید کرد: چنین ابتکاری حتی اگر تاکنون وجود نداشته از این پس باید روی میز دیپلمات‌های ایران قرار گیرد.

ایرنا در بخش دیگری از گزارش خود ضمن اشاره به طرح مذاکره مستقیم با آمریکا تصریح کرد: مذاکره مستقیم با آمریکا در شرایطی که 3 ماه پیش همین روند مورد حمله قرار گرفت، چندان منطقی نیست و تنها عنصر منطق‌ساز در این معادله، مشاهده حداقلی از حسن‌نیت و احترام در طرف آمریکایی است. این نشانه می‌تواند در هشتادمین نشست مجمع عمومی دیده شود و انگیزه‌ای برای بن‌بست‌شکنی باشد. چنین شرایطی با توجه به مجموع رفتارهای اروپا و آمریکا گرچه با احتمال کمی امکان‌پذیر بوده اما در حال حاضر تنها شکننده بن‌بست و سکون در روابط است. همزمان با این تحلیل طی روزهای گذشته نیز چهره‌های سیاسی در اظهارنظرهایی به بیان انتظارات خود از این سفر پرداخته‌اند و توصیه‌هایی هم به رئیس‌جمهور داشته‌اند.

از جمله مصطفی کواکبیان فعال سیاسی اصلاح‌طلب، علی مطهری نماینده ادوار مجلس و محمد عطریانفر فعال سیاسی که در گفت‌وگوهایی طی دو روز گذشته به نوعی از پزشکیان خواسته‌اند در صورت لزوم با دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا دیدار و گفت‌وگو کند. در این بین روز جمعه کواکبیان، دبیرکل حزب مردم‌سالاری در نشست فصلی این حزب با اشاره به وضعیت اقتصادی و روابط بین‌الملل ابراز امیدواری کرد که پزشکیان اولین رئیس‌جمهوری باشد که در سفر نیویورک با ترامپ دیدار می‌کند. علی مطهری نایب‌رئیس مجلس دهم نیز دیروز در شبکه ایکس، نوشت: اگر ترامپ درخواست ملاقات با پزشکیان را داشت، به‌رغم نفاق و دروغگویی‌اش، رئیس‌جمهور ما به خاطر منافع ملت بپذیرد. کیش شخصیت ترامپ و اینکه می‌خواهد همه چیز را به نام خود تمام کند ممکن است به سود ایران تمام شود.

محمد عطریانفر هم در گفت‌وگویی با انتخاب گفت: اگر بنا باشد آقای پزشکیان نقطه عطفی در سنت مذاکراتی با غرب بنا گذارد و تدبیری تازه به خرج دهد باید تایید رهبری را داشته باشد و اگر تاییداتی در حوزه مذاکره اخذ کند در آن صورت می‌تواند حتی با آقای ترامپ هم دیدار مستقیم و بی‌واسطه داشته باشد و از این فرصت برای منافع کشور بهره ببرد. آمریکا هم متوجه می‌شود که مذاکره آقای پزشکیان با ترامپ با تایید رهبر انقلاب بوده است و چنین مذاکره‌ای می‌تواند راهگشا باشد.

از سوی دیگر غلامحسین کرباسچی، فعال سیاسی و فعال رسانه، با اشاره به سفر مسعود پزشکیان به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل در گفت‌وگو با جماران گفت: پزشکیان باید اختیار لازم را به دست بیاورد و در این سفر با مقامات ارشد آمریکایی، اروپایی و... دیدار و گفت‌وگو داشته باشد و همان نقشی را که یک روزی مرحوم هاشمی رفسنجانی در سال 67 ایفا کرد و خدمت امام (ره) رفتند و گفتند این وضعیت جنگی نمی‌تواند ادامه پیدا کند و ما باید قطعنامه را بپذیریم، چرا که شرایط اجتماعی و اقتصادی مردم دیگر ادامه این شرایط را برنمی‌تابد، ایفا کند.

این انتظارها درحالی از سوی سیاسیون مطرح می‌شود که به باور کارشناسان در عالم سیاست هیچ چیز قطعی نیست و هنوز زمان برای تعویق مکانیسم ماشه باقی است. از همین رو بسیاری امیدوارند دومین حضور مسعود پزشکیان در مجمع عمومی سازمان ملل بتواند قفل مذاکرات را بشکند و از ورای گفت‌وگوهایی که رئیس‌جمهور و عباس عراقچی وزیر امورخارجه طی هفته آینده در نیویورک، با مقامات اروپایی خواهند داشت به راه‌حلی برای جلوگیری از فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های ایران برسند.

طی تمام سال‌های گذشته به جز دو رئیس‌جمهور ایران، سید محمد خاتمی و حسن روحانی که حضورشان در سازمان ملل در دو مقطع منجر به ثبت دو اتفاق تاریخی برای ایران شد، باقی حضورها تنها به سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل و رایزنی‌های سیاسی در حاشیه اجلاس خلاصه شده است. در اولین مورد سید محمد خاتمی در دور اول دولتش (دولت هفتم) ایده‌ای به نام گفت‌وگوی تمدن‌ها را با خود به سازمان ملل برد که به موجب این ایده سازمان ملل متحد سال 2001 را سال گفت‌وگوی تمدن‌ها نامید.

در دومین مورد نیز می‌توان به گفت‌وگوی تلفنی حسن روحانی رئیس دولت یازدهم با باراک اوباما، رئیس‌جمهور وقت آمریکا در اولین حضورش به عنوان رئیس‌جمهور در سازمان ملل در سال 92 و توافق محمدجواد ظریف وزیرخارجه وقت با کاترین اشتون مسوول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا برای بررسی راهکار دیپلماتیک حل موضوع هسته‌ای در همان زمان که در نهایت منجر به توافق برجام در سال 94 شد، اشاره کرد. با این تجربه بسیاری چشم امید به مسعود پزشکیان دارند که حضورش در نیویورک یک بار دیگر منجر به اتفاقی تاریخی برای ایران با باز کردن قفل مذاکرات و جلوگیری از فعال شدن مکانیسم ماشه شود. «دنیای اقتصاد» درهمین خصوص با دو نماینده مجلس گفت‌وگو کرده و انتظارات آنها ر‌ا از این سفر جویا شده است.

لزوم استفاده از دیپلماسی سیاسی

مجید نصیرپور، عضو فراکسیون مستقلین مجلس در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»، با توجه به سفر رئیس‌جمهور به نیویورک به انتظاراتی که از رئیس‌جمهور در این سفر وجود دارد اشاره کرد و گفت: جلسه مجمع عمومی سازمان ملل یک رویه‌ای است که هر دوره روسای جمهور با رویکردهای متفاوت در آن شرکت می‌کنند. در تاریخ سیاسی‌مان نشان دادیم که در آنجا می‌توان حرف‌های جدی زد و بعد از جلسه رویکرد سازمان ملل می‌تواند مورد تغییر قرار بگیرد، مانند گفت‌و‌گوی تمدن‌ها که آقای خاتمی مطرح کردند یا موضوعاتی که شهید رئیسی مطرح کردند. اینها به نوبه خود در تغییر فضا و رویکردهای سازمان ملل بعضا موثر است.

او تاکید کرد: اما آنچه به نظر می‌رسد باید از آن استفاده شود دیپلماسی سیاسی است. در حاشیه جلسات سازمان ملل، گفت‌وگوها از تراز کارشناسی، معاونین و وزرا عبور می‌کند و روسای جمهور با هم گفت‌و‌گو می‌کنند. این فرصتی است که ما بتوانیم حرف‌های خودمان را به صورت جدی‌تر و رسمی‌تر برسانیم. البته به نظر می‌رسد که دستگاه دیپلماسی ما باید قبل از سفر رئیس‌جمهور مقدمات را فراهم کرده باشند که علی‌القاعده این اتفاق خواهد افتاد.

این عضو کمیسیون اجتماعی مجلس افزود: اما مصوبه اخیر شورای امنیت سازمان ملل نشان داد که ما بیش از گذشته باید برای همراهی برخی کشورهای صاحب رای تلاش کنیم، چراکه در بزنگاه‌ها آرای آنها می‌تواند در سرنوشت کشور موثر باشد. از 9 کشوری که به اسنپ‌بک رای دادند شاید به راحتی می‌توانستیم در خصوص عدم رای 3 تا 4 کشور امیدوار باشیم تا با مواضع ما بیشتر همراهی داشته باشند. نصیرپور خاطرنشان کرد: در جلسه‌ای که آقای رئیس‌جمهور شرکت خواهند کرد باید با این رویکرد وارد مذاکرات شوند. بر این اساس رئیس‌جمهور با کشورهایی که موثرتر از دیگر کشورها هستند، نشست داشته باشند و آنها را به کشور دعوت کنند یا مقدمات سفر را فراهم کنند و زمینه گفت‌وگو و تعاملات سیاسی، فرهنگی و اقتصادی را افزایش دهند. او تصریح کرد: دستگاه دیپلماسی باید هوشمندانه‌تر عمل کند. البته در خاورمیانه و منطقه تا حد قابل قبولی پیشرفت کرده‌ایم، اما این را باید به کشورهای دورتر تسری بدهیم و از ظرفیت و آرای آنها به نفع دیدگاه‌های جمهوری اسلامی استفاده کنیم.

رئیس‌جمهور اقتدار ایران را بیان کند

بهروز محبی نجم‌آبادی، عضو فراکسیون انقلاب اسلامی نیز در خصوص اینکه چه انتظاراتی از رئیس‌جمهور در سفر به نیویورک دارد، اظهار کرد: جمهوری اسلامی به‌خصوص در یک سال اخیر همکاری‌های خوبی را با مجامع بین‌المللی داشته و تلاش کرد که بهترین رابطه را با آژانس داشته باشد. چون بزرگ‌ترین مساله‌ای که آنها مطرح می‌کنند مساله انرژی هسته‌ای است. او ادامه داد: آژانس 30 درصد بازرسی‌های خود را متوجه ایران کرد و یکی از سختگیرانه‌ترین بازرسی‌ها در ایران اتفاق می‌افتاد. از سوی دیگر برجام مباحثی داشت که طرف مقابل به هیچ‌کدام از آنها عمل نکردند و ایالات متحده آمریکا ابتدا از آن خارج شد. بعد هم اروپا که بیش از 12 وظیفه در برجام داشت به هیچ‌کدام عمل نکرد درحالی‌که دائما جمهوری اسلامی به تعهداتش عمل می‌کرد تا اینکه در مجلس یازدهم قانون اقدام راهبردی با نظر شورای عالی امنیت ملی مصوب شد.

این نماینده اصولگرای مجلس گفت: رئیس‌جمهور باید صدای عزت و اقتدار ملت ایران و دفاع از مظلومان را به گوش جهانیان در نیویورک برساند. چند نکته را نیز باید حتما تاکید کنند ازجمله اینکه جمهوری اسلامی به وظایف بین‌المللی‌اش عمل کرد و حتی پروتکل‌های الحاقی که نباید می‌پذیرفت را برای ایجاد اعتماد پذیرفت اما هیچ‌کدام از اینها مانع حمله نظامی آنها نشد. امروز هم شاهد بحث اسنپ‌بک هستیم و آنها از هر وسیله‌ای برای مقابله با جمهوری اسلامی استفاده می‌کنند. از سوی دیگر رئیس‌جمهور باید تاکید کند جمهوری اسلامی آغاز کننده جنگ نبوده اما در مقابل دشمنان خودش سخت خواهد ایستاد.

محبی نجم‌آبادی در خصوص اینکه آیا احتمال دارد قفل مذاکرات در نیویورک شکسته شود، گفت: خیر، جمهوری اسلامی ترسی از مذاکره نداشته اما از ابتدا که مذاکرات را در الجزایر انجام دادیم ضربه خوردیم و این ضربه‌ها ادامه پیدا کرد. بر این اساس معتقدم که آنها زمانی مذاکره را خواهند پذیرفت که ما مولفه‌های قدرت داخلی‌مان را تقویت کنیم و سبد متنوعی از ارتباطات جهانی داشته باشیم و ارتباط با شرق را گسترش دهیم. بنابراین با این حال که ایران طرح‌های متنوعی داد و خیلی از مسائل را به‌رغم مخالفت‌هایی که در داخل وجود داشت، پذیرفت، اما باز هم اصرار دارند که اسنپ‌بک را فعال کنند.