برقراری نسبت مسئله شهر با هنر نیازمند به رسمیت شناختن حلقه طراحی است

به گزارش خبرگزاری تسنیم به نقل از روابط‌عمومی حوزه هنری، بیستمین نشست مسأله شهر با موضوع «حوزه هنری در آوردگاه شهر؛ کاربست کنش فردی هنرمندان در موقعیت جمعی شهر» با حضور محمد‌مهدی دادمان، عبدالحمید قدیریان، سیدحسین شهرستانی، شهرزاد بخشی، مسعود ملکی و محمدمهدی کلانتری، بیست‌و‌دوم اسفندماه در سالن صفارزاده برگزار شد.

عبدالحمید قدیریان با اشاره به دو فیلم «ملک سلیمان» و «مریم مقدس» که طراحی لباس آنها را بر عهده داشته است به فضای یک معبد در دو دوره تاریخی اشاره کرد.

وی در سخنانش به اهمیت توجه به معنا در معماری پرداخت و گفت: علت اینکه در سال‌های بعد از جنگ، معماری از مسیر خود خارج شد این بود که ما از معنا دور شدیم، اگر معنا همچنان در معماری وجود داشت مثل سال‌های جنگ که بچه‌هایی با سن کم، هویت معنوی پیدا می‌کردند و تبدیل به مراجع تقلید و قدرت علمی می‌شدند، پیش می‌رفتیم و امروز به اغتشاشی که به آن دچار شده‌ایم نمی‌رسیدیم.

وی ادامه داد: امروز در جامعه ما تفکر وجود ندارد و هرکسی ساز فکری خود را می‌زند، علاوه بر دغدغه حتی غیرت هم کنار گذاشته شده است. فضای معنوی گذشته از بین رفته است و من معتقدم حوزه هنری باید مطالبه‌گر معنا برای مفاهیم باشد.

معماری نیاز به تفکر قدرتمند دارد

این هنرمند با تاکید بر اینکه معماری نیاز به تفکر قدرتمند دارد، باید ریاضی در آن جلوه کند و توسط معمار به فرم تبدیل شود اظهار کرد: با مشخص شدن ساختار قدرتمند در معنا و در میان گذاشتن آن با معماران و هنرمندان در خلق اثر و معماری به معنا می‌رسیم.

مسعود ملکی، پژوهشگر تاریخ شفاهی در بخش دیگر این نشست به بحث حافظه شهر و طراحی شهری و معماری اشاره کرد و با تاکید بر اهمیت حفظ جغرافیای تاریخ‌دار و جلوه آن در معماری و طراحی شهری این سوال را مطرح کرد که شهر کرمان بعد از حاج قاسم چه اتفاقی برایش افتاد؟ وقتی یک شهر با اسطوره ملی گره می‌خورد چه اتفاقی برای حافظه شهری می‌افتد؟ آیا در میراث ملی ثبت می‌شود؟ چه تغییری در این معماری و طراحی شهری کرمان رخ می‌دهد؟ طبق نمونه‌های مختلف در دنیا اگر یک فرد در جایی کار کرده باشد طراحی شهر منبعث از او می‌شود.

شهرها با حافظه شهری حفظ می‌شوند

وی ادامه داد: شهرها فارغ از اینکه با حکمت ساخته می‌شوند با حافظه شهری حفظ می‌شوند. تلاقی هویت و شهر و تاریخ و جغرافیا معقول است و منظری برای کنشگران فرهنگی هنری محسوب می‌شود.

وی اظهار کرد: حوزه هنری همچنان که به مدیوم‌های مختلف نگاه می‌کند به شهر به مثابه مدیوم گسترده باید بنگرد.

محمدمهدی کلانتری، دانشجوی دکترای مرمت بناها و بافت‌های تاریخی دانشگاه علم و صنعت به دو جلسه‌ی نشست‌های «مسأله شهر» درباره اماکن مقدس در قم و بافت تاریخی شیراز اشاره کرد و گفت: حوزه هنری به اعتقاد من مهمترین نهادی است که باید پیگیر منویات رهبری در ساحت هنرو ادبیات باشد.

وی معماری را بزرگ‌ترین مولفه زندگی ایرانی اسلامی دانست که با از بین رفتن آن سبک زندگی ایرانی، اسلامی محو می‌شود.

کلانتری همچنین با بیان اینکه مولفه‌های اسلامی در معماری وجود داشته است و ما امروز کمر به قتل این سرمایه‌ها بسته‌ایم. این مسئله از دوره پهلوی آغاز شده و تا به امروز ادامه دارد، گفت: همان‌طور که اکثرا اعتقاد داریم در مسائل جاری کشور، مسئله نفوذ یک مسئله جدی است و گاهی این نفوذ از طرف کسانی است که خود را افرادی متدین نشان می‌دهند. در نشست قم و شیراز سندی را ارائه کردم که به نفوذ از سوی کسانی اشاره دارد که ظاهر درست و مذهبی دارند.

وی در این‌باره به جلسه بهائیان در سال 1350 در شیراز اشاره کرد که در متنی از آن جلسه آمده است: «اکنون از انگلستان و آمریکا دستور داریم در این مملکت مد لباس، ساختمان‌ها و بی‌حجابی را رونق دهیم» کلانتری در ادامه افزود: آیا بعد از انقلاب این سیستم تغییر کرده است و موضوع تخریب تمام شده است؟ شواهد نشان می‌دهد، خیر، چند برابر هم شده است. در شهرهای مقدس نهادهایی که خود را پشت دین پنهان می‌کنند همه چیز را زیر پا می‌گذارند تا بافت شهر توسط شهرداری استانداری و... تخریب شود.

وی ادامه داد: در مشهد با وجود تاکید هرساله رهبری بر غصبی نبودن زمین‌ها، نظر ایشان مورد بی‌توجهی قرار می‌گیرد، به طوری‌که تا سال 1398، حدود 90 درصد بافت و 30 مسجد و 70 حسینیه با تعمد تخریب می‌شود.

وی سپس به طرح گسترده‌سازی حرم ائمه در شیراز با غصب مال مردم در 8 هکتار تحت عنوان اتصال حرم شاهچراغ تا آستانه اشاره کرد که در نهایت به ساخت مجتمع تجاری و هتل برای شهرداری، شورای شهر و نمایندگان مجلس شورای اسلامی ختم شد.

کلانتری از ادامه این طرح در مسیر دروازه قرآن تا شاهچراغ را که مسیر حج بهایی است، اظهار نگرانی کرد و یادآور شد: اگر در زمان اهل بیت و امامزادگان خانه‌های مردم تصاحب شده است تا خانه ائمه بزرگتر شود ما نیز می‌توانیم این اقدامات را به نام اهل بیت تمام کنیم.

وی حوزه هنری را بزرگ‌ترین و مهم‌ترین ارگان برای پیگیری چنین تخلفاتی که بر خلاف دستور و نظر رهبری انجام می‌شود، دانست.

مومنی‌راد مدیر مرکز معماری نیز به هویت از دست رفته معماری اشاره کرد و گفت: معماری در سطوح مختلف از آموزش گرفته تا جامعه تخصصی و بازارش کاملا به یک امر فرمالیته تبدیل شده که به همان نسبت هم از مسئله مردم فاصله گرفته است. فضای هنری محدود به کاربری خاص، بخصوص بیلان‌سازی شده و این وجهه معماری از بیرون است و به طور طبیعی از نگاه مردم این موضوع فارغ از درد است.

وی به ضرورت مسئله محوری برای جلوگیری از طردشدگی پرداخت.

هنر دستاورد شهرنشینی است

سپس شهرزاد بخشی معاون مشارکت‌های مردمی ستاد پایش و راهبری طرح‌های توسعه شهری شهرداری تهران گفت: ما در شهرسازی به این می‌پردازیم که زیست شهری، انسان را از طبیعت جدا کرده ولی از سویی دیگر ارتباطات اجتماعی را شکل داده و انسان این تناقض را با هنر پر کرده است و به عبارتی دیگر هنر دستاورد شهرنشینی و الهام‌بخش تمدن‌ها است.

وی در ادامه به اهمیت هنر و جایگاه هنرمندان در شهر پرداخت و سپس به معرفی فعالیت نهاد راهبری و پایش طرح‌های توسعه فرهنگی که داعیه‌دار برنامه‌ریزی در شهر است، پرداخت و گفت: این نهاد که به‌عنوان سومین طرح جامع شهر تهران تدوین شده بود پس از وقفه در فعالیت، دور جدید خود را از سال 1400 آغاز کرده و اصلی‌ترین وظایف خود را مشارکت حوزه‌های مختلف در سطح شهر قرار داده چراکه از سال آینده وارد بازنگری و تدوین برنامه شهر تهران می‌شویم.

وی مشارکت هنرمندان در فرآیند برنامه‌ریزی شهر تهران را لازمه همکاری این قشر در بخش اجرایی طرح‌ها دانست و نسبت به همکاری با حوزه هنری در راستای ایجاد دستاوردهای خوب برای شهروندان و ماندگاری هنر انقلاب و رفتن به سمت تمدن ایرانی اسلامی اظهار امیدواری کرد.

مسئله شهر فرهنگ تبلیغی و تزیینی را به تکوینی منتقل می‌کند

سیدحسین شهرستانی، معاون پژوهشی پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی نیز گفت: نگاه غالب هنر نگاه تزئینی است و هنر جزو کارهای تزئینی است که نگاه تبلیغی را نیز دارد.

وی ادامه داد: هنر یک مفهوم را تبلیغ می‌کند اما عده‌ای موقعیت را خلق می‌کنند و مسئله شهر نقطه‌ای است که فرهنگ تبلیغی و تزیینی را به تکوینی منتقل می کند.

وی در ادامه به برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های حوزه هنری در شهرهای در حال تخریب اشاره کرد و در ادامه ظرفیت‌های استان‌ها را یادآور شد.

شهرستانی همچنین با پیشنهاد همکاری با نهاد راهبری و مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران به سفر‌های ماهانه‌ای که قرار است از سال آینده به استان‌ها انجام شود، اشاره کرد.

ضرورت به رسمیت شناختن حلقه دیزاین

محمد مهدی دادمان نیز در بخش پایانی این جلسه حلقه اتصال هنر به فرهنگ و شهر به عنوان لایه‌های تمدنی را مقوله طراحی معرفی کرد و گفت: اگر بخواهیم در لایه‌های تمدنی ورود پیدا کنیم و در مسئله شهر با هنر نسبت برقرار کنیم و مباحث زیبایی‌شناسی دینی و انقلابی و مکتبی خودمان را داشته باشیم ناگزیر هستیم حلقه طراحی را به رسمیت بشناسیم، چرا که آنچه در جهان هنر متولد می‌شود اگر به زبان طراحی ترجمه شود امکان تحقق و پیشبرد در مباحث شهری را پیدا می‌کند و قابل پیگیری است.

وی نقش‌آفرینی حوزه هنری در مقوله شهر را تایید کرد و در ادامه تشکیل شورای فکر و کارگروهی متشکل از پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی و مرکز معماری را پیشنهاد داد و افزود: وقتی تفاهم بین دستگاهی صورت گیرد به تصویرسازی می‌رسیم و نیازی نیست که محدوده کارگروه عملیاتی حوزه هنری برای افراد تشریح شود چراکه این افراد با محدودیت‌های حوزه هنری آشنایی دارند.

دادمان در پایان تاکید کرد: ما فرصتی چندانی نداریم و باید باقی‌مانده سرمایه‌مان را حفظ و بازآفرینی کنیم.