بازی خطرناک تروئیکای اروپایی

در نامه بریتانیا، فرانسه و آلمان به صراحت تهدیدی به «بازگشت» تحریم های سازمان ملل نشده است، اما این کشورها در آن متذکر شده اند که تاریخ قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل که سند قانونی توافق هسته ای است، در 18 اکتبر 2025 به پایان می رسد. ایران در نامه خود مواضع اروپا را رد و به کارشکنی آمریکا اشاره کرد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در سال 2018 توافق هسته ای را زیر پا گذاشت و تحریم های اقتصادی ایالات متحده را مجددا علیه ایران اعمال کرد. تلاش بریتانیا، فرانسه و آلمان که به طور غیررسمی به عنوان تروئیکای اروپا شناخته می شوند، برای افزایش فشار در نشست اخیر شورای حکام نیز قابل مشاهده بود؛ جایی که آنها با موفقیت قطعنامه ای را در انتقاد از ایران به‌رغم ملاحظات ایالات متحده به اجرا گذاشتند.

نامه سه کشور اروپایی که تاریخ آن 3ژوئن بود، به گزارش ماه گذشته مدیرکل آژانس اشاره داشت که پیشرفت های هسته ای ایران را نقض توافق سال 2015، از جمله افزایش ذخایر و نرخ‌های تولید اورانیوم غنی شده بالا، عنوان می کرد. این توافق که با تروئیکای اروپا، چین، روسیه و ایالات متحده منعقد شد، توانایی ایران برای غنی سازی اورانیوم را محدود کرد، فرآیندی که می‌تواند مواد شکافت پذیر را برای سلاح های هسته ای تولید کند. در مقابل، آمریکا، سازمان ملل و اتحادیه اروپا تحریم های ایران را کاهش دادند. تنش‌ها با ایران بعد از هفت اکتبر یعنی آغاز درگیری های اسرائیل و فلسطین شدت گرفت؛ در این مقطع ایران سرعت برنامه هسته ای خود را افزایش داد و در عین حال حضور بازرسان برای نظارت را محدود کرد.

در نامه E3 که توسط رویترز مشاهده شده است، با اشاره به توافق 2015 که رسما برنامه جامع اقدام مشترک نامیده می‌شود، آمده است: «تشدید تنش هسته‌ای ایران، برجام را توخالی کرده و ارزش عدم‌اشاعه آن را کاهش داده است.» نماینده ایالات‌متحده در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در بیانیه ای به تاریخ 15 خرداد، ابراز تاسف کرد که تصمیم ایران برای توقف اجرای تعهدات هسته ای مرتبط با برجام و حذف تجهیزات نظارتی برجامی، تلاش های آژانس را تضعیف کرده است.

 نامه ایران

ایران اما در نامه ای جداگانه، موضع اروپا را رد کرده و خروج یکجانبه آمریکا از برجام در سال 2018 و بازگرداندن تحریم ها را عامل اصلی اقدامات خود می داند. در نامه نمایندگی ایران آمده است: «ایران تصریح کرده که تصمیم این کشور برای اتخاذ اقدامات اصلاحی کاملا مطابق با حق ذاتی اش طبق بندهای 26 و 36 برجام در واکنش به خروج یکجانبه آمریکا از این توافق و همچنین عدم‌پایبندی سه کشور اروپایی به تعهدات خود صورت گرفته است.»

در این نامه آمده است: «تروئیکای اروپا همچنان جمهوری اسلامی ایران را به عدم‌پایبندی به تعهدات برجامی متهم می کنند، در حالی که به عمد منشأ اصلی وضعیت کنونی را نادیده می گیرند.» در این نامه که پس صدور قطعنامه در شورای حکام منتشر شد، آمده است: «این ادعا که تروئیکای اروپایی به طور مداوم به تعهدات خود در برجام پایبند بوده، نادرست است. برعکس، سه کشور اروپایی مکررا به تعهدات خود طبق بند 20 ضمیمه V برجام عمل نکرده اند. این عدم‌انطباق قابل‌توجه هنوز ادامه دارد.» سفیر ایران در سازمان ملل در نامه ای در تاریخ 5 ژوئن که رویترز مشاهده کرد، گفت: «تصمیم ایران در واکنش به خروج غیرقانونی یکجانبه ایالات متحده برای اتخاذ اقدامات اصلاحی کاملا مطابق با حق ذاتی آن بود.»

بنا بر این گزارش، هدف از نامه این سه کشور افزایش فشار بر ایران در شورای امنیت و فراهم کردن زمان برای یافتن راه حل دیپلماتیک پیش از انقضای سازوکار بازگشت تحریم ها در سال آینده عنوان شده است. خبرگزاری رویترز در ادامه گزارش داد: «دیپلمات های غربی و دیگر منابع مطلع از نامه تروئیکای اروپا گفتند که هدف آن تلاش برای افزایش فشار بر ایران در شورای امنیت و زمان خریدن به منظور یافتن راهکاری دیپلماتیک پیش از به پایان رسیدن تاریخ قانونی مکانیزم فعال کردن یک باره تحریم های سازمان ملل علیه ایران در سال آتی است.» آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، دو بار در سال، معمولا در ژوئن و دسامبر، درباره اجرای قطعنامه 2231 گزارشی ارائه می کند. شورای امنیت قرار است در 24 ژوئن گزارش بعدی را بررسی کند.

داریل کیمبال، مدیر اجرایی انجمن غیردولتی کنترل تسلیحاتی آمریکا درباره این نامه مدعی شد: «اشاره تروئیکای اروپایی به تاریخ اکتبر 2025، زمانی که گزینه بازگرداندن تحریم های سازمان ملل منقضی می‌شود و مکاتبه آنها با شورای امنیت، بیانگر این است که آنها واقعا در تلاشند زمینه قانونی بازگرداندن تحریم ها علیه ایران در زمانی دیگر را فراهم کنند.»

او افزود: «با این حال، چنین گزینه ای، به ویژه در پی خروج آمریکا از برجام، احتمالا ایران را به سمت همکاری سوق نمی دهد، بلکه باعث تشدید تنش ها می‌شود و ممکن است حتی ایران از ان پی تی خارج شود.» باوجودی که اخیرا اختلافاتی بین واشنگتن و تروئیکای اروپا بر سر صدور قطعنامه در نشست ماه ژوئن شورای حکام آژانس در گرفته بود، اما در نهایت آمریکا یک روز مانده به تصویب این قطعنامه در کنار متحدان خود ایستاد و چهارشنبه عصر قطعنامه ای که توسط بریتانیا، فرانسه و آلمان پیشنهاد شده بود با 20 رای موافق، 2 مخالف و 12 رای ممتنع به تصویب رسید. رویترز در این خصوص نوشت که تلاش بریتانیا، فرانسه و آلمان برای افزایش فشار بر تهران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز مشهود بوده است. آنها با وجود تردیدهای آمریکا، قطعنامه انتقادی علیه ایران در آژانس به تصویب رساندند.

تبعات قطعنامه

بر اساس آنچه که تحلیلگران می گویند تصویب این قطعنامه احتمالا بر روند همکاری های ایران و آژانس از یکسو و مذاکراتی که بین تهران و واشنگتن در مسقط در حال برگزاری است از سوی دیگر تاثیر خواهد گذاشت.

در این راستا دفتر نمایندگی دائم کشورمان در نیویورک بعد از صدور قطعنامه خاطرنشان کرد: «تصمیم کشورهای غربی هم عجولانه و هم غیرعاقلانه بود که بی‌شک بر روند تعامل دیپلماتیک و همکاری های سازنده تاثیر مخربی می گذارد.» لارا روزن، گزارشگر تارنمای دیپلمات پیش از تصویب قطعنامه پیشنهادی تروئیکای اروپایی در یک گزارش تفصیلی خبر داده‌بود که ایالات متحده و سه قدرت اروپایی که بخشی از توافق هسته ای2016 ایران بودند، به رغم نگرانی های آمریکا، در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، قطعنامه ای را منتشر خواهند کرد که در آن ایران را به‌دلیل همکاری ناکافی با پادمان های هسته ای محکوم می کند. در ادامه گزارش لارا روزن، روزنامه نگار آمریکایی آمده‌بود که این اقدام می‌تواند واکنش ایران را برانگیزد و به نتیجه سیاسی روشن منجر نخواهد شد.

طی چند هفته گذشته اخبار و تحلیل ها حاکی از آن بود که مقامات ایالات متحده در حال حاضر تمایلی به پیگیری قطعنامه ای علیه ایران ندارند و نسبت به موضع جنگ طلبانه تروئیکای اروپا در رایزنی های داخلی ابراز نگرانی کرده اند. البته واشنگتن در تحت فشار گذاشتن گروه7 و متحدان اروپایی اش برای تشدید تحریم ها علیه ایران، به‌ویژه در پی حمله موشکی بالستیک و پهپادی ایران در 13آوریل به اسرائیل پس از حمله اسرائیل در اول آوریل به تاسیسات دیپلماتیک ایران در دمشق، جلودار بوده است. یک منبع دیپلماتیک گفت که ایالات متحده و اتحادیه اروپا در 3ژوئن به‌طور مشترک شرکت‌های پهپادسازی ایرانی را تحریم کرده اند.

ایالات متحده یک روز پیش از تصویب قطعنامه و با وجود مخالفت‌های پیشین از همراهی با متحدان اروپایی‌اش سخن گفت. متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در نشست خبری روز 4ژوئن به خبرنگاران گفت: «قصد ندارم اقداماتی را که ممکن است در شورای حکام انجام بدهیم، از قبل بیان کنم. فقط می گویم ما در گذشته، در شورای حکام اقدامات قابل توجهی انجام داده ایم. آماده هستیم که در آینده نیز دوباره آن را تکرار کنیم و به مذاکره با شرکایمان، از جمله تروئیکای اروپایی درباره اینکه دقیقا [عملکرد آنها] به چه شکلی خواهد بود، ادامه می دهیم.»

• تنش در پروسه محدودسازی تنش
• درخواست آمریکا و تروئیکای اروپایی درباره صدور قطعنامه در شورای حکام در رابطه با ایران
• فرانسه به ادعای آمریکا علیه ایران پاسخ داد
• شکست پل‌های بازگشت؟
• ارائه پیش‌نویس چهار پاراگرافی واشنگتن