ایران و روسیه مترصد تضعیف آمریکا و خروج‌شان از منطقه غرب آسیا هستند
ولادیمیر آلکسییف، کارشناس مسائل منطقه‌ای بر این باور است که برای روسیه ائتلاف با ایران از ائتلاف با عربستان سعودی اهمیت بیشتری دارد: «روسیه و ایران مترصد تضعیف آمریکا در خاورمیانه و خروج آن از این منطقه هستند. دو کشور همزمان به دنبال توقف و مهار موج افراطی‌گری و تروریسم سنی در قفقاز شمالی، آسیای میانه و خاورمیانه‌اند.
خبرگزاری میزان - با ترسیم نمودار تحول نگرش روسیه پساشوروی به ایران، جابه جایی‌هایی با شدت نوسان گسترده قابل مشاهده است که در یک سوی آن، ایران به مثابه «متحدی مطمئن و قابل اتکا در منطقه و جهان» و «متحدی در برابر دشمان مشترک» و در سوی دیگر به عنوان «تهدید جنوبی و به منزله ابزاری برای تنظیم روابط با غرب» مورد شناسایی قرار گرفته است.
یکی از جلوه‌های عملی این نوسان، در ارائه دو رای متفاوت و مهم در شورای امنیت سازمان ملل متحد در قبال ایران مشاهده می‌شود، مخالفت و وتوی قطعنامه ضد ایرانی شورای امنیت در 26 فوریه 2018 و موافقت و رای به قطعنامه ضد ایرانی 1929 در 9 ژوئن 2010 است.
«ایران در هندسه سیاست خارجی روسیه» عنوان کتابی به قلم محمد شاد است که وی در این اثر کوشیده است تصویری منطبق با واقعیت، از نحوه سیاستگذاری خارجی روسیه در مقابل ایران و عناصر دخیل در شکل‌گیری این سیاست‌ها ارائه دهد. خبرگزاری میزان در نظر دارد هر روز برشی از این کتاب را با خوانندگان خود به اشتراک بگذارد.
تأثیر عربستان در مناسبات روسیه و ایران کنش‌های منطقه‌ای عربستان هم راستا با متحد راهبردی خود، ایالات متحده صورت می‌گیرد. بر این اساس، روسیه برای حفظ موازنه راهبردی قدرت در منطقه، ناگزیر از تعمیق ارتباط با رقبای عربستان سعودی است. ایران مرکزیت محور نیرو‌های گریز از مرکزیت غرب را در منطقه برعهده دارد و از این حیث، روسیه نیاز راهبردی به توسعه روابط منطقه‌ای با این محور و به صورت خاص ایران دارد. بر همین اساس، غالب تحلیلگران روس روابط روسیه با ایران و عربستان را در این بستر بررسی می‌کنند. ولادیمیر آلکسییف، کارشناس مسائل منطقه‌ای بر این باور است که برای روسیه ائتلاف با ایران از ائتلاف با عربستان سعودی اهمیت بیشتری دارد: «روسیه و ایران مترصد تضعیف ایالات متحده در خاورمیانه و خروج آن از این منطقه هستند. دو کشور همزمان به دنبال توقف و مهار موج افراطی‌گری و تروریسم سنی در قفقاز شمالی، آسیای میانه و خاورمیانه‌اند. در این میان، روابط روسیه و عربستان نیز حائز اهمیت است. بر هر تحلیلگری روشن است که این دو کشور اختلافات عمده و رقابت‌های جدی‌ای با یکدیگر داشته‌اند. آن‌ها بزرگ‌ترین صادرکنندگان نفت جهان هستند و با هم بر سر بازار‌ها رقابت می‌کنند. هزینه‌های تولید نفت در عربستان سعودی از همه پایین‌تر است؛ ولی برای روسیه‌گران تمام می‌شود. روشن است که دو کشور اغلب بر سر قیمت مناسب نفت با هم اختلاف نظر دارند. در سال 2014، ریاض تصمیم گرفت از کاهش تولید نفت خودداری کند و قیمت‌ها از ژوئن 2014 به میزان بیش از پنجاه درصد افت کرد. این رفتار خصومت‌آمیز وجهت‌دار عربستان باعث بروز تنش‌جدید بین دو کشور شد. این تصمیم جنبه سیاسی هم داشت؛ زیرا مترصد تأثیرگذار بر رفتار ایران و روسیه در ازای قطع حمایت از بشار اسد در سوریه بود. عربستان سعودی در این شرایط، ناشیانه گام‌هایی در جهت نزدیکی روابط با روسیه برداشت. ریاض سعی کرد روسیه را با وعده‌های ده‌ها میلیارد دلاری بفریبد. وقتی پاسخ منفی دریافت کرد، طی اقدام ضدروسی، به کاهش بی‌رویه قیمت نفت در بازار جهانی دست زد. روسیه همکاری با ایران را در مسائل مهم منطقه‌ای در نزدیکی مقطعی را عربستان سعودی ترجیح می‌دهد. در خصوص افراط‌گرایی باید توجه داشت که این مسئله یکی از آسیب‌پذیری‌های جدی امنیت ملی روسیه محسوب می‌شود و این کشور قصد هیچ‌گونه مسامحه و تنزلی را در مواجهه با آن ندارد. روسیه کشوری ارتدوکس مسیحی است و خود نمی‌تواند مرجع تولید، ادبیات دینی برای مسلمانان این کشور که جمعیتی بالغ بر سی‌میلیون نفر دارند باشد. از طرفی، ارتباط جامعه مسلمانان با نسخه‌های عربی و ترکی جهان اسلام تجربه‌های غیرقابل قبولی را برای حاکمیت روسیه رقم زده است. از آنجا که روابط جامعه مسلمانان روسیه طی دوره هفتاد ساله شوروی کاملا با حجاز منقطع بوده است و از طرفی، نزدیکی زبانی میان جهانی عرب و جامعه روس‌زبان مسلمان روسیه وجود ندارد. به صورت طبیعی مسلمانان روسیه به سمت ترکیه و ایران سوق یافته‌اند. حاکمیت روسیه نسبت به بسط نفوذ فرهنگی ترکیه در روسیه تحفظ داشته و آن را در نهایت در خدمت اهداف ایالات متحده آمریکا ارزیابی می‌کند. از‌این‌رو، در خصوص فعالیت‌های فرهنگی و ترویجی ترکیه در روسیه سیاست انقباضی را در پیش گرفته است. در این میان، خلأ اتصال به منبع معتبر و اصیلی که مولد آموزه‌های دینی در روسیه باشد مشهود است؛ این نارساسی باعث جولان اندیشه‌های افراطی و سلفی به صورت زیرزمینی و غیررسمی در برخی مراکز آموزشی و دینی جامعه مسلمانان این کشور شده است. مطابق تصریحات مقامات این کشور روسیه امروز نوعی «نیاز امنیتی» به حضور اسلام عقلانیت‌گرای ضدسلفی در میان مسلمانان خود دارد و ایران را تنها نیرویی می‌داند که علاوه بر توان نرم‌افزاری مواجهه با این مکاتب، دارای گرایش‌های سیاسی مستقل از غرب است. سفیر سیار روسیه در سازمان همکاری‌های اسلامی در سفر‌های مکرر به قم و تهران خواستار ارائه متون سنی مذهب نزدیک به روایت اهل بیت (ع) برای تدریس در دانشگاه‌های اسلامی روسیه و اعزام اساتید مبرز برای تدریس از قم شده است. بنیامین پاپوف، نماینده ویژه وزارت امور خارجه روسیه در امور ارتباطات با سازمان‌های اسلامی، ایران را تنها مرجع مولد اسلام عقل‌گرای معتدل دانسته و خواستار حضور ایران در مجامع علمی و دینی مسلمانان شده است. بسیار یاز مقامات رسمی دینی و محققان سلام‌پژوه در روسیه بر این مسئله صحه گذارده و خواهان افزایش حضور ایران در میان مسلمانان روسیه شده‌اند؛ برای مثال دمبر حضرت محی‌الدین، معاون اول شورای مفتیان روسیه اظهار کرد از روسیه خواهان ترویج اسلام با قرائت ایرانی است. در حال حاضر، دولت روسیه با رشد وهابیت و گروه‌های تکفیری در میان مسلمانان به شدت مخالفان است و به گسترش اسلام اصیل و واقعی، یعنی اسلامی که نماینده آن انقلاب اسلامی ایران است تمایل زیادی دارد؛ زیرا به این نتیجه رسیده است اسلامی که نمایندگی آن را ایران به عهده گرفته، به دنبال وحدت امت مسلمان بوده و قرائت ایرانی از اسلام از افراط‌گرایی به دور است»؛ بنابراین، به همان نسبت که روسیه از گسترش عمق نفوذ عربستان سعودی در جامعه مسلمانان روسیه هراس دارد، زمینه نیازمندی به قرائت بدیل آن یعنی جمهوری اسلامی ایران نیز افزایش می‌یابد.- بیشتر بخوانید:
- نگرانی‌های روسیه از سیاست‌های نفتی عربستان