خراسان جنوبی؛ خوزستانی دیگر در عطش آب / انتظار 16 سال وعده انتقال آب از خلیج فارس محقق می شود؟

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از خاورستان، دو دهه و اندی از خشکسالی های بی رحم در خراسان جنوبی می گذرد و حالا هر روز شرایط این استان وخیم تر از قبل ادامه پیدا می کند. آنطور که به گفته مدیرکل هواشناسی خراسان جنوبی، میزان بارندگی در سال زراعی جاری نسبت به سال گذشته 62 درصد و نسبت به بلند مدت 46 درصد کاهش داشته است و بر همین اساس، خراسان جنوبی امسال خشک ترین سال را در کارنامه آب و هوایی 40 سال گذشته ثبت کرده و اکنون 94 درصد از مساحت این استان تحت تاثیر خشکسالی قرار گرفته است.

از طرف دیگر در خراسان جنوبی 44 دشت وجود دارد که از این تعداد 9 دشت ممنوعه بحرانی، 22 دشت ممنوعه و 13 دشت آزاد است. فرو نشست زمین در دشت‌های استان به مرور و به صورت شکاف‌ها و گودال‌های عمیق اتفاق افتاده و در حال حاضر در دشت سرایان ترک‌هایی به عمق 3 تا 4 متر در سطح زمین نمایان شده که مهمترین دلیل وقوع این پدیده برداشت بیش از حد آب از سفره‌های آب زیر زمینی است که با توجه به خشکسالی‌های چند ساله اخیر و کاهش بارندگی‌ها وضعیت حادتر شده است به طوری که هم اکنون بیشتر از ظرفیت دشت‌های استان از آن آب برداشت می شود. به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان‌جنوبی متوسط افت سطح آب زیرزمینی در استان را 27 سانتی‌متر است و متأسفانه روند نشست زمین در دشت سرایان صعودی است که این موضوع به دلیل برداشت بی‌رویه از چاه‌ها در دشت سرایان است. مهدی هاشمی‌مقدم قائم مقام شرکت آب و فاضلاب خراسان‌جنوبی هم اعلام کرده که اکنون 430 روستای استان با تانکر آبرسانی می شود و سالانه بالغ بر 300 هزار مترمکعب آب با تانکر به نقاط مختلف استان حمل می‌شود. البته برای اطلاع یافتن از اوضاع و احوال خراسان جنوبی و عطش و ترکیدگی لب های تشنه او، دیگر نیازی به ارائه آمار و ارقام مسئولان نیست و این آمار تنها از این جنبه بیان می شود تا همه چیز دقیق و بررسی شده باشد. چرا که اکنون نمونه عینی این عطش، وضعیت روستاها و کشاورزی و دامداری در آن است. از اوضاع مردمی که برای شرب هم آب ندارند تا باغات بی ثمر و حتی دیم زارهایی که هیچگاه به برداشت نرسیدند یا دام هایی که هیچ آب و علفی در مراتع برایشان وجود ندارد و زندگیشان بسته به نهاده های گران و فلان قیمت شده است. هجوم وحوش به مزارع از فرط تشنگی و گرسنگی اوضاع تا حدی پیش رفته و به هم گره خورده که حالا وحوش منطقه هم برای رفع عطش و گرسنگی به مزارع کشاورزی و سکونتگاه‌های انسانی هجوم و یا به عبارتی پناه آورده اند. به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی، در سال جاری به دلیل کمبود شدید بارندگی، سنگ آب‌ها صد درصد و چشمه‌های مناطق حفاظت شده 60 درصد خشک شده و آب بقیه چشمه‌ها هم به شدت کاهش یافته و خشکسالی‌ها سال سختی را برای حیات وحش رقم زده است. در این خصوص هم در حالی که داد کشاورزان از خشکسالی و کاهش شدید محصول بلند است، اما از طرف دیگر آمارها حاکی از افزایش2 برابری حجم خسارت های غیرقابل جبران وحوش به مزارع و باغات کشاورزان است. با توجه به اهداف توسعه ای استان در زمینه صنعت و معدن هم، در این زمینه نیاز آبی استان تشدید پیدا کرده و به گفته جرجانی رئیس سازمان صمت استان، مجموع آب مورد نیاز برای صنایع و معادن استان تا افق 1420، 138 میلیون متر مکعب در سال است. از طرف دیگر هم طرح نهضت گلخانه ای در استان رقم خورده که اگر چه مصرف آب در تولیدات گلخانه ای کم است، اما کارشناسان معتقدند که افزایش سطح زیرکشت گلخانه ها، تهدیدی برای منابع آبی استان خشکی مثل خراسان جنوبی است. در خراسان‌جنوبی نیز مانند بسیاری از مناطق کشور 91 درصد آب چشمه‌ها، قنات‌ها و... در بخش کشاورزی، پنج درصد در شرب، دو درصد در صنعت و دو درصد دیگر در بخش‌های دیگر چون دام و معادن مصرف می‌شود. طرح انتقال آب مطالبه 16 ساله این وضعیت باعث شده تا لزوم تامین آب برای خراسان جنوبی بیش از هر زمان دیگری ضروری تر به نظر برسد، در حالی که این موضوع مطالبه چندین ساله مردم این استان است. طرح انتقال آب به عنوان یکی از مهم ترین مطالبات مردم خراسان جنوبی و طرح های توسعه این استان، به دلیل خشکسالی های پی در پی در دولت نهم مطرح شد و تاکنون که 16 سال از سرنوشت پرپیچ و خم خود را پشت سر گذشته، اما هنوز هم مردم این استان تشنه تر از قبل، منتظر تحقق آن هستند. در ابتدای مطرح شدن لزوم انتقال آب به این استان، پیشنهادات متعددی از جمله انتقال آب از سد دوستی، انتقال آب از دریای خزر، انتقال آب از تاجیکستان و انتقال آب از دریای عمان و... مطرح شده بود که برای برخی از این پیشنهادات تفاهم نامه هایی هم منعقد و چندین سال هم صرف مطالعات اجرای طرح آن شد. اما در هر زمانی یکی از این طرح ها مردود اعلام شد. امضای تفاهم نامه و نهایی شدن انتقال آب از دریای عمان آخرین طرحی که قوت گرفت و قرار بود انتقال آب از آن انجام گیرد، طرح انتقال آب از دریای عمان بود که محمدصادق معتمدیان استاندار خراسان جنوبی در 26 دی ماه 1397 و در گفتگوی زنده تلویزیونی با شبکه استانی خاوران اظهار داشت: اجرای طرح بزرگ انتقال آب شرب و صنعت از دریای عمان در مراحل نهایی است و طبق پیش‌بینی‌های صورت گرفته طرح بزرگ انتقال آب شرب و صنعت از دریای عمان به سه استان خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و خراسان رضوی در یک برنامه 5 ساله اجرا می‌شود که در سال سوم آب به خراسان جنوبی می‌رسد. در 24 آذرماه سال 1398 هم دومین نشست مشترک استانداران خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی در چابهار برگزار شد و با حضور مدیران وزارت نیرو و وزارت صنعت، معدن و تجارت، تفاهم‌نامه طرح انتقال آب از دریای عمان به استان‌های شرق کشور بین شرکت تامین و توسعه زیرساخت‌های شرق ایران، شرکت تکاپوی آب و برق شرق (تابش) و سازمان ایمیدرو با منطقه آزاد چابهار امضا شد. محمدصادق معتمدیان استاندار وقت خراسان جنوبی در این مراسم، به نقش این پروژه در توسعه شرق کشور اشاره کرد و افزود: انتقال آب قطعا در ماندگاری جمعیت و ایجاد امنیت پایدار در منطقه شرق کشور موثر خواهد بود. یکی از سرمایه‌گذاران سنگ معدن سنگان - خواف پیشتر به تسنیم گفته بود: 20 درصد سرمایه‌گذاری طرح انتقال آب عمان در تعهد این شرکت است، 70 درصد را صندوق توسعه ملی قرار است انجام دهد و 10 درصد را هم بقیه شرکت‌های معدنی خراسان و شرکت‌های سیستان و بلوچستان که مهم‌ترین آن منطقه آزاد چابهار است. شرکت مجری طرح انتقال آب عمان برآورده کرده بود در طرح انتقال آب عمان 228 میلیون مترمکعب برای سیستان و بلوچستان، 60 میلیون مترمعکب برای خراسان جنوبی و 110 میلیون مترمکعب هم برای خراسان رضوی در نظر گرفته شده است. این طرح قرار بود با مشارکت و سرمایه گذاری بخش خصوصی اجرا شود که در همین خصوص محمدصادق معتمدیان استاندار وقت خرسان جنوبی هم همان موقع به تسنیم گفت: صنایع و معادن در حال توسعه این استان با بیش از 80 پهنه معدنی در حال توسعه مانند مجموعه معادن قائنات نیاز به آب دارند و در طرح مشارکت می‌کنند. نمایندگان خراسان جنوبی هم بارها نسبت به اجرای طرح انتقال آب از عمان تاکید کرده بود و آن را برای برون رفت از وضعیت ناپایدار آبی این استان ضروری دانسته بودند. قندهاری مدیرعامل وقت شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی در 6 شهریورماه 1399 در گفتگو با ایرنا، اظهارکرد: نخستین بار در کشور سند سازگاری با کم‌آبی خراسان جنوبی سال گذشته در شورای عالی آب تصویب شد و در چارچوب این سند 2 پروژه اساسی استفاده از آب‌های نامتعارف (آب‌های شور و لب شور) که در استان فراوان است و انتقال آب از دریای عمان در دستور کار قرار گرفت. وی اظهار داشت: استارت واقعی پروژه انتقال آب از دریای عمان از سال 97 برای سه استان خراسان جنوبی، خراسان رضوی و سیستان و بلوچستان آغاز شد و مقدمات کار فراهم شده است. مدیرعامل وقت شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی گفت: امسال موفق شدیم مصوبه پدافند غیرعامل، مصوبه تخصیص آب از دریای عمان و مصوبه زیست محیطی این پروژه را دریافت کنیم. قندهاری عنوان کرد: این پروژه مورد تاکید مقام معظم رهبری، دولت و وزیر نیرو است که امیدوار بودیم در هفته دولت کلنگ‌زنی شود اما پیش بینی شده در ماه‌های آینده عملیات اجرایی طرح آغاز شود. پیمانکار اصلی طرح انتقال آب از دریای عمان بخش خصوصی و قرارگاه خاتم است. فاز نخست منطقه مکران و سیستان و بلوچستان، فاز دوم خراسان جنوبی و فاز سوم خراسان رضوی است که طبق برنامه تا سال 1405 باید آبرسانی به استان انجام شود. کلید خوردن طرح انتقال آب از خلیج فارس اما هنوز مدتی نگذشته بود که زمزمه های انتقال آب از خلیج فارس به استان مطرح شد و ملانوری استاندار وقت خراسان جنوبی 5 اسفند 1399 با اشاره به برگزاری همایش استانداران منطقه شرق کشور، به افتتاح طرح انتقال آب از خلیج فارس به کرمان اشاره کرد و گفت: طرح انتقال آب از خلیج فارس به سمت یزد در حال اجراست و ما نیز مطالبه خود را برای انتقال آب از دریای عمان مطرح کردیم تا زودتر شاهد اجرای آن باشیم. مطالبه استان، گزینه‌های انتقال آب از دو حوزه دریای عمان و خلیج فارس است که با اجرای آن شاهد توسعه هرچه بیشتر صنعت و کشاورزی باشیم. در 24 اسفندماه سال 1399 و برخلاف وعده‌های گذشته، طی مراسم ویدئوکنفرانسی و با حضور رئیس جمهور، طرح انتقال آب از خلیج فارس برای هفت استان کشور واقع در فلات مرکزی و شرق کشور از جمله خراسان جنوبی، با اعتبار 128 هزار میلیارد تومانی آغاز شد. در این آیین قطعه دو خط یک انتقال آب خلیج فارس به سرچشمه و قطعه سه خط یک انتقال آب خلیج فارس به اردکان با دستور رییس جمهوری به بهره‌برداری رسید. همچنین عملیات اجرایی خط دو انتقال آب خلیج فارس به استان‌های خراسان جنوبی و خراسان رضوی، عملیات اجرایی خط سه انتقال آب خلیج‌فارس به استان اصفهان و عملیات اجرایی انتقال آب دریای عمان از چابهار به زاهدان آغاز شد. این طرح شامل چهار خط لوله است که خراسان جنوبی در مسیر خط لوله دوم قرار دارد. حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی رییس جمهور وقت در این مراسم گفت: از سه فاز این خط، یک فاز در آبان ماه و دو فاز امروز افتتاح شد و آب به منطقه سیرجان، سرچشمه همچنین به منطقه اردکان یزد خواهد رسید، این خط از خلیج فارس و دریای عمان به سمت خراسان جنوبی، مشهدالرضا و استان اصفهان و خط چهارم نیز از دریای عمان به سمت منطقه زاهدان و زابل در سیستان و بلوچستان را در بر می‌گیرد که یک تحول بسیار عظیم است. این طرح از طرح‌های بسیار بزرگ و جزو آرزوهای همه مردم و مسئولان از ابتدای انقلاب تاکنون بوده و امروز شاهد آن هستیم که ابتدا هر سه فاز آن افتتاح شد و در این مرحله عملیات اجرایی خط دوم و سوم و چهارم نیز آغاز شد. آبرسانی به استان ظرف مدت 5 سال حمید ملانوری استاندار خراسان جنوبی هم در حاشیه آیین بهره‌برداری و آغاز عملیات اجرایی این طرح، گفت: ما طی این مدت با پیگیری‌ها و مکاتبات مکرر با رییس جمهوری، این تقاضا را داشتیم که به جهت همجواری با یزد و کرمان از این طرح منتفع شویم. وی گفت: طی مراسم امروز عملیات انتقال آب به استان خراسان جنوبی به طور رسمی شروع شد و با توجه به اینکه خط اول طرح اجرا شده و بسیاری از زیرساخت‌ها آماده است، خط دوم در همین ابتدای کار 30 درصد پیشرفت فیزیکی دارد. ملانوری از بازه زمانی پنج ساله تعریف شده برای اجرای این طرح خبر داد و گفت: در قالب این پروژه، آب به استان‌های خراسان جنوبی، خراسان رضوی، کرمان و یزد منتقل می‌شود و قاعدتا باید در سال چهارم اجرای طرح، آب به خراسان جنوبی برسد. ادامه داشتن پیگیری ها برای انتقال آب از عمان اما ملانوری در هشتمین نشست ستاد توسعه خاوران در 6 خرداد 1400 هم این موضوع را مطرح کرد که موضوع انتقال آب دریای عمان به سیستان و بلوچستان و سپس خراسان جنوبی و خراسان رضوی نیز همچنان در دست پیگیری است و دنبال می‌شود. لوله گذاری خط انتقال آب استان از مهرماه حجت‌الاسلام مجید نصیرایی نماینده مردم فردوس، طبس، سرایان و بشرویه در مجلس شورای اسلامی نیز اخیرا اعلام کرد که پس از تلاش‌های بسیار و پیگیری مجدانه و برگزاری جلسات متعدد با مدیران عالی وزارت نیرو و مسئولان عالی استان خراسان‌جنوبی، موفق شدیم مصوبه بهره‌مندی شهرستان‌های طبس، بشرویه، فردوس و سرایان از خط دوم انتقال آب خلیج‌فارس به فلات مرکزی ایران را اخذ و نهایی نماییم. وی با اشاره به اینکه در دیدار اخیر نمایندگان مجلس یازدهم با آیت‌الله سید ابراهیم رئیسیبه وضعیت کم‌آبی در استان خراسان‌جنوبی اشاره و از رئیس جمهور منتخب درخواست کردیم برای این موضوع تدبیر ویژه و فوری اندیشیده شود، گفت: خط انتقال خراسان‌جنوبی در مهرماه سال جاری شروع و براساس برنامه زمان‌بندی از سوی پیمانکار در 3 سال آینده آماده بهره‌برداری خواهد شد. سهم 60 میلیون متر مکعبی خراسان جنوبی از انتقال آب بر اساس مجموعه گفته های مسئولان، افق اجرایی طرح انتقال آب از خلیج فارس به سمت کرمان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی تا سال 1404 برنامه‌ریزی شده و افق نهایی طرح برای تامین آب تا سال 1425 است. خط دوم طرح ملی انتقال آب با ظرفیت انتقال 230 میلیون مترمکعب از خلیج‌فارس به استان‌های کرمان، خراسان‌جنوبی و خراسان‌رضوی خواهد رسید که سهم خراسان‌جنوبی هم از این آب به صورت قطعی 60 میلیون مترمکعب است که تا حدود 100 میلیون مترمکعب امکان افزایش دارد. مدت زمان اجرای این طرح 60 ماه، میزان اشتغالزایی آن 30 هزار نفر و حجم سرمایه‌گذاری برای این خط یک هزار و 550 کیلومتری،47 هزار میلیارد تومان برآورد شده است که شرکت‌های بزرگ صنایع و معادن تابعه و وابسته به وزارت صمت سرمایه‌گذاری آن را برعهده گرفته اند. خراسان جنوبی؛ خوزستان دیگری که آب ندارد بر اساس این گزارش، در حالی که بارها موضوع انتقال آب به خراسان جنوبی مطرح شده، اما می بینیم که تنها نتیجه این طرح، تنها بهره برداری های رسانه ای مسئولان بوده و چیزی عاید مردم نشده است. در حالی که با وعده های معتمدیان؛ انتقال آب به این استان از دریای عمان نهایی شده بود و تفاهم نامه آن هم به امضا رسیده بود، اما رئیس جمهور انتقال آب به این استان را از خلیج فارس کلید زد. با این حال باز هم ملانوری؛ استاندار فعلی از ادامه داشتن پیگیری ها برای انتقال آب از دریای عمان می گوید. اما در ورای این وعده ها و مانورهای رسانه ای، خراسان جنوبی امسال تشنه تر از همیشه، بی آبی را فریاد می زند. بطوری که اگر در وضعیت فعلی بگوییم خراسان جنوبی؛ خوزستان دیگری است که آب ندارد، گزافه نگفته ایم. اما درد او غیر از بی آبی، قناعت و مناعت طبع بیش از حد مردمی است که هیچگاه مطالبه هایشان را فریاد نزده اند و مسئولان هم از این خوی آرام، سوء استفاده کرده و فقط شعار داده اند. اما امید است که انتقال آب از خلیج فارس هم مانند طرح های قبلی بی نتیجه نماند و فقط یک شوی رسانه ای نباشد، چرا که گوش مردم این استان پر است از وعده های متعدد امروز و فردا برای انتقال آب. از طرف دیگر اگر برای بی آبی خراسان جنوبی اقدام عملی نشود، قطعا بحران جدی تری از خوزستان در انتظار او خواهد بود. انتهای پیام /