اکثریتی که آمریکا را در شورای امنیت شکست دادند در ادامه چه خواهند کرد؟
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو، نشریه آمریکایی «فارین پالیسی» در گزارشی به بررسی تلاش آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران و پیش‌بینی اقدامات بیشتر آمریکا پس از شکست در شورای امنیت، در هفته‌های پیش‌رو پرداخت.
در این گزارش آمده است: به تازگی تلاش آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل برای تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران با شکست مواجه و ایالات متحده به طرز خجالت‌آوری به انزوا کشیده شد. اما این مانع دولت ترامپ نشده و رئیس‌جمهور آمریکا تهدید کرده از طریق اسنپ‌بک (مکانیسم ماشه) به سرعت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را برمی‌گرداند.
به نوشته فارین پالیسی، مانور آمریکا حول تحریم تسلیحاتی همیشه مقدمه‌ای بوده برای هدفی بزرگتر: خراب کردن پل‌های باقی مانده که به توافق هسته‌ای ایران می‌رسند. دولت ترامپ به دنبال بازگرداندن تحریم‌ها از طریق بندی در توافق هسته‌ای ایران است، در حالی که دو سال قبل از این توافق خارج شد. از همین رو، این ادعای دولت ترامپ همانطور که انتظارش می‌رفت از سوی قدرت‌های دیگر جهان به چالش کشیده شده است.
از یک طرف، روسیه و چین بحثی فنی و قانونی را علیه حرکت آمریکا مطرح کرده و می‌گویند، آمریکا با خروج از توافق هسته‌ای ایران حق خود برای اعمال مکانیسم ماشه را از بین برده است. این استدلال بر اساس قطعنامه 2231 شورای امنیت است که در برجام ذکر شده و بر اساس آن تنها کشوری که عضو توافق هسته‌ای باشد، می‌تواند از مکانیسم ماشه استفاده کند. این موضعی قانونی است که حتی «جان بولتون» مشاور امنیت ملی سابق آمریکا که از مخالفان توافق هسته‌ای ایران است و در دوره او آمریکا از توافق خارج شد، اخیرا آن را تایید کرد.
بنابر این مطلب، در نهایت، اما این مسئله بیشتر از این که دعوایی قانونی باشد، سیاسی است. جنبه سیاسی آن که به نظر می‌رسد بیشتر مورد حمایت کشور‌های اروپایی است، این است که ایالات متحده فاقد مشروعیت توسل به این مکانیسم است، زیرا انگیزه آمریکا در درجه اول صدمه زدن به توافق چند جانبه با ایران است و واشنگتن در دو سال گذشته تلاش کرده پایه‌های این توافق را تضعیف کند.
به گزارش این نشریه، مهمترین طرفی که سرنوشت این توافق را مشخص می‌کند، خود ایران است. ایران پیش از این به کارزار فشار حداکثری آمریکا با افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم و فراتر رفتن از سایر محدودیت‌ها و همچین از طریق اقدامات دیگر پاسخ گفته است. اما واقعیت‌های سیاسی و عملی ناشی از اسنپ‌بک (بازگشت سریع تحریم‌ها) بر محاسبات تصمیم‌گیرندگان در ایران اثر خواهد گذاشت و همینطور واکنش اعضای باقی مانده این توافق شامل فرانسه، انگلیس، آلمان، چین و روسیه بسیار مهم خواهد بود. این کشور‌ها همچنان متعهد به حمایت از توافق برای حفظ آن، دست‌کم تا انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در ماه نوامبر هستند.
در ادامه گزارش فارین پالیسی آمده است: آمریکا اکنون ادعا می‌کند می‌تواند ساعت را روی شمارش معکوس 30 روزه تنظیم کند (مهلتی که آمریکا با فعال کردن مکانیسم ماشه در اختیار سازمان ملل قرار می‌دهد) و بعد از آن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران که به موجب برجام برداشته شده بود، باز می‌گردد. این شمارش عمدا طوری زمانبندی می‌شود که پایان مهلت 30 روزه قبل از اکتبر یعنی زمان انقضای تحریم‌های تسلیحاتی ایران و قبل از آن باشد که روسیه ریاست شورای امنیت را عهده‌دار می‌شود. ریاستی که می‌تواند موانع رویه‌ای بیشتری مقابل واشنگتن قرار دهد.
موضع کشور‌ها در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه
چیزی که احتمالا بعد از اسنپ‌بک اتفاق خواهد افتاد، صحنه‌ای آشفته در سازمان ملل است که در آن اعضای شورای امنیت به سه گروه تقسیم می‌شوند:
اول، ایالات متحده به دنبال یافتن جلب حمایت از طریق اعمال فشار سیاسی و اقتصادی خواهد بود، طوری که در پایان دوره 30 روزه برخی اعضای شورای امنیت با اعمال تحریم‌ها موافقت خواهند کرد. آمریکا احتمالا از حربه تهدید به استفاده از تحریم‌های ثانویه مانند 18 ماه گذشته در مقابله با عدم اقدام کشور‌ها برای اعمال اسنپ‌بک، استفاده خواهد کرد. حتی اگر اغلب کشور‌های جهان با این موضوع مخالف باشند که آمریکا حق اعمال تحریم‌ها از طریق اسنپ‌بک را ندارد، برخی کشور‌ها ممکن است از ترس فشار اقتصادی آمریکا طرف این کشور را بگیرند.
گروه دوم را چین و روسیه هدایت می‌کنند، دو کشوری که هم‌اکنون هم در مقابل آمریکا موضع گرفته‌اند. این کشور‌ها نه تنها با اجرای تحریم‌ها مخالفت خواهند کرد، بلکه موانعی را هم مانند مسدود کردن انتصاب دوباره کمیته‌های مرتبط سازمان ملل که بر اجرای چنین تحریم‌هایی نظارت دارند، ایجاد خواهند کرد. این گروه همچنین ممکن است به دنبال کشاندن این بحث به دیوان بین‌المللی دادگستری در خصوص جنبه قانونی ادعای آمریکا باشد.
گروه سوم را فرانسه، انگلیس و آلمان هدایت می‌کنند که همگی اتفاق نظر دارند که توافق ایران باید در بیشترین حد ممکن حفظ شود. در بیانه این گروه در ماه ژوئن، هر سه کشور تاکید کردند که بازگشت تحریم‌ها از سوی آمریکا را حمایت نخواهند کرد. اما مشخص نیست که آیا این به معنای مخالفت فعال آن‌ها با تحریم‌هاست؛ قطعا رویکرد آن‌ها مانند موضع انسدادی احتمالی که روسیه و چین اتخاذ می‌کنند، نخواهد بود.
بنابر این گزارش، این گروه تلاش خواهد کرد تا از تصمیمات درباره انجام اقدامات لازم برای اجرای تحریم‌های سازمان ملل ممانعت کند. اما این کاری خیلی حساس است، زیرا کشور‌های اروپایی عادت ندارند آشکارا چارچوب الزام‌آور دستورالعمل‌های سازمان ملل را نادیده بگیرند و مایلند اقداماتشان را در مقابل خطر بیشتر از بین بردن اعتبار شورای امنیت متعادل کنند. اما در عین حال از هر راهکار موجود برای به تاخیر انداختن اجرای کامل تحریم‌ها استفاده خواهند کرد تا برای متقاعد کردن ایران به خویشتن‌داری در واکنش به اقدامات آمریکا زمان بخرند. کشور‌های هند، کره جنوبی و ژاپن احتمالا از حامیان این رویکرد خواهند بود. کشور‌های این گروه حتی ممکن است تا جایی پیش بروند که سیگنال سیاسی به ایران فرستاده و در بیانیه‌ای مشترک از سوی اغلب اعضای شورای امنیت بگویند که تحریم‌های بازگشته به صورت یکجانبه از سوی آمریکا بر اثر فعال شدن مکانیسم ماشه را به رسمیت نمی‌شناسند.
نشریه آمریکایی در ادامه اینطور پیش‌بینی می‌کند: به عنوان بخشی از این رویکرد، 27 کشور عضو اتحادیه اروپا ممکن است فرایند مشورتی طولانی را درباره چگونگی و اصولا اجرا یا عدم اجرای سریع تحریم‌ها آغاز کنند. تحریم‌های مجزای مرتبط با اروپا هم بعید است که تا زمانی که ایران رویکرد معمول را دنبال می‌کند، دوباره اعمال شوند. در این روند، اتحادیه اروپا باید تا جای ممکن فضا را برای نجات توافق ایران و ممانعت از اجرای دوباره تحریم‌ها علیه ایراندست‌کم تا مشخص شدن نتیجه انتخابات آمریکا باز بگذارد.
بنابر این گزارش، تاکنون، طرف‌های باقی مانده در برجام توانسته‌ند معماری توافق را حفظ کنند، گرچه این بنا از درون خالی شده است.
این نشریه در ادامه مدعی شد: هدف این بوده که تا زمان انتخابات آمریکا این توافق لنگ لنگان به راه خود ادامه بدهد تا مشخص شود که آیا گشایشی برای احیای این توافق با دولت احتمالی بایدن وجود خواهد داشت؟ در عین حال که انتخاب دوباره ترامپ می‌تواند پایانی بر این توافق باشد و چشم‌انداز دیپلماسی بین ایالات متحده و ایران را تیره‌تر کند، ممکن است دو طرف در مقطعی از دور دوم حضور ترامپ در قدرت به درک جدیدی در خصوص برنامه هسته‌ای ایران برسند که مبنای آن همان توافق اصلی (برجام) خواهد بود. البته قضاوت بر اساس دیپلماسی هسته‌ای دولت ترامپ در قبال کره شمالی نشان می‌دهد این روند دشوار و در عین حال بدون نتیجه مشخص خواهد بود. در تهران هم ممکن است واکنش سریع به اسنپ‌بک نشان داده شود که به احتمال زیاد گسترش فعالیت‌های هسته‌ای خواهد بود و در نتیجه آن حفظ توافق تقریبا غیر ممکن می‌شود. هرچند این امکان هم وجود دارد که ایران تصمیم بگیرد صبر استراتژیک خود را چند هفته بیشتر و تا انتخابات آمریکا حفظ کند.