تحول در فصل بهار مثالی از تحولات عظیم در دوران ظهور است / بی‌نیازی مردم از نور خورشید و ماه و اکتفا به نور امام (ع)
یکی از تربیت‌ها و درس‌هایی مهم فصل بهار این است که انسان مدام باید در حال متحول شدن و در حال تکامل باشد. اهل‌بیت (ع) کسانی هستند که این تحولات را ایجاد می‌کنند، ما فقط سعی کنیم که تحت ولایت این بزرگواران قرار بگیریم.
خبرگزاری تسنیم امیرمحسن شیخان: «السلام علی ربیع الأنام؛ سلام بر بهار مردمان»، «السلام علی نضر الأیام؛ سلام بر سرسبزی و خرمی دوران». فصل بهار است، فصلی که در کنار تمام فصول دیگر سال، سرشار از تحولات زیبای خداوند است، تحولات زیبایی که شاید کمتر به آن توجه کنیم، خدایی که خودش زیباست و زیبایی را دوست دارد، اوست که در فصل‌های بهار، تابستان، پاییز و زمستان گوشه‌ای از زیبایی‌هایش را به شکل‌های مختلف برای بند‌گانش به تصویر کشیده است اما به راستی هدف او از این تحولات چه بوده است؟ در این راستا گفتگویی را با «مجید فروزانمهر» پژوهشگر علوم قرآن، حدیث و نهج‌البلاغه ترتیب دادیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
* فصل بهار به جهت اتفاقاتی که به همراه دارد، از اهمیت ویژه‌ای نزد اهل‌بیت علیهمالسلام برخوردار است؛ طوری که رسول گرامی اسلام (ص) در حدیثی فرمود: «اذا رأیتم الربیع فأکثروا ذکر النشور؛ هرگاه بهار مشاهده شد، زیاد به فکر نشور (قیامت) باشید.» آیا به این موضوع در آیات قرآن نیز اشاره شده است؟
بله به نکته بسیار مهم و جالبی اشاره کردید. احیاء شدن زمین میت با نزول بارانی که خداوند آن را جاری کرده، از جمله آیاتی است که خداوند در قرآن ذکر فرموده است. اصل این ماجرا در آینده، به وسیله خلیفالله برپا خواهد شد. خداوند اینها را برای ما انسانها قرار داده تا هم تعقل کنیم و هم معرفت به این موضوعات داشته باشیم. زنده شدن زمین، تنها به یمن وجود مبارک صاحب الأمر حضرت حجت علیهالسلام محقق خواهد شد. امام نه تنها زمین میت مادی را احیاء خواهد کرد، بلکه زمین میت وجود افراد را با علم خداوندی احیاء خواهد کرد (1) و در نهایت زمین بایر افراد و اشیاء را به نعمت تبدیل خواهد کرد.
امیرالمؤمنین علیهالسلام می‌فرماید: «فی قوله تعالی اعلموا أن الله یحی الأرض بعد موتها (2) قال یصلح الله الأرض بقائم آل محمد بعد موتها یعنی بعد جور أهل مملکتها قد بینا لکم الآیات بالحج من آل محمد لعلکم تعقلون»(3) بدانید که خداوند زمین را پس از مردنش زنده می‌کند. رسول‌الله (ص) می‌فرماید: «... به أحیی بلادی و عبادی بعلمی...(4) و به وسیله او از طریق علمم، بندگانم و سرزمین‌هایم را احیاء می‌کنم».
زنده شدن زمین به وسیله مهدی (عج) در زمان ظهور
بیداری طبیعت در فصل بهار مثالی است از طرف خداوند برای ما انسان‌هاست که همیشه بیدار باشیم و سرزمین وجودی خود را زنده نگه داریم تا احیاگر واقعی از طرف خداوند بیاید و در وسعت بزرگتری عالم و آدم را اصلاح و زنده کند؛ پس ما نیز به پیروی از مولای خود درصدد اصلاح و احیای سرزمین وجود خود باشیم. خدای متعال در آیه 17 سوره حدید می‌فرماید: اعلموا أن الله یحی الأرض بعد موتها قد بینا لکم الآیات لعلکم تعقلون (5)؛ بدانید خداوند زمین را بعد از مرگ آن زنده می‌کند. ما آیات (خود) را برای شما بیان کردیم، بلکه تعقل کنید. روایت ذیل این آیه حاکی از زنده شدن زمینی است که به وسیله عدالت امام زمان (عج) به پا خواهد شد.
امام صادق علیهالسلام می‌فرماید: «...أی یحییها الله بعدل القائم عند ظهوره بعد موتها بجور أئم الضلال»(6)؛ خداوند زمین را پس از مردن آن از ستمکاری پیشوایان و رهبران گمراهی با دادگری قائم علیهالسلام به هنگام ظهورش دوباره زنده می‌کند. در چندین روایت از امام باقر ذیل این آیه آمده است که اشاره به زنده شدن زمین به وسیله قائم (عج) دارد. حضرت می‌فرماید: «فی قوله عز و جل اعلموا أن الله یحی الأرض بعد موتها یعنی بموتها کفر أهلها و الکافر میت فیحییها الله بالقائم فیعدل فیها فتحیا الأرض و یحیا أهلها بعد موتهم»(7)؛ در سخن خداوند: بدانید همانا خداوند زمین مرده را زنده می‌کند؛ یعنی به مرگش و کفر اهلش و مرده‌های کافر، پس خداوند به وسیله قائم علیهالسلام زمین را زنده می‌کند. پس در آن عدالت و زمین و اهل آن را بعد از مردنش زنده می‌کند».
شادی اهل آسمانها و زمین در بهار مهدویت
* اصلا گویا خدای متعال فصل بهار را طوری قرار داده که انسانها غالبا شاد و خشنودند.
بله همینطور است. البته باید به این نکته مهم اشاره کنم که شاد بودن در بهار طبیعت مثالی از بهار مهدویت است. بهار احیاگر دل‌های مرده و تجلی‌بخش انسانیت است، اگر در بهار دنیا، این شادی در محدوده کوچکی از عالم یعنی دنیا، آن هم در همین زمین خاکی به وقوع می‌پیوندد، اما شادی ظهور مولایمان امام زمان (عج)، به آسمانها هم کشیده می‌شود و تمام ساکنان آسمانها و زمین غرق در شادی می‌شوند. به تعدادی از روایاتی که در این باب از ائمه معصومین علیهمالسلام صادر شده است، اشاره می‌شود:
امام باقر (ع) می‌فرماید: «فان أدرکت ذلک الزمان قرت عینک»(8)؛ پس اگر آن زمان را درک کردی، چشمانت روشن می‌شود. امام صادق علیهالسلام می‌فرماید: «المهدی اذا خرج یفرج به جمیع المسلمین خاصتهم و عامتهم»(9)؛ مهدی که قیام کند، همه مسلمانان از خواص و عوام به وسیله آن، خوشحال می‌شوند.
امام کاظم علیهالسلام می‌فرماید: «یفرح بخروجه أهل السماوات ولا یبقی کافر و لا مشرک الا کره خروجه»(10)؛ مؤمنان و اهل آسمانها با ظهور او خوشحال و شاداب می‌شوند اما هیچ کافر و یا مشرکی نمی‌ماند جز اینکه ظهور او را ناخوش دارد.
امام محمد باقر علیهالسلام می‌فرماید: «و لا یبقی مؤمن میت الا دخلت علیه تلک الفرح فی قبره، و ذلک حیث یتزاورون فی قبورهم و یتباشرون بقیام القائم ع»(11) مؤ‌منی نیست جز آنکه، این شادمانی در قبر او نیز وارد آید، هنگامی که در قبرها به دیدار هم می‌روند و قیام قائم را به هم بشارت می‌دهند.
شادمانی اهل آسمانها و زمین با برپایی امر ظهور
این شادی و خشنودی نه تنها در میان انسانها و زمینیان، بلکه در میان اهالی آسمانها نیز طبق بیانات اهل‌بیت علیهمالسلام نمود چشمگیری خواهد داشت. امیرالمؤمنین می‌فرماید: «یفرح بخروجه أهل السماوات و سکانها»(12)؛ به قیام او، اهل آسمانها و ساکنین آنها شاد می‌شوند. رسول‌الله (ص) می‌فرماید: «یفرح به أهل السماء و أهل الأرض و الطیر فی الهواء و الحیتان فی البحر»(13)؛ اهل آسمان و زمین به وسیله ظهور او خوشحال می‌شوند، پرندگان هوا و ماهیان دریا نیز با ظهور او شادی می‌کنند.
رسول‌الله (ص) می‌فرماید: «فعند ذلک تفرخ الطیور فی أوکارها و الحیتان فی بحارها و تمد الأنهار و تفیض العیون و تنبت الأرض ضعف أکلها....»(14)؛ در آن هنگام پرندگان در آشیانه‌های خود شادمان می‌شوند و ماهیان در قعر دریاها شادمانی می‌کنند و چشمه‌ها سرازیر می‌شوند و زمین چندین برابر محصول خود، می‌رویاند.
یادداشت | برپا داشتن «نماز» در راستای برپایی امر ظهورامام حسن عسکری علیهالسلام به امام زمان(عج) می‌فرماید: «یود الطفل فی المهد لو استطاع الیک نهوضا و نواسط [نواشط] الوحش لو تجد نحوک مجازا تهتز بک أطراف الدنیا بهج و تهز بک أغصان العز نضر»(15)؛ کودکی که در گهواره آرمیده، آرزو می‌کند که بتواند به سوی تو بشتابد، وحشیان صحرا آرزو می‌کنند بتوانند به سوی تو راهی یابند. اقطار و اکناف جهان سبز و خرم و چهره دنیا خندان و قله‌های شرف و عظمت از تو شاداب و خرامان می‌شود.
روایاتی مطرح شد مبنی بر اینکه ظهور امام زمان (عج) در فضایی مملو از شادمانی برپا خواهد شد اگرچه دشمنان از این ماجرا کراهت داشته باشند. اینگونه نیست که اگر امام زمان (عج) ظهور کنند فقط کشته شدن و خون و خونریزی با خود به همراه دارد بلکه به یمن وجود امام، خداوند شادمانی و سرور و برکت را به عالمیان هدیه می‌کند. به تبعیت از مولای خود، باید مدام در فضایی سرشار از شادمانی ظهور امام زمان (عج) ساکن باشیم و به زندگی خود رنگ و بوی شادی ظهور مولایمان (عج) را بدهیم و در فضایی مملو از شادمانی و عافیت و امنیت به سمت ظهور حرکت کنیم.
تحولات در فصل بهار
با رسیدن به فصل بهار، گویی دنیایی دیگر شروع شده است، به یاد بیاوریم که در پس از فصل پاییز، زمستان فرا می‌رسد، زمستانی که طبیعت را در خوابی سرد و تاریک فرو برده است. دیگر خبری از آواز پرندگان در آسمان نیست، خبری از سرسبزی بهار نیست، زمینیان کمترین بهره نور را از خورشید می‌برند اما در فصل بهار همه چیز متفاوت می‌شود. قبل از رسیدن بهار بادی شروع به وزیدن می‌کند و مژده آمدن بهار را می‌دهد. با وزیدن باد بهاری همه چیز از خواب غفلت بیدار شده و تحولی به وقوع می‌پیوندد که غیر قابل انکار است. درختان و کوه‌ها و دشت‌ها سرسبز می‌شوند. آبها از چشمه‌ها جوشش و فوران می‌کند و رودها پر آب شده و در نهایت زندگی از نو آغاز می‌شود. خداوند این ماجرا را هر سال برای ما انسانها قرار داده تا آیه و نشانه‌ای باشد برای موضوعی بسیار عظیم‌تر در آینده، که تحولی بس عظیم‌تر از این بهار طبیعت است و آن ظهور امام عالم حضرت مهدی (عج) است.
* بنابراین و با توجه به آنچه بیان شد، می‌توان اینطور بیان کرد که «تحول در فصل بهار مثالی از تحول عظیم در زمان ظهور قائم (ع)» است.
بله حقیقتا باید خدا را بابت تمام محبت‌هایش شاکر باشیم. هدف ما از بیان این نکات این بود که به این حقیقت برسیم که خدا با قرار دادن فصل بهار و تحولات آن درصدد این است تا ما را متوجه جریانی عظیم‌تر در مقاطع آینده کند، بله همینطور است و تحول در فصل بهار مثالی از تحولات گسترده‌تر در عصر ظهور قائم (ع) است و این امام زمان (عج) است که عامل تحول عظیم در محدود آسمانها و زمین خواهد بود.
سیر تحولات بعد از ظهور
اوج تحولات بزرگ و عظیم با ظهور امام زمان (عج) آغاز می‌شود. با اشراق نور رب بر زمین توسط ولی عالم امام زمان (عج)، سرعت سیر تحولات بر عالم و آدم بیشتر می‌شود. با بیشتر شدن نور، عقول خلائق نیز بیشتر می‌شود و با کشته شدن ابلیس و ایادیش، دیگر اثری از بدی‌ها باقی نمی‌ماند.(16) و زمینه برای ساخته شدن سرزمینی برای اهل‌بیت علیهمالسلام مهیا می‌شود و صالحان به مانند دست‌های اهل‌بیت عمل می‌کنند (17) و سرزمینی همچون بهشت ساخته می‌شود. در این سرزمین است که مستضعفان به امامت و وراثت می‌رسند.(18) برکات از آسمان و زمین برای اهل آن سرزمین جاری می‌شود، حیوانات وحشی اهلی شده (19) و صلح و عدالت در همه‌جا گسترده خواهد شد و هر کدام از اهل‌بیت علیهمالسلام برای سالیان طولانی حکومت خواهند کرد، و عمر انسانها بیشتر از عمر امروز دنیایی می‌شود تا جایی که یک مرد می‌تواند هزار سال عمر کند (20). امام عالم، ولی عالم، حضرت بقی الله الأعظم (عج)، عالم و آدم را در مسیر الیه راجعون، برای رسیدن به کمال رفعت می‌دهد. امام صادق علیهالسلام می‌فرماید:
«ان المؤمن فی زمان القائم و هو بالمشرق لیری أخاه الذی فی المغرب و کذا الذی فی المغرب یری أخاه الذی فی المشرق»(21)؛ در زمان دولت قائم اگر یک فرد با ایمان در مشرق باشد برادرش را در مغرب می‌بیند و آن کس که در مغرب است برادرش را که در مشرق است، می‌بیند.
برای آشنایی با سیر تحولات بعد از ظهور، نمونه‌ای از روایات در این باب مطرح می‌شود.
اشراق نور رب و برقراری قسط و عدل
رسول‌الله (ص) می‌فرماید: «تاسعهم قائم أمتی یملؤها قسطا و عدلا کما ملئت ظلما و جورا»(22)؛ و نهمین فرزند از اولاد حسین؛ قائم امت من است که سراسر زمین را پر از عدل و داد کند پس از آنکه پر از بیداد و ستم شده است. امام رضا علیهالسلام می‌فرماید: «و هو صاحب الغیب قبل خروجه فاذا خرج أشرقت الأرض بنور ربها و وضع میزان العدل بین الناس فلا یظلم أحد أحدا»(23)؛ هنگام ظهورش جهان با نور پروردگارش می‌درخشد. او میزان را به عدل در میان مردم قرار می‌دهد. دیگر کسی در حق کسی ستم نمی‌کند.
بی‌نیاز شدن مردم از نور خورشید و ماه و اکتفا کردن به نور امام
امام صادق علیهالسلام درباره آیه و أشرقت الأرض بنور ربها می‌فرماید: «رب الأرض امام الأرض قلت فاذا خرج یکون ما ذا قال اذا یستغنی الناس عن ضوء الشمس و نور القمر و یجتزءون بنور الامام»(24)؛ رب زمین یعنی امام زمین. (راوی گوید:) گفتم: هنگامی که امام ظهور کند چه چیزی واقع می‌شود؟ حضرت فرمود: در آن زمان مردم از روشنایی خورشید و نور ماه بی‌نیاز می‌شوند و به نور امام اکتفا می‌کنند.
امیرالمؤمنین می‌فرماید: «اذا هز رایته أضاء لها ما بین المشرق و المغرب و وضع یده علی رءوس العباد فلا یبقی مؤمن الا صار قلبه أشد من زبر الحدید...»(25)؛ چون پرچم خود را به اهتزاز درآورد، میان مشرق و مغرب عالم با نور او روشن شود و دست بر سر مردم گذارد و دل مؤمنان از آهن قوی‌تر شود.
کامل شدن علوم بعد از ظهور
امام صادق علیهالسلام می‌فرماید: «العلم سبع و عشرون جزءا فجمیع ما جاءت به الرسل جزءان فلم یعرف الناس حتی الیوم غیر الجزءین فاذا قام القائم أخرج الخمس و العشرین جزءا فبثها فی الناس و ضم الیها الجزءین حتی یبثها سبع و عشرین جزءا»(26)؛ علم، 27 جزء دارد، تمامی آنچه رسولان آورده‌اند دو جزء بوده و مردم تا به امروز به جز این دو جزء، چیزی نمی‌دانند. وقتی قائم قیام کند، 25 جزء دیگر علم را خارج ساخته، در بین مردم منتشر می‌کند و این دو جزء را هم بدان می‌افزاید تا به 27 جزء خواهد رسید.
زائل شدن ناجوری‌ها
امام صادق علیهالسلام می‌فرماید: «... و یریحهم من عدوهم و الأرض التی یبدلها الله من السلام و یسلم ما فیها لهم لا شی فیها قال لا خصوم فیها لعدوهم و أن یکون لهم فیها ما یحبون...»(27)؛... آنها را از وجود دشمنانشان آسوده می‌کند و خداوند این زمین را به سلام و سلامتی تبدیل و هر آنچه که در آن هست تسلیم آنها می‌کند، هیچ لکه سیاهی در آن نباشد. فرمود: یعنی دشمنی از دشمنانشان در آن نماند و همانا هست برای آنها در آن سرزمین هر آنچه که دوست می‌دارند...
علامه مجلسی در شرح این حدیث آورده است: خیرات و برکاتی که در این روایت شریف به شیعیان وعده داده شده، نسبت به زمان ظهور حضرت قائم علیهالسلام است.(27) رسول‌الله (ص) می‌فرماید: «به یمحق الله الکذب و یذهب الزمان الکلب به یخرج ذل الرق من أعناقکم»(29)؛ خداوند به وسیله او، دروغ و دروغگویی را نابود می‌کند، روح درندگی و ستیزه‌جویی را از بین می‌برد و ذلت بردگی را از گردن آنها برمی‌دارد.
کامل شدن عقول مردم
امام باقر می‌فرماید: «اذا قام قائمنا وضع یده علی رءوس العباد فجمع بها عقولهم و أکمل بها أخلاقهم»(30)؛ هنگامی که قائم ما قیام کند دستش را بر سر مردم قرار می‌دهد، پس عقل‌های مردم را زیاد و خردشان را کامل می‌کند.
احیای اسلام و سنت‌های الهی
امام صادق علیهالسلام می‌فرماید: «احیی به مناهج سبیله و فرائضه و حدوده»(31)؛ خداوند به وسیله او راه‌های هدایت و فرایض و حدود خویش را زنده می‌کند. آن حضرت در بیانی دیگر فرمود: «احیی بهم دینه و اتم بهم نوره»(32)؛ به وسیله آنان دین خود را زنده کرد و نور خود را به اتمام رسانید. همینطور فرمود: «یعز الله به الاسلام بعد ذل و یحیه بعد موته»(33)؛ خداوند به وسیله او اسلام را پس از ذلت به عزت می‌رساند و پس از افسردنش زنده می‌کند.
جاری شدن خیرات و برکات از آسمان و زمین
خدای متعال در آیه 96 سوره اعراف می‌فرماید: و لو أن أهل القری آمنوا و اتقوا لفتحنا علیهم برکات من السماء و الأرض و لکن کذبوا فأخذناهم بما کانوا یکسبون (34)؛ و اگر اهل شهرها و آبادی‌ها، ایمان می‌آوردند و تقوا پیشه می‌کردند، برکات آسمان و زمین را بر آنها می‌گشودیم؛ اما (آنها حق را) تکذیب کردند؛ ما هم آنان را به کیفر اعمالشان مجازات کردیم.
انتخابی برای عصر ظهور، «شهید رکاب امام» یا «تواب»؟ حج، تمرینی نمادین از نحوه رفتار در زمان ظهور است / ابراهیم (ع) با بنای کعبه به دنبال چه بود؟رسول‌الله (ص) می‌فرماید: «یخرج رجل من أهل بیتی و یعمل بسنتی و ینزل الله له البرک من السماء و تخرج الأرض برکتها و تملأ به الأرض عدلا کما ملئت ظلما و جورا و یعمل علی هذه الأم سبع سنین و ینزل بیت المقدس»(35)؛ مردی از امت من ظهور خواهد کرد که به سنت من عمل می‌کند، خداوند برکت را از آسمان برای او فرو خواهد فرستاد و زمین برکات خود را برای او بیرون خواهد ریخت، زمین را آکنده از عدل خواهد کرد، همچنانکه پر از جور شده است، هفت سال بر این امت حکومت کرده و وارد بیت‌المقدس خواهد شد.
امام حسن علیه السلام می‌فرماید: «... و تصطلح فی ملکه السباع و تخرج الأرض نبتها و تنزل السماء برکتها و تظهر له الکنوز یملک ما بین الخافقین أربعین عاما؟ فطوبی لمن أدرک أیامه و سمع کلامه»(36)؛ درندگان در حکومت او در آرامش بوده و زمین نباتات خود را ظاهر کرده و آسمان برکاتش را نازل می‌کند و گنج‌ها برای او آشکار شده و چهل سال بر شرق و غرب جهان حکومت خواهد کرد، خوشا به حال کسی که او را در آن روزها درک کرده و سخنانش را بشنود.
امن شدن راه‌ها و خروج گنج‌ها از زمین برای امام مهدی (عج)
امام صادق علیهالسلام می‌فرماید: «اذا قام القائم ع حکم بالعدل و ارتفع فی أیامه الجور و آمنت به السبل و أخرجت الأرض برکاتها... فحینئذ تظهر الأرض کنوزها و تبدی برکاتها،...»(37)؛ چون قائم قیام کند فرمان به عدالت دهد، ظلم و ستم در عصر او از میان می‌رود، راه‌ها دارای امنیت می‌شوند، زمین برکاتش را بیرون می‌ریزد،... در عصر او زمین گنج‌های خود را ظاهر کرده و برکاتش را آشکار می‌کند.
راضی بودن اهل آسمان و زمین در حکومت امام مهدی
رسول‌الله (ص) می‌فرماید: «یرضی عنه ساکن السماء و ساکن الأرض لا یدع السماء من قطرها شیئا الا صبه مدرارا و لا یدع الأرض من نباتها شیئا الا أخرجته حتی یتمنی الأحیاء الأموات»(38)؛ ساکنان آسمان و زمین از او (حضرت مهدی) راضی و خشنودند، آسمان تمام بارانش را فرو می‌ریزد و زمین تمام گیاهانش را خارج می‌کند تا جایی که زنده‌ها آرزو می‌کنند که کاش مرده‌ها زنده بودند و وضع ما را از فراوانی نعمت می‌دیدند.
یکی از تربیت‌ها و درس‌هایی مهم این فصل این است که انسان مدام باید در حال متحول شدن و در حال تکامل باشد؛ یعنی باید با پس زدن حجا‌ب‌ها و ناجوری‌ها زمینه را برای رشد و شکوفایی و احیای وجود خود فراهم کند و سعی شود این تحول در ابعاد وجودی انسان اتفاق بیافتد. معلمان بشر یعنی اهل‌بیت علیهمالسلام کسانی هستند که این تحولات را ایجاد می‌کنند، ما فقط سعی کنیم که تحت ولایت این بزرگواران قرار بگیریم.
1 الأمالی، شیخ صدوق، ص632. 2 الحدید: 17.3 بحار الأنوار، ج51 ص64. 4 الأمالی، شیخ صدوق، ص632. 5 الحدید: 17. 6 الغیب، نعمانی، ص25. 7 شرح الأخبار فی فضائل الأئم الأطهار (علیهمالسلام)، ج3، 356. 8 الغیب، نعمانی، ص149. 9 المهدی، ص 221. 10 منتخب الأثر، ص 439 11 الغیب، نعمانی، ص310. 12 همان، ص215. 13 الملاحم و الفتن، ص132. 14 بحارالأنوار، ج52، ص304. 15 همان، ص36. 16 الزام الناصب، ج2، ص140. 17 بحارالأنوار، ج51، ص117. 18 القصص: 5. 19 بحارالأنوار، ج53، ص86. 20 دلائل الامام، ص454. 21 بحار الأنوار، ج52، ص391. 22 الاحتجاج علی أهل اللجاج، طبرسی، ج1، ص69. 23 بحارالأنوار، ج52، ص322. 24 همان، ج7 ص328. 25 همان، ج51، ص35. 26 الخرائج و الجرائح، ج2، ص841. 27 الکافی، ج1، ص451 ح39. 28 مرآ العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج5، صص: 269 -270. 29 بحارالأنوار، ج51، ص75. 30 بحارالأنوار، ج52 ص328. 31 الغیب، نعمانی، ص224. 32 الزام الناصب، ص128. 33 بشار الاسلام، ص297. 34 الاعراف: 96. 35 البحار، ج51، ص82، ح25. 36 همان، ج44، ص20 ح4. 37 همان، ج52، ص338. 38 الزام الناصب، ج1، ص155.
انتهای پیام /
