ایران و عراق بسوی رویکرد اقتصادی مشترک
بغداد - ایرنا - در طول سال‌های پس از فروپاشی رژیم صدام با وجود ظرفیت‌های نهفته اقتصادی عراق، این فرصت‌ها چندان از سوی تهران جدی گرفته نشد و تنها در دولت دکتر «حسن روحانی» بود که برای نخستین بار رویکرد جدی مقام‌های ایرانی به این همسایه غربی از منظر اقتصادی کلید خورد.
سفر حجت الاسلام والمسلمین روحانی در اسفند 97 و طرحی که برای ترسیم مناسبات اقتصادی بین دو کشور پی‌ریزی شد، سرآغاز این اقدام جدی جمهوری اسلامی ایران برای تحقق این رویکرد جدید به شمار می‌رود.
در این سفر بود که برای نخستین بار چشم‌انداز 20 میلیارد سقف مناسبات اقتصادی بین دو کشور تعیین شد، در حالی‌که در آن سال سقف مناسبات اقتصادی بین دو کشور از 12 میلیارد دلار تجاوز نمی‌کرد.
پیش از سفر روحانی، «محمود احمدی نژاد» نخستین رییس جمهوری ایران اسلامی بود که پس از سقوط رژیم صدام در اسفند 86 وارد بغداد شد، اما آن سفر بیشتر در چارچوب اهداف سیاسی بود تا اقتصادی و برای همین در آن برهه، اولین سفر رسمی رییس جمهوری یک کشور خارجی به بغداد به شمار می‌رفت.
ایران به منظور بهره‌مندی از پتانسیل‌های اقتصادی عراق، پیش از سفر روحانی، «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران را در راس هیات بزرگی از فعالان اقتصادی در 23 دی 97 عازم عراق کرد.
ظریف در مدت پنج روز حضور در عراق در نشست‌های اقتصادی مشترک با تجار و سرمایه‌گذاران عراقی و ایرانی در بغداد، سلیمانیه، اربیل، کربلا و نجف، تحقق اهداف سفر روحانی را فراهم کرد.
بر همین اساس سفر سه روزه روحانی به بغداد که به دعوت رسمی رییس جمهوری و نخست‌وزیری وقت عراق صورت گرفت، مورد استقبال گسترده عراقی‌ها قرار گرفت و منجر به امضای پنج سند و یادداشت تفاهم همکاری بین دو کشور شد.
این سندهای همکاری در محل کاخ ریاست جمهوری عراق توسط مقامات عالیرتبه دو کشور به امضا رسید.
یادداشت تفاهم همکاری میان وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران و وزارت تجارت عراق، یادداشت تفاهم احداث پروژه راه آهن بصره - شلمچه و یادداشت تفاهم تسهیل روادید برای سرمایه‌گذاران، تجار و بازرگانان از جمله سندهای امضا شده بین طرفین است.
یادداشت تفاهم همکاری مشترک در زمینه‌های مرتبط با سلامت و تفاهم‌نامه همکاری مشترک میان وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران و وزارت نفت جمهوری عراق دو سند همکاری دیگر است که در حضور دکتر روحانی و دکتر «عادل عبدالمهدی» نخست‌وزیر وقت عراق به امضا رسید.
پایان سفر نیز یک بیانیه مشترک بود که سفیر جمهوری اسلامی ایران در بغداد از آن به عنوان «سند جامع و کامل همکاری بین دو کشور» یاد کرده است.
«ایرج مسجدی» در همان زمان به خبرنگار ایرنا گفت: «بیانیه مشترک ایران و عراق یک سند جامع و کامل چند صفحه‌ای است که جزییات و کم و کیف اجرای این توافقات در آن کاملا مشخص شده است».
فعال کردن بخش خصوصی در مناسبات اقتصادی دو جانبه، آغاز عملیات اجرایی خط آهن خرمشهر - بصره به عنوان مقدمه ارتباط ریلی طرح راهبردی راه ابریشم، تسهیل صدور روادید صنعتگران و صادرکنندگان و رایگان شدن روادید میان دو کشور از مهمترین این توافقات عنوان شده است.
هدف‌گذاری سقف 20 میلیارد دلار در تعاملات اقتصادی از مهمترین دستاوردهای این سفر بود.
گرچه عراق در طول دو سال اخیر به دلیل درگیر شدن با بحران‌های مختلف داخلی بوده، اما این امر چیزی از اهمیت و فوق‌العاده بودن ظرفیت‌های اقتصادی این کشور برای ایران نمی‌کاهد.
در زمان حاضر عراق یکی از مهمترین خریداران انرژی (گاز و برق) ایران است که در سفر «رضا اردکانیان» وزیر نیرو به بغداد در 14 خرداد گذشته، قرارداد جدید خرید انرژی از ایران به مدت دو سال تمدید شد.
«عبدالناصر همتی» رییس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نیز در دو سفر 16 بهمن 97 و 28 خرداد 99 توانست دو توافقنامه مهم با عراق امضا کند که یکی توافقنامه ساز و کارپرداخت مالی و دوم تامین کالاهای اساسی از منابع مالی ایران نزد عراق است.
عراق کشوری است که یکی از بزرگترین ذخایر نفتی جهان را دارا است و در زمان حاضر چهارمین صادرکننده بزرگ نفت جهان و دومین صادر کننده نفت اوپک بعد از عربستان است.
این کشور در طرح بزرگ اقتصادی راه ابریشم کشور چین جایگاه ویژه‌ای دارد و نقطه پیوند شرق و غرب به شمار می‌رود.
پیش‌بینی می‌شود که عراق در آینده، مرکز تبادل انرژی برق از طریق اتصال شبکه برق منطقه‌ای باشد و در صورت احداث خط لوله بصره به بندر عقبه، نفت عراق به بازارهای آفریقا نیز از طریق کشور مصر راه یابد.
این کشور یکی از طولانی‌ترین مرزهای مشترک را با جمهوری اسلامی ایران دارد و وجود 10 گذرگاه مرزی بین ایران و عراق، مرزهای دو کشور را به یکی از پر رونق‌ترین مرزهای منطقه تبدیل کرده است.
توافقات مهمی مانند «سواپ نفتی» یا صدور نفت از طریق بنادر بصره و یا گشایش درهای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی عراق در ایران در آینده می‌تواند، بازارهای جدیدی در تعاملات اقتصادی دو کشور بگشاید.
اهتمام به اماکن تاریخی و طبیعی منحصر به فرد عراق و مناظر طبیعی و آثار تاریخی دیدنی ایران ظرفیت‌های نهفته گردشگری سیاحتی بین دو کشور است که هنوز در کنار گردشگری دینی از آن به نحو درست و مطلوب بهره‌برداری نشده است.
مناطق غربی و شمال غربی عراق که سرشار از معادن غنی زیرزمینی هستند، پتانسیل‌هایی است که هنوز سرمایه‌گذار ایرانی به غنای آن واقف نشده است.
نگرش اقتصادی به عراق در دوره دولت حسن روحانی برهمین اساس صورت گرفته و انتظار می‌رود با فروکش کردن بحران شیوع «ویروس کرونا» و اقتصادی، سطح مناسبات دو کشور بر مبنای بستری که ایجاد شده، گسترده‌تر شده و از مرز 20 میلیارد دلار نیز عبور کند.
*س_برچسب‌ها_س*