توافق در نیمه شب تهران

عدم‌موفقیت چشمگیر روندهای صلح سوریه همچون طرح اتحادیه عرب (2012 -2011)، طرح دوستان سوریه (2012)، ابتکار روسیه (2012)، طرح کوفی عنان (2012)، طرح سازمان ملل موسوم به روند ژنو (از 2012 تاکنون)، روند وین (2015)، کنفرانس ریاض (2015) و نشست لوزان (2016) زمینه را برای ارائه ابتکار جدیدی در دسامبر 2016، برای صلح سوریه موسوم به «روند آستانه» فراهم کرد. پیش از برگزاری نشست سه جانبه روسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه، حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران تاکید کرد که این نشست به دنبال «تثبیت کاهش تنش در مناطق درگیری در سوریه» است. همزمان با برگزاری این نشست در کاخ سعدآباد که مورد رصد رسانه‌های خارجی نیز قرار داشت، فیصل المقداد، وزیر خارجه سوریه به تهران سفر کرد تا نتایج این اجلاس را روز چهارشنبه 29 تیر با همتای ایرانی خود مورد گفت‌وگو و رایزنی قرار دهد.

رئیسی، پوتین و اردوغان در بند 5 بیانیه 16‌بندی هفتمین نشست سران تاکید کردند: طرفین شرایط شمال سوریه را بررسی و تاکید کردند دستیابی به امنیت و ثبات در منطقه تنها در سایه حفظ حاکمیت و تمامیت ارضی این کشور ممکن است و به این منظور تصمیم گرفتند تلاش های خود را هماهنگ کنند. از دید کارشناسان و تحلیلگران مساله، تحولات شمال سوریه و خیز آنکارا برای حمله نظامی به این منطقه که بخش مهمی از آن در کنترل کردهای سوریه است، به اصلی‌ترین دستورکار این نشست تبدیل شد. به گونه‌ای که اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه در تلاش بود تا بتواند حداقل عدم‌مخالفت ایران را به دست آورد که این امر میسر نشد.

بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار رئیس‌جمهور ترکیه مبنی بر مخالفت با هرگونه حمله نظامی که نه به نفع ترکیه، نه سوریه و نه منطقه است و تنها به سود تروریست‌هاست، تاییدی بر راهبرد ایران برای حفظ تمامیت سرزمینی سوریه بود. موضوعی که وزیرخارجه سوریه در نشست خبری با همتای ایرانی خود بر آن صحه گذاشت و گفت: مخالف هرگونه دخالت ترکیه در سرزمین های سوریه هستیم و مخالف ایجاد سکونتگاه ها در سوریه و سیاست ترکی‌سازی هستیم. همچنین مخالف حمایت از مجموعه های تروریستی هستیم. مقداد با بیان اینکه به هیچ طرفی اجازه نمی دهیم وارد سرزمین های سوریه شود، گفت: نه برای ترکیه و غیر‌ترکیه هیچ سودی ندارد که وارد مرزهای سوریه شوند. وزیر خارجه ایران هم با بیان اینکه بر این موضوع تاکید داریم که برخی از نگرانی‌های امنیتی ترکیه در شمال سوریه باید از طریق سیاسی حل و فصل شود و راهکار نظامی باعث افزایش بحران خواهد شد، خاطرنشان کرد: مبارزه با تروریسم، ساختن آینده سوریه بر مبنای خواست مردم این کشور و حفظ حقوق مردم این کشور بدون دخالت های خارجی در موضوع سوریه مورد توجه ایران است.

روسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه پس از سخنرانی و رایزنی در این اجلاس، در نشستی مطبوعاتی نتایج گفت‌وگوهای خود را تشریح خواهند کرد. سید ابراهیم رئیسی در نشست مطبوعاتی گفت حضور آمریکایی ها در شرق فرات به هر بهانه ای که باشد، هیچ وجاهتی ندارد و باید آنها از این منطقه خارج شوند و همه نقاط سوریه تحت حاکمیت دولت قانونی مستقر قرار گیرد. رئیسی خاطرنشان کرد: در این نشست بر لزوم پرهیز از هر اقدامی که منجر به نقض حاکمیت سوریه شود، تاکید شد. اعضا توافق داشتند که هر اقدامی باید در جهت تقویت حاکمیت دولت قانونی این کشور باشد. ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه نیز در این نشست مطبوعاتی دیدار سران کشورهای ضامن روند آستانه را برای کمک به حل و فصل مساله سوریه بسیار مفید دانست و با بیان اینکه در بیانیه پایانی این نشست بر تحکیم همکاری سه جانبه به منظور عادی سازی پایدار در سوریه تاکید شد، اظهار کرد: سه کشور موافق هستند که حل‌وفصل بحران سوریه تنها از طریق سازوکار سیاسی امکان پذیر است.

رئیس‌جمهور روسیه با اشاره به قطعنامه 2254 شورای امنیت سازمان ملل متحد و با ضروری دانستن رعایت کامل اصول اساسی احترام به حاکمیت، تمامیت ارضی و وحدت سوریه خاطرنشان کرد: آینده سوریه باید توسط سوری ها بدون دیکته کردن از سوی بیگانگان ترسیم شود. رئیس‌جمهور ترکیه نیز سومین مقامی بود که در نشست مطبوعاتی تاکید کرد: مبارزه با تروریسم یکی از موضوعات مهم نشست تهران بود. ما بین هیچ یک از سازمان‌های تروریستی تفاوتی نمی بینیم و قبول نمی کنیم که از یکی به عنوان ابزار استفاده شود و با یکی دیگر مبارزه شود. مبارزه ما با ترور تحت هر نام و عنوانی ادامه خواهد یافت. اردوغان با تاکید بر حل بحران سوریه تنها از طریق مذاکرات سیاسی اظهار کرد: باید روند مذاکرات سیاسی برای یک راه حل پایدار تسریع پیدا کند و فعالیت کمیته قانون اساسی باید هر چه زودتر به نتیجه برسد. وی افزود: متاسفانه در این زمینه از یک موضع ناسازگار پیروی می‌شود.