ثبت جهانی «پیاده روی اربعین» به کجا رسید؟
گروه گردشگری خبرگزاری فارس؛ نعیمه موحد: جاده نجف به کربلا از چند وقت مانده به اربعین حسین (ع) میزبان جمعیتی است که یکی از بزرگترین آیین‌های مذهبی دنیا را برگزار می‌کنند. همه چیز در این مسیر شگفت‌انگیز و منحصر به فرد است. در طولانی‌ترین راهپیمایی جهان، از عمودهایی که مسیر رفته را مشخص می‌کنند، موکب‌های پذیرایی رایگان، محل اسکان و استراحت رایگان، طی شدن مسیر با پای پیاده و مقصد که کربلاست و ضریح امام حسین (ع)، همگی نمادی از احترام، عشق و ارادت جمعیت شیعه به امام حسین (ع) است. به همین خاطر این آیین پیاده‌روی همه وجوه لازم برای ثبت رسمی در کنار دیگر آیین‌ها و رسومات جهانی را دارد.
یکی از علل واضحی که تا به حال مانع ثبت جهانی پیاده‌روی اربعین شده است، بایکوت رسانه‌ای شدید این آیین در دنیا آن هم به خاطر حضور پرشور شیعیان در آن است. اگر چه هرسال میلیون‌ها نفر از کشورهای مختلف و حتی افرادی از اروپا و آمریکا در این پیاده‌روی حاضر می‌شوند اما باز هم امپراتوری عظیم رسانه‌ای غرب مایل نیست اینگونه قدرت و همبستگی شیعه را به دنیا نشان بدهد.
در کنار این موضوع نکته مهم دیگری که مانع ثبت آیین پیاده‌روی اربعین به صورت جهانی و شناخت بیشتر آن برای دنیا شده است، عدم هماهنگی ایران و عراق برای ثبت این رویداد در یونسکو به صورت مشترک است. از آنجایی که محل برگزاری آیین پیاده‌روی اربعین در کشور عراق است و بسیاری از وجوه آن با فرهنگ عراقی عجین شده است این کشور نقش بسیار مهمی در این آیین دارد. از طرف دیگر ایران نیز برای برگزاری پیاده روی اربعین کمک زیادی به عراق می‌کند و به عنوان کشوری با اکثریت شیعه، هرساله حدود 4میلیون نفر زائر ایرانی از نجف تا کربلا را پیاده‌روی می‌کنند.
در این گزارش تاریخچه تلاش ایران برای ثبت جهانی آیین پیاده‌روی اربعین را مرور خواهیم کرد.
ثبت ملی سوگواری و پیاده‌روی اربعین
ثبت جهانی پیاده‌روی اربعین به عنوان یک آیین مذهبی پرشور و پرطرفدار از سال 1394 مطرح بوده است. نظر مسعود سلطانی‌فر وزیر وقت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی این بود که پرونده ثبت جهانی پیاده‌روی اربعین باید به صورت جدی دنبال بشود. وی در آن زمان به رسانه‌ها گفت که ما مدارک و مستندات لازم برای ثبت پیاده‌روی اربعین را جمع‌آوری می‌کنیم تا اول آن را ثبت ملی و بعد از طریق یونسکو ثبت جهانی کنیم. سلطانی فر همچنین گفت: پرونده میراث ناملموس این مراسم و مسیر زیارتی در سطح ملی و جهانی به طور مشترک با کشور عراق، شامل تمامی راهها و محورهای زیارت در مسیر خسروی، مهران، چذابه و شلمچه و استان های مرزی به همراه تمام آیین های و مراسم های مربوطه و تمام اتفاقات معنوی توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آماده خواهد شد.
از آنجایی که این آیین به صورت چندملیتی برگزار می‌شود و ایران و عراق به عنوان کسانی که بیشترین تاثیرگذاری و همچنین بیشترین زائر را در این آیین مذهبی دارند به صورت مشترک متولی پیاده‌روی اربعین حسینی (ع) محسوب می‌شوند. یک سال بعد وقتی این پرونده مشترک به نتیجه‌ای نرسید، ایران در 31 مرداد سال 1395 سوگواری اربعین و پیاده‌روی اربعین را به عنوان گامی برای جهانی شدن آن ثبت ملی کرد. در تمام اخبار مربوط به ثبت ملی پیاده‌روی اربعین در ایران، مسئولین ایرانی ابراز امیدواری کردند تا هرچه زودتر اقدام مشترک با عراق در این زمینه اتفاق بیفتد.
ثبت جهانی مهمان‌نوازی و موکب‌داری اربعینی
سال 1395، ولی تیموری معاون وزیر وقت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به رسانه‌ها اعلام کرد که برای ثبت پرونده‌ای مشترک با عراق در موضوع پیاده‌روی اربعین توافق کرده‌ایم. اما باز هم نتیجه‌ای حاصل نشد تا یک بار دیگر در سال 1398 این بار تیموری به رسانه‌ها گفت: در اجلاس نمایندگان اتاق بازرگانی کشورهای عضو اکو در اردبیل با هیئت عراقی برای ثبت ملی پیاده‌روی اربعین جلسه گذاشتیم.
این خبر با توجه به اینکه ایران و عراق در آن اجلاس تفاهمنامه همکاری در سه حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی امضا کردند، امیدبخش به نظر می‌رسید، اما دوسال بعد اتفاق دیگری افتاد و عراق در سال 2018(1397)، پذیرایی از زائران کربلا را تحت عنوان «ارائه خدمات و مهمان‌نوازی در جریان پیاده‌روی اربعین» در فهرست میراث ناملموس یونسکو ثبت کرد. ایران نیز در آذرماه 1398، «موکب‌داری در آیین پیاده‌روی» اربعین و ماهیت وجود و ارائه خدمات در موکب‌ها را در سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد ثبت جهانی کرد.
فرصت بالقوه‌ای که از آن غفلت شده است
سالانه بیش از 20میلیون نفر از 70 کشور دنیا در مراسم پیاده‌روی اربعین شرکت می‌کنند. همانطور که گفته شد این مراسم حتی اگر فقط عنوان طولانی‌ترین پیاده‌روی جهان را برای آن در نظر بگیریم، همه وجوه لازم برای ثبت جهانی شدن به عنوان یک آیین مذهبی را دارد. از طرف دیگر نگاه جهانی به این پیاده‌روی تا حدی بایکوت رسانه‌ای آن را در دنیا کم خواهد کرد و افراد بیشتری در سرتاسر جهان این فرصت را پیدا می‌کنند تا با شعائر حسینی (ع) آشنا بشوند. برخی وجوه پیاده‌روی اربعین مثل ارائه خدمات رفاهی و غذایی رایگان و یا شور و اشتیاق زائران که این مسیر را با کمترین امکانات و با سختی خودخواسته طی می‌کنند، در هیچ جای دنیا مانندی ندارد.
پیاده‌روی اربعین برای شیعیان در دنیا و به خصوص ایران یک برند گردشگری، مذهبی، فرهنگی و بین‌المللی است که بهترین کار استفاده از این فرصت برای اعتلای موارد مذکور است ثبت جهانی یا ملی ابعاد این آیین هم به صورت پراکنده توسط کشورها، اگرچه اتفاق خوبی است اما آن تاثیری را ثبت ملی کلیت آیین به دنبال خواهد داشت را رقم نخواهد زد.
لازم است حالا که پیاده‌روی اربعین 1402 نیز بدون ثبت جهانی تا روزهایی دیگر برگزار خواهد شد، مسئولین ایرانی این پرونده مشترک را بیش از گذشته دنبال کنند و در این زمینه با مسئولین عراقی رایزنی‌های ویژه و جدی داشته باشند.
پایان پیام /
شما می توانید این مطلب را ویرایش نمایید
این مطلب را برای صفحه اول پیشنهاد کنیداربعین
پیاده روی اربعین ثبت جهانی آیین این خبر توسط افراد زیر ویرایش شده است