تبادل اسرا پس‌از توافق غزه

با اجرای توافق 20 ماده‌ای آتش‌بس بین حماس و اسرائیل، 2000 اسیر فلسطینی آزاد شدند./ عکس: AFP

در همین راستا، وزارت بهداشت غزه اعلام کرد که در حال ارائه خدمات درمانی و پزشکی به آزادشدگان از بند اسارت رژیم صهیونیستی است. «طارق ابوعزوم» در گزارشی برای الجزیره نوشت، هزاران فلسطینی دیروز دوشنبه در انتظار آزادی 1700اسیری بودند که در زندان‌های رژیم صهیونیستی محبوس بودند. او نوشت، جمعیت از همان بامداد صبح دوشنبه جمع شده بودند و فضایی احساسی در میان خانواده‌ها وجود داشت؛ بسیاری اشک می‌ریختند، بسیاری می‌خندیدند و برخی هم از شادمانی در خیابان‌های ویران غزه می‌رقصیدند. الجزیره می‌نویسد، «دفتر رسانه‌ای زندانیان» اعلام کرد که اسرائیل 154زندانی فلسطینی را به مصر دیپورت کرد. در بیانیه این دفتر آمده است: «154 زندانی فلسطینی که به خارج از کشور تبعید شدند، به‌عنوان بخشی از اجرای توافق سیل آزاد 3، برای تکمیل مراحل آزادی خود به جمهوری عربی مصر منتقل شدند.»

الشرق الاوسط در گزارشی نوشت، بر اساس توافق، قرار است اجساد 26گروگان اسرائیلی که مرگشان تایید شده نیز تحویل داده شوند. همچنین، جریان کمک‌های بشردوستانه تحت آتش‌بس باید بهبود یابد. «تام فلچر»، رئیس امور بشردوستانه سازمان ملل، نیز بر لزوم افزایش فوری ارسال سرپناه، سوخت، غذا و دارو به این منطقه تاکید کرد. به نوشته الشرق الاوسط، درحالی‌که اتوبوس‌های حامل حدود 2000زندانی فلسطینی به خانه بازمی‌گشتند، جهان نظاره‌گر آن است که آیا دیپلماسی کنونی می‌تواند بر دهه‌ها درگیری غلبه کند و فصل جدیدی را در خاورمیانه رقم بزند یا خیر. آینده منطقه به موفقیت مراحل بعدی این طرح شکننده بستگی دارد.

«هانی محمود» در گزارش دیروز برای الجزیره به وجه دیگری از تبادل اسرا با گروگان‌ها اشاره کرد و نوشت، در صحنه آزادی اسرا در شهر غزه، پوشش رسانه‌ای چندانی وجود نداشت. این تبادل به آرامی و به شیوه‌ای بی‌سروصدا انجام شد تا «امنیت» و «سازماندهی» تضمین شود. برای بسیاری در شهر غزه، به ویژه خانواده‌های آواره‌ای که طی چند روز گذشته بازگشته‌اند، لحظه‌ای بسیار احساسی بود. کودکان از چادرها و ویرانه‌های ساختمان‌ها بیرون آمده و به تماشا ایستادند. آنها برای خودروهای صلیب سرخ و نگهبانانی که اسرا را اسکورت می‌کردند دست تکان دادند و برایشان آرزوی موفقیت کردند. برای فلسطینی‌ها، این لحظه حقیقت بود؛ نشانه‌ای از اینکه شاید اکنون بتوانند در مورد آتش‌بس، در مورد آغاز فصل جدیدی در غزه، با وجود همه ویرانی‌ها، با وجود اینکه اکثر شهر غزه - نزدیک به 75درصد از کل منطقه - به ویرانه تبدیل شده است، صحبت کنند.

 ترامپ؛ دوست اسرائیل

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در نطقی در کنست (پارلمان اسرائیل)، بازگشت 20 گروگان را «سپیده‌دم تاریخی خاورمیانه‌ای جدید» توصیف کرد. او از کشورهای عربی و رهبران مسلمانی که در این مسیر تلاش کردند، تشکر کرد. ترامپ در سخنرانی خود در کنست که با تشویق ایستاده نمایندگان همراه بود، اعلام کرد: «آسمان‌ها آرام، تفنگ‌ها خاموش و خورشید طلوع می‌کند و سرانجام صلح دمیده می‌شود.» او افزود: «اکنون زمان آن است که این پیروزی‌ها در میدان نبرد را به جایزه نهایی صلح و رفاه برای کل خاورمیانه تبدیل کنیم.» در پی این سخنرانی، امیر اوحانا، رئیس کنست، اعلام کرد که اسرائیل، ترامپ را برای جایزه صلح نوبل 2026 نامزد خواهد کرد. این تحولات در آستانه اجلاس مهمی در شرم‌الشیخ مصر رخ می‌دهد که با حضور بیش از 20رهبر جهان برگزار خواهد شد. هدف این اجلاس، بررسی گام‌های بعدی بر اساس «طرح صلح 20 ماده‌ای ترامپ» برای تحکیم آتش‌بس و ترسیم آینده غزه است.

سخنرانی ترامپ البته با حواشی زیادی هم همراه بود. او به تمجید از وزیر جنگ (هگست) و وزیر خارجه (روبیو) پرداخت. ترامپ در این سخنرانی نه تنها ویتکاف را «هنری کیسینجر» ی خواند که «چیزی را لو نمی‌دهد» بلکه از دامادش جرد کوشنر به‌عنوان «معمار توافق‌نامه‌های ابراهیم» تمجید کرد. او با لحنی شوخ‌طبعانه گفت «نمی‌دانسته» که دخترش ایوانکا در همراهی با جرد کوشنر به یهودیت گرویده است. از سوی دیگر، «ایمن عوده»، رئیس فراکسیون حداش - تعال، و «اوفر کاسیف»، عضو دیگر همان فراکسیون که هر دو عضو پارلمان اسرائیل هستند، با قطع سخنان ترامپ و سردادن شعارهایی در حمایت از فلسطین، از صحن علنی اخراج شدند. ایمن عوده پیش‌تر در شبکه‌های اجتماعی، کابینه نتانیاهو را به «جنایت علیه بشریت در غزه» متهم کرده و تاکید کرده بود: «تنها پایان اشغالگری و به رسمیت شناختن کشور فلسطین در کنار اسرائیل، عدالت و صلح را به ارمغان خواهد آورد.»

ترامپ در بخش دیگری از سخنانش، با تمجید از بنیامین نتانیاهو در جنگی که به کشته شدن بیش از 67هزار فلسطینی منجر شد، از اسحاق هرتزوگ، رئیس‌جمهور این رژیم، خواست تا نتانیاهو را در پرونده‌های فسادش عفو کند؛ درخواستی که با تشویق نتانیاهو و متحدانش مواجه شد. رئیس‌جمهور آمریکا ضمن اشاره به اینکه دیگر تهدیدی از سوی حزب‌الله وجود ندارد، خطاب به فلسطینیان گفت: «انتخاب برای فلسطینیان نمی‌تواند از این واضح‌تر باشد. این فرصت آنهاست... اکنون زمان آن است که بر ساختن مردم خود تمرکز کنند.» ترامپ سخنرانی خود را با چشم‌اندازی از آینده به پایان رساند و وعده داد: «پیوندهای جدید دوستی، همکاری و تجارت، تل‌آویو را به دبی، حیفا را به بیروت و اورشلیم را به دمشق متصل خواهد کرد.»

در همین راستا، الشرق‌الاوسط در گزارشی نوشت، با وجود خوش‌بینی‌های اولیه، موانع بزرگی بر سر راه صلح پایدار قرار دارد. آزادی گروگان‌ها و زندانیان، تنها فاز اول توافقی است که با میانجی‌گری آمریکا، مصر، قطر و ترکیه حاصل شده است. مسائل پیچیده‌ای مانند نحوه اداره غزه پس از جنگ، سرنوشت نهایی حماس و خلع سلاح این گروه همچنان حل‌نشده باقی مانده‌اند. حماس پیش از این، خلع سلاح را به تشکیل کشور مستقل فلسطینی منوط کرده بود. از سوی دیگر، ادامه خروج نیروهای اسرائیلی از غزه و حرکت به سوی راه‌حل «دو دولتی» که با مخالفت بخش‌های وسیعی از اسرائیل روبه‌روست، از دیگر نقاط اختلاف‌برانگیز محسوب می‌شود. به گزارش الجزیره، نخست‌وزیر اسرائیل هم در سخنرانی خود در کنست از دونالد ترامپ تمجید کرد و او را «بزرگ‌ترین دوستی» خواند که اسرائیل تا به حال در کاخ سفید داشته است. نتانیاهو با اشاره به اقدامات کلیدی ترامپ در دوران ریاست‌جمهوری‌اش، از او به‌دلیل انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس در سال 2018، میانجی‌گری برای انعقاد «پیمان ابراهیم» و به رسمیت شناختن حاکمیت اسرائیل بر بلندی‌های جولان اشغالی قدردانی کرد.

قطر: طرف‌های درگیر برای یک توافق جامع آمادگی ندارند

نخست‌وزیر قطر در مصاحبه‌ای اعلام کرد که میانجی‌گرانی که به دستیابی به توافق آتش‌بس غزه کمک کردند، تصمیم گرفتند مذاکرات بر سر مسائل دشوارتر مانند زرادخانه حماس را به تعویق بیندازند؛ زیرا طرف‌های درگیر برای یک توافق جامع آمادگی نداشتند. به گزارش نیویورک‌تایمز، نخست‌وزیر، شیخ محمد بن‌عبدالرحمن آل‌ثانی، یکی از میانجی‌گران اصلی در تلاش‌ها برای پایان دادن به جنگ در غزه بود و قطری‌ها سال‌هاست که تماس‌های نزدیک با رهبری حماس را حفظ کرده‌اند. او در مصاحبه با نیویورک‌تایمز گفت، این توافق برخی از پیچیده‌ترین مسائل درگیری، از جمله آینده سلاح‌های حماس و نحوه اداره غزه پس از پایان جنگ را به مرحله‌ای بعد موکول کرد.

شیخ محمد گفت که حماس تمایل خود را برای گفت‌وگو درباره نوع متفاوتی از رابطه با اسرائیل ابراز کرده است. نخست‌وزیر قطر افزود: «حماس در واقع آماده است تا درباره چگونگی عدم ایجاد تهدید برای اسرائیل گفت‌وگو کند.» حماس در گذشته گفته بود که مایل به توافق بر سر یک آتش‌بس طولانی‌مدت با اسرائیل است. در ماه مارس، خلیل الحیه، مذاکره‌کننده ارشد حماس، به مقامات آمریکایی در قطر گفته بود که این گروه برای یک آتش‌بس پنج تا ده‌ساله که در آن سلاح‌های خود را زمین بگذارد، آماده است. اخیرا، حماس به‌طور علنی اعلام کرده است که با خلع سلاح مخالف است و پیشنهاد برگزاری یک گفت‌وگوی ملی فلسطینی درباره آینده غزه، از جمله سرنوشت تسلیحات خود را داده است.

به نوشته نیویورک‌تایمز، در داخل حماس بر سر مسائل مهم مربوط به جهت‌گیری آینده‌اش، اختلافاتی وجود دارد. برخی از رهبران حماس خواهان این هستند که این گروه از تحویل سلاح‌های خود امتناع ورزد. برخی دیگر می‌گویند باید در مورد سلاح‌ها و مسائل دیگر عمل‌گراتر بود. حماس خلع سلاح را معادل تسلیم می‌داند و مبارزه مسلحانه با رژیم اشغالگر را شکلی مشروع از مقاومت در برابر کنترل اسرائیل بر سرزمین‌های فلسطینی می‌داند.

برخی میانجی‌گران عرب می‌گویند که می‌توانند حماس را به خلع سلاح «جزئی» متقاعد کنند؛ به شرطی که ترامپ تضمین دهد که اسرائیل جنگ را از سر نخواهد گرفت. شیخ محمد گفت یکی از پرسش‌هایی که باید به آن پرداخته شود این است که حماس سلاح‌های خود را به چه کسی تحویل خواهد داد. او گفت تفاوت چشم‌گیری بین تحویل سلاح توسط حماس به یک تشکیلات فلسطینی و تحویل آن به یک نهاد دیگر وجود دارد. هنوز مشخص نیست که مذاکرات درباره اختلافات باقی‌مانده بین اسرائیل و حماس چه زمانی آغاز خواهد شد. نقشه راه ترامپ برای پایان دادن به جنگ در غزه، خواستار ایجاد یک نیروی ثبات‌بخش بین‌المللی موقت است. شیخ محمد گفت که گام بعدی باید گفت‌وگو درباره تشکیل چنین نیرویی باشد. بر اساس طرح آمریکا، همزمان با به‌دست گرفتن کنترل توسط این نیرو، ارتش اسرائیل باید بر اساس «استانداردها، نقاط عطف و چارچوب‌های زمانی مورد توافق و مرتبط با غیرنظامی‌سازی» عقب‌نشینی کند. طبق این طرح، نیروی ثبات‌بخش همچنین باید افسران پلیس فلسطینی را آموزش دهد و به تامین امنیت مناطق مرزی کمک کند.

رهبران جهان چه می‌گویند؟

همزمان با تبادل اسرا و گروگان‌ها، شماری از رهبران جهان از این رویداد استقبال کردند. به گزارش سی‌ان‌ان، بسیاری ضمن ابراز شادمانی، بر اهمیت ادامه تلاش‌ها برای دستیابی به صلح پایدار در منطقه تاکید کردند. مارک کارنی، نخست‌وزیر کانادا، این رویداد را «لحظه‌ای از آسودگی عمیق» خواند و از تلاش‌های میانجی‌گران قدردانی کرد و آن را «نقطه عطفی به سوی صلح پایدار» دانست. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، نیز نوشت که این تلاش‌ها «امید به صلح را در دیگر مناطق» زنده می‌کند و افزود: «ما در تلاشیم تا روز صلح برای اوکراین نیز فرا برسد.» کر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، ضمن ابراز «آسودگی عمیق» بر لزوم همکاری برای اجرای «طرح صلح رئیس‌جمهور ترامپ برای غزه» تاکید کرد.

امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، اعلام کرد که کشورش «در تمام مراحل طرح رئیس‌جمهور ترامپ» در کنار شرکای عرب مشارکت خواهد داشت. ویکتور اوربان، نخست‌وزیر مجارستان، نیز این تبادلات را «دستاورد فوق‌العاده» ترامپ خواند. رهبران کشورهای دیگر از جمله اتریش، کلمبیا، جمهوری چک، دانمارک، ایرلند، هلند و سوئد و رهبران کشورهای عربی نیز از این رویداد استقبال کردند.

امضای توافق صلح غزه در نشست شرم‌الشیخ

در بحبوحه تداوم بحران انسانی و درگیری‌ها، شهر ساحلی شرم‌الشیخ در مصر دیروز دوشنبه میزبان یک نشست اضطراری بین‌المللی با هدف یافتن راهی برای تثبیت آتش‌بس در غزه بود. در این اجلاس که به ابتکار مصر برگزار می‌شد، رهبران و نمایندگان عالی‌رتبه از 28کشور جهان، از جمله قدرت‌های بزرگ مانند ایالات متحده و کشورهای کلیدی اروپایی، به همراه بازیگران منطقه‌ای نظیر ترکیه، قطر و امارات متحده عربی گرد هم آمدند. میهمان اصلی این اجلاس رئیس‌جمهور آمریکا بود که پس از سخنرانی در کنست، عازم قاهره شد. هواپیمای «ایر فورس وان» با 7جنگنده مصری در آسمان مصر اسکورت شد.

به گزارش سی‌ان‌ان، دونالد ترامپ، پس از ورود به مصر مورد استقبال رسمی عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر، قرار گرفت و یک نشست مشترک برگزار کردند. ترامپ در دیدارش با السیسی به خبرنگاران گفت که فاز دوم مذاکرات آغاز شده است. همزمان، محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، دیدارهای جداگانه‌ای با سران و مقامات ارشد کشورهایی نظیر بحرین، آلمان، اسپانیا و عراق داشت. همچنین السیسی در نشستی با رهبران ترکیه، قطر و فرانسه، هماهنگی برای اجرای آتش‌بس و سازوکارهای بازسازی غزه را مورد بحث قرار داد.

با این حال، این تلاش دیپلماتیک گسترده با یک چالش بنیادین و سوال‌برانگیز آغاز می‌شود: غیاب کامل دو طرف اصلی درگیری. بر اساس اعلام رسمی، نه اسرائیل و نه حماس هیچ نماینده‌ای در این مذاکرات نخواهند داشت. حضور سه سازمان بین‌المللی مهم یعنی سازمان ملل، اتحادیه عرب و شورای اروپا نیز نتوانسته است این خلأ اساسی را پر کند. یکی از حواشی این نشست این بود که هواپیمای رئیس‌جمهور ترکیه بر فراز شرم‌الشیخ پرواز کرد و پس از اطمینان از عدم حضور نخست‌وزیر اسرائیل، فرود آمد.

دونالد ترامپ، در کنار دیگر رهبران منطقه، در نشست شرم‌الشیخ مصر، توافق صلح غزه را امضا کرد و آن را «امضای بسیار مهمی» خواند. ترامپ که به نظر می‌رسید از رهبری این نشست لذت می‌برد، از کارکنان و دستیارانش برای به سرانجام رساندن توافقی که به عقیده او «دشوارترین» توافق ممکن بود، تشکر کرد. او گفت «فکر می‌کردم این احتمالا دشوارترین توافق خواهد بود و شاید از بسیاری جهات همین‌طور هم بود، اما ما استعدادهای بزرگی در اختیار داشتیم.» او افزود: «ما مجموعه‌ای شگفت‌انگیز از افراد بااستعداد داشتیم و به‌ویژه از سوی کشورهای حاضر در این میز به ما کمک شد.» وی در پایان اظهار کرد که پیش از دیدار خصوصی با رهبران، یک سخنرانی ایراد خواهد کرد.