تربیت اسلامی، لازمه تمدن سازی

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، مهدی اهرون رمضانی؛ گاها وقتی می نشینیم به تفکر در این مورد می پردازیم که اگر یک انسان خوبی یا بدی می کند آیا این رفتار او می تواند نشات گرفته از روزگار قبل از او و تاثیر پذیرفته از چندین نسل او قرار گرفته باشد؟ اکنون با تکیه بر تحقیقات می توان این ادعا را ثابت کرد که تربیت امری هست که می تواند در مسیر خود تحت تاثیر موارد بسیاری قرار بگیرید که مهم ترین آن ها خانواده. حال این امر برای تمامی پدر و مادرها صادق بود و این مسیر ادامه دارد. اکنون انسان ها مسیر های زندگی خود و تصمیم ها، ذهنیت دنیوی و اخروی، سبک اقتصادی، سبک تشکیل خانواده....

همه به گونه ای است که انگار در یک امر نقطه مشترک دارند و انگار تفکر او چند مصداق برای زندگی بیشتر ندارد. بدین منظور یک سری از قالب های رفتاری، پیرامون انسان شکل گرفته است که در تمام روابط فردی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و.... جلوه گری می کنند. اکنون سوالی شکل می گیرد که چه کسانی و چه اموری این قالب های رفتاری ما را سر ریز می کنند؟ برای پاسخ به این سوال نیاز داریم تا تربیت از نگاه اسلام و انقلاب را بررسی بکنیم.

در تربیت اسلامی به دلیل تمرکز بر پرورش فطرت الهی کودک به روش‌هایی توجه می‌شود که بتوانند بذرهای فطرت را که از سوی خدای متعال در وجود آدمی قرار داده شده است شکوفا کنند. زیباترین رویداد در حیات بشر بروز و ظهور صفات الهی - انسانی در فرد در اثر تربیت است.

تربیت اسلامی به ایجاد و ضعیت مناسبی اطلاق می شود که زمینه را برای بروز و ظهور استعداد های فطری آدمی فراهم می کند و او را بالنده تر و تکامل یافته تر می سازد. هر زمان فرصت و امکان برای فعلیت یافتن استعدادها فراهم می شود، آن زمان قداست و ارزش پیدا می کند. از صدای شریعت اسلامی ارسال مجموعه ای از استعدادهای بالقوه است که برای به فعلیت درآوردن این استعدادها و توانایی ها نیازمند تعلیم و تربیت است آنچه هدف تعلیم و تربیت اسلامی است حقیقت جویی و حصول رستگاری است و این مسئله جز از طریق تعلم و تعقل در کنار تزکیه حاصل نمی شود. از نگاه اسلام رشد عقلانی به موازات رشد اخلاقی صورت می گیرد و به تعبیری این دو لازم و ملزوم یکدیگرند. همان گونه که اخلاق منهای علم، حماقتی بیش نیست علم منهای اخلاق نیز حماقتی بیش نخواهد بود شاید مهم ترین نقطه افتراق مکتب تربیت دینی با دیگر مکاتب تربیتی در نگاه به جهان و انسان باشد.

بنیان گذار انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی (قدس سره الشریف) در بیانی به اهمیت تربیت نسل‌های آینده در جهت حفظ مقاصد انقلاب اشاره کرده و می‌فرمایند: «ما نباید قناعت به این بکنیم که در عصر خودمان جمهوری اسلامی محقق شده است. ما برای عصرهای بعد باید حالا فکر کنیم. یعنی ما همان طوری که خودمان مقاصدی داریم و روی آن مقاصد این نهضت را کردیم، اعقاب ما هم همان مقاصد را دارند و آنها هم احتیاج دارند به اینکه اجتماع داشته باشند، بینش داشته باشند که بتوانند این چیزی را که شماها بدست آوردید آنها نگهداری کنند و آن قضیه تربیت و تعلیم است که تربیت و تعلیم باید طوری باشد که مسیرش همین نهضت باشد و دنباله‌ی همین مسائلی که درست کردید باشد.»

نهادینه کردن ارزش ها در جامعه، نیاز به برنامه ریزی و سازماندهی دارد و مسئولیت این مقوله بر عهده کلیه‌ی نهادهای فرهنگی در جامعه، مخصوصا آموزش و پرورش است و باید کار کلیدی و مبنایی انجام پذیرد. دستگاه تعلیم و تربیت به عنوان عظیم‌ترین نهاد فرهنگی، آموزشی و تربیتی کشور، رسالت پرورش و بالندگی نسل آینده را بر دوش دارد. آموزش‌های صحیح، جامع و کاربردی نوجوانان و جوانان از مقطع ابتدایی تا سطوح عالی دانشگاه و حوزه، بهترین و تاثیر گزارترین راهکار انتقال و تبلور مفاهیم و ارزش های انقلاب اسلامی و دفاع مقدس است. امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) بر نقش تربیتی دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه و مراکز تربیتی و تبلیغی و وحدت آنها در سیاست گزاری و برنامه ریزی تاکید فراوانی داشتند و کارآمدی آنها را در تربیت انسانهای مومن ارزیابی کرده و فرموده‌اند: «اگر ما و شما دست به دست هم بدهیم و جوانها را مومن و متقی بار بیاوریم، مملکتمان تا آخر احیاء می‌شود.

با توجه به اهمیت حفظ ارزش های انقلاب اسلامی، لازم است فرزندی تربیت کنیم که بار چنین رسالتی را بر دوش کشد و به نسل‌های بعدی انتقال دهد و این انقلاب را به انقلاب جهانی امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) متصل نماید. نویسنده‌ی کتاب سلوک با فرزند، به اهمیت تربیت انقلابی فرزندان اشاره کرده و می‌نویسد: «اگر نسبت به تربیت انقلابی فرزندت کوتاهی کردی، در حقیقت به همه‌ی ابعاد اسلام توجه ننموده‌ای و نگاه بخشی به این داشته‌ای. چرا که بخش زیادی از آیات و روایات، در رابطه با جهاد و دفاع و مبارزه با طاغوت و ظلم ستیزی و دفاع از مظلوم می‌باشد.

از مهم ترین اهداف انقلاب اسلامی تشکیل تمدن نوین اسلامی است. فراهم نمودن بستر مناسب برای تشکیل جامعه جهانی اسلامی و زمینه سازی ظهور حضرت حجت نیازمند پرورش نسل انقلابی و تمدن ساز است، تا در سایه پرورش اسلامی فرزندان بتوانیم به تحقق آرمان اصیل انقلاب اسلامی نایل آییم. اولین نهاد در جامعه خانواده است و تربیت نسل در بستر خانواده شکل می گیرد. در مکتب خانواده به سادگی می توان مفاهیم و مناسک دینی را به فرزندان آموزش داد به گونه ای که هنجارهای دینی برای آنان درونی گردد. والدین از همان آغاز رشد کودک، با ارائه الگوی رفتاری مناسب و جذاب به بهترین وجه می توانند هنجارهای دینی همانند نماز و عفاف و نیز صداقت، نظم، پشتکاری و... را به فرزندان خویش آموزش دهند; زیرا شعائر و مناسک نقش بسزایی در تربیت دینی دارند. ایورموریش می گوید: از طریق اجرای شعائر است که افراد در خانواده، در قبیله، در گروه و نژاد یا در کشور خود صاحب هویت می شوند. وقتی که والدین مجالس عزاداری سید و سالار شهیدان حسین بن علی علیه السلام را با آداب و رسوم ویژه برگزار می نمایند. فرزندان و اعضای خانواده با عمق وجدان خویش معانی و مفاهیم شعایر و مناسک را درونی می سازند. با انجام چنین کاری است که فرزند هویت دینی و مذهبی را که در طی سال های متمادی در سنت های اجتماعی تنیده شده، توسط والدین به ارث می برد تا خود او روزی محمل جریان برپایی مناسک و شعایر مذهبی باشد و آن را با همان ویژگی ها به نسل های بعدی تحویل دهد. لذا می توان این چنین نتیجه گرفت که قالب های رفتاری ما که اساس هر انسانی را پایه ریزی می کنند با ارزش ها و آرمان های انقلاب که خود با ارزش های اسلام 1400 سال پیش در هم آمیخته می باشد، سرریز می گردد.

مهدی اهرون رمضانی - کارشناسی علوم تربیتی و مدیر واحد کارگاه های نهاد رهبری دانشگاه فردوسی مشهد

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفا منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.