خمین؛ میراث‌دار تاریخ دوره های گوناگون

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از دیارآفتاب؛ شهرستان خمین، جنوبی ترین شهرستان استان مرکزی محسوب می شود. از شمال به شهرستان اراک و سربند، از شرق به محلات، از جنوب به گلپایگان (استان اصفهان) و از غرب به الیگودرز (استان لرستان) محدود می گردد. وسعت این شهرستان 2267 کیلومتر مربع است. مرکز آن در شهر خمین در ارتفاع 1800 متر از سطح دریا واقع گردیده است. شهرستان خمین دارای 1 شهر 2 بخش و 7 دهستان به مرکزیت شهر خمین می باشد و فاصله آن تا مرکز استان (اراک) 60 کیلومتر می باشد.

در ادامه با معروفترین اماکن دیدنی این شهرستان آشنا خواهید شد.

معروفترین جاذبه گردشگری خمین، خانه قدیمی ای است که امام خمینی (ره) کودکی و نوجوانی خود را در آن گذرانده است.

این خانه که درحاشیه شمالی رودخانه خمین در محله قدیمی سرپل قرار دارد، میراث تار‌یخی با ارزشی است که مورد بازدید خیل عظیمی از ایرانگردان و جهانگردان است و بدون تردید در آینده نیزمشتاقان بسیاری را به خود جلب خواهدکرد. این خانه از بناهای دوره قاجار است و حدود150 سال قدمت دارد. معماری این بنا نیز همانند معماری خانه های ایران متناسب با اقلیم خمین و استان مرکزی ساخته شده است و مصالح اصلی به کار رفته در آن نیز ازخشت، گل و چوب است. متاسفانه برج جنوبی بنا طی سالیان گذشته از بین رفته است.

این بنا توسط پدربزرگ حضرت امام، مرحوم حاج سید احمد درسال 1255 قمری از شحصی به نام محسن خان به قیمت 90 تومان خریداری شده است. برادر بزرگ حضرت امام در خاطراتشان نقل کرده‌اند، این خانه پناهگاه مردم در روزهای ناخوش حمله یاغیان به خمین بوده است.

در هنگام یورش یاغیان به دلیل بزرگ بودن و وجود بخشهای مختلف همه دراین خانه اجتماع کرده و زنان وکودکان در اتاق‌های متعدد بیتوته می‌کردند و مردان بر بالای برج‌ها از حریم قلعه دفاع می‌کردند و مهاجمان را به عقب می راندند.

پدر بزرگ و پدر حضرت امام هر دو از روحانیون محترم و تفنگدار بودند. حضرت امام یکی دوبار در سخنان خویش هم اشاره فرمودند که به همراه برادرشان از فراز این برج‌ها به سوی اشرار نشانه می رفتند و تیر میانداختند. پدر امام - مرحوم حاج سید مصطفی - در همین خانه متولد شد.

امام و دو برادر و سه خواهرشان نیز در همین خانه متولد شدند و در همین خانه نیز برخی دروس مقدماتی را آموختند. حضرت امام در سن 19 سالگی این خانه را برای ادامه تحصیل ترک کردند و به اراک و سپس به قم عزیمت نمودند، لیکن همچنان به این خانه‌ی پدری رفت و آمد می کردند.

خانه ی تاریخی خانواده حضرت امام (ره) علاوه بر جاذبه‌های تاریخی و سیاسی، از نظر معماری نیز در خور تأمل و توجه است و همین ویژگی آن نیز می تواند به عنوان یک عامل مهم در برنامه ریزی توسعه جهانگردی منطقه موثر واقع شود.

مشخصات معماری

این بنای تاریخی حدود 2500 متر مربع مساحت دارد و شامل 5بخش؛ حیاط اندرونی، حیاط بیرونی، حیاط دارای شبستان، حیاط موروثی امام (ره) و واحدهای ارتباطی و خدمات است.

حضرت آیت الله خمینی (ره) در یکی از اتاق‌های حیاط دار شبستان این خانه پا به عرصه گیتی گذاشت. این خانه در ابتدا دارای 2 درب ورودی خروجی بود اما بعدها بر حسب ضرورت 5 ورودی دیگر با آن اضافه شد. از خصوصیات این خانه، ارتفاع سطح خانه نسبت به کف حیاط آن است. به طوری که دیگر قسمت‌های مسکونی آن روی مصطبه (کرسی) قرار گرفته‌اند.

نوع مصالح ساختمانی این خانه در ابتدا، گل و خشت بوده ولی نما و روکش برخی از قسمت‌ها از جنس سنگ است.

جلوخان هایش که بخش نسبتا وسیعی است به صورت فرو رفتگی در کنار مسیر و در جلوی در اصلی قرار دارد و در اصلی این خانه در پیش خان قرار دارد و این در دو لنگه بوده و هر لنگه متشکل از چند ردیف تخته ضخیم طولی است.

پس از عبور از ورودی که درکنار یکی از اتاقها قرار دارد وارد فضایی کاملا سربسته به نام هشتی می شویم که یک هشت ضلعی کامل است و بعد از هشتی در راهرویی طویل و کم عرض و تاریکی قرار می‌گیریم که به آن دالان می گویند.

این خانه نیز مانند سایر خانه‌های ایرانی در شهر‌های مختلف‌، سلسله مراتبی جهت ورود به فضای باز حیاط دارد و دالان مانع ورود ناگهانی به فضای داخل عمارت است. وجود حوض و عنصر آب در کنار ساختار معماری بنا یکی دیگر از ویژگی‌های معماری ایرانی بوده که در این خانه نیز به چشم می‌خورد به طوری که در هر چهار حیاط آن وجود حوض‌های دایره شکل و هشت ضلعی و در یکی از حیاط‌ها حوضی به شکل قلب فضایی بسیار زیبا و دل انگیز را ایجاد کرده است.

این خانه علاوه بر اینکه منزل شخصیت بسیار مهم در تاریخ کشورمان است خود نیز دارای جذابیت‌های معماری و فضایی زیبا و ساده‌ایست که هر بازدید‌کننده‌ای را در فضاهای مختلف خود به آرامش و لذت عمیقی فرو می‌برد.

خانه حضرت امام خمینی (ره) در سال 1375 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 1746 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. اگر چنانچه به شهرستان خمین سفر کردید از این خانه‌ی زیبا نیز دیدن کنید.

تاریخ هر کشوری به منزله هویت آن کشور است و در کشور ایران یکی از آثار تاریخی که بسیار معروف بوده و مورد توجه قرار گرفته است بنای تخت جمشید بوده که باستان شناسان قدمت آن را در حدود 2500 سال تخمین زده اند. حال آن که در استان مرکزی سنگ نوشته هایی وجود دارد که قدمت آن به ده ها هزار سال پیش و زمانی که انسان ها حتی زبانی برای نوشتن نداشتند، باز می گردد.

سنگ نگاره های تیمره منطقه‌ای باستانی و صخره‌ای در اطراف شهر خمین است که 21 هزار سنگ‌نگاره اسرارآمیز و شگفت‌انگیز را در دل خود جای داده است. این سنگ نگاره ها با نقوشی منحصر به فرد 40 هزار سال تاریخ کشور را روایت می‌کنند و حرف‌های زیادی برای گفتن به گردشگران دارند.

مسیر دسترسی

تیمره سرچشمه های رود اناربار است و قدیمی ترین نشانه های تمدن بشری در این نقطه یافت شده است. تیمره منطقه ای بین شهرستان های خمین و محلات از استان مرکزی و شهرستان گلپایگان از استان اصفهان است که مرکز آن دقیقا دهستان تیمره است و کوه های این دهستان کهن ترین و متمرکزترین سنگ نگاره های جهان را در خود جای داده است.

یکی از مهم ترین و شاید کامل ترین مجموعه های سنگ نگاره جهان، نمادها، کتیبه ها و سنگ نگاره های تاریخی منطقه تیمره و دهستان تیمره است. این سنگ نگاره ها ناشی از تجربیات عینی و باورهای اعتقادی و فرهنگی نیاکان ما است. با مروری بر صفحه های صخره ای سخت منطقه تیمره در می یابیم که چگونه انسان های اولیه دانش و تجربه کسب شده خود را از طریق این نمادها به نسل های بعد از خود انتقال داده اند.

بزرگ ترین تابلوی سنگی کشور در منطقه تیمره به مساحت 40 هزار متر مربع به تصویر کشیده شده که به کتیبه بزرگ معروف است. در این تابلوی سنگی بیش از 150 نقش یک جا جمع شده است که رازگشایی از این سنگ نگاره به تنهایی سال ها کار پژوهشی در سطح بین المللی نیاز دارد.

کهن ترین خط کشف شده در ایران نیز متعلق به سنگ نگاره های تیمره خمین است و همچنین یک سوم الگوی کتیبه های خطی و تصویری موجود در باغ کتیبه های کاخ نیاوران، متعلق به تیمره است.

چندی پیش طی بررسی های کارشناسان در منطقه تیمره خمین، سنگ نگاره هایی کشف شد که مشابهت زیادی به نقش زیگورات ها در جهان دارد. کشف این نشانه ها و قدمت بالای آن ها در مقایسه با سنگ نگاره های مربوط به معابد نیایشی جهان در کشورهای دیگر، این تفکر را برمی انگیزد که ساختار معابد نیایشی جهان نیز ابتدا از این منطقه سرچشمه گرفته است.

گستردگی و فراوانی سنگ‌نگاره‌ها، تنوع تکنیک های حکاکی، قدمت آن ها و... باعث شده تا یکی از گسترده‌ترین نقوش صخره‌ای ایران در این منطقه قرارگیرد. آن زمان که خط و نگارشی وجود نداشته و آدمی مجبور بوده، مجموعه اطلاعات معیشتی و شکار، حفاظت، اعلام خطر، آیین و رسومات و شیوه زندگی را از طریق نقش و نگاره ها به دیگران منتقل کند، این سنگ نگاره های منحصر به فرد به وجود آمد.

با بررسی های صورت گرفته، تصاویر پستاندارانی همانند بزکوهی، قوچ، پلنگ، گرگ، گوزن، شیر، گراز، آهو، گورخر، شتر و پرندگانی همانند کبک، بوقلمون، هد هد و درنا، بیشترین نگاره های این منطقه را تشکیل می دهد.

شکار با چماق، کمند، چنگک، تصاویر شکارچیان سوار بر اسب، رقص های جادویی، زنان باردار و زایش آدمی، نبردهای پهلوانی و جنگ های تن به تن از دیگر تصاویر قابل توجه است.

از دیگر سنگ نگاره های موجود در منطقه می توان به سنگ نبشته ها و کتیبه های تنگ غرقاب در صخره کتیبه دار و چم اسبه اشاره نمود که نشانگر شروع کتابت و استفاده از حروف و اشکال برای نگارش است.

اشکال هندسی عجیب و غریب در سنگ نگاره های تیمره

اشکال هندسی، گیاهان، حروف رمزی، نمادهای گوناگون، حیواناتی که نسل آنها منقرض شده و پیچ های متوالی، متناوب و متحد المرکز که شبیه آنها در 23 کشور جهان وجود دارد، نشان می دهد که در اعصار باستان مردم زیادی در این سرزمین زندگی می کرده اند.

شگفتی سنگ نگاره های تیمره در این است که گویی متعلق به انسان های پیشین است و گویا دست خلاقانه ای با ابزاری پیشرفته نقوش را بر سنگ ها کشیده است.

با مشاهده سنگ نگاره های تیمره به نقش های شگفت انگیزی برخورد می کنیم که به جز آثار انسان هایی فرازمینی برای آنها پاسخ قانع کننده دیگری متصور نیست. نقش انسان هایی با ظواهری ملبس و شبیه به فضانوردان امروزی، سرهایی بزرگ و تنه هایی کلفت و پاهایی ظاهرا کوتاه.

وجود نقوش انسان های بالدار به تعداد زیاد در این منطقه به چشم می خورد که شاید نشان از آرزوی پرواز و نقوش فرشتگان برای استمداد انسان دوران باستان باشد و یا انسان هایی که از کرات و سیارات دیگر به زمین آمده اند.

در گذشته های دور هیچگاه یک انسان عادی قادر به مسافرت و کسب دانش و مهارتی شبیه به هم نبوده و طوری زندگی می کرده که حتی از وجود هم نیز مطلع نبوده اند تا چه رسد به اینکه از طرح و سبک های نقوش یکدیگر با جزئیات کپی برداری و تقلید کنند و این ویژگی که هیچ دلیل قانع کننده ای برای آن نمی توان بیان کرد بر رمز و راز و مسحورکنندگی این مکان باستانی می افزاید.

متاسفانه در سال های اخیر به علت عدم فرهنگ سازی، بعضی افراد با حکاکی اسامی خود در کنار این سنگ نگاره ها اقدام به تخریب تاریخ چند ده هزار ساله این منطقه کرده اند که باید با مراقبت بیشتر و آگاه سازی نسبت به ارزش بی بدیل این آثار، جلوی این گونه اعمال گرفته شود.

دستکندها یا شهرهای زیرزمینی که در گذر ناملایمات تاریخ، با هدف ایجاد سرپناه و محافظت جان ساکنان شهر ایجاد شده‌اند، رمز و رازهای نهفته‌ای در دل خود دارند که پرده برداشتن از این رازها تصویری شفاف از زندگی تاریخی بر روی ما می‌گشاید.

دستکندهای شهرستان خمین یکی از بهترین مکان‌های تاریخی برای تحقیق و مکاشفه درباره زندگی تاریخی انسان است. به گفته کارشناسان و پژوهشگران بیشترین دستکندهای شناسایی شده کشور در شهرستان خمین به ثبت رسیده است که با معماری کهن و ماهرانه و دالان‌های تو در توی اسرارآمیز و حیرت آور از جاذبه‌های دیدنی این شهر به حساب می آیند.

نمونه جذاب این دستکندها و شهرهای زیرزمینی، «گوردخمه» روستای سرکوبه است که به ثبت آثار ملی ایران نیز رسیده است.

این دستکندها با کاربری مسکونی در دوره سلجوقیان و ایلخانیان با معماری ماهرانه‌ای بنا شده و شامل فضای عمومی سالن، راهروها و اتاق‌ها برای زیست انسانی است. همچنین مشخص شده جمعیت ساکن در این شهرهای زیرزمینی به طور دسته‌جمعی از این شهر زیرزمینی مهاجرت کرده‌اند.

دستکندهای خمین بدون استفاده از هیچ‌گونه مصالح ساخت انسان و تنها با استفاده از ابزارهای کندمان ایجاد شده و به صورت مسیرها و گذرهای تنگ و تاریک با شعبات متعدد هستند.

راهروها و دالان‌های موجود در این شهرهای زیرزمینی نمادی از کوچه و خیابان امروزی است و نظم و جداسازی محل زندگی انسان‌ها از محل نگهداری احشام و آب‌انبارهای این شهر نیز بیانگر زندگی اجتماعی در این شهرهای تاریخی است.

تاکنون 11 دستکند در این شهرستان شناسایی شده که وجود آن ها در این خطه آینه ای از تحولات سیاسی و اجتماعی در سده ششم و هفتم هجری است.

هدف از ایجاد اغلب این دستکندها استتار محل زیست و خفای انسانی در برابر دشمنان خارجی بوده و محوریت اشتراک آنان در زمینه معماری، وجود کریدورهای تنگ و تاریک و متعدد است که جلوه عجیبی دارد اما کارویژه مهمی را در یک بازه تاریخی خاص در حفظ و بسط امنیت و زیست مردم آن خطه در ناملایمات حاکم برعهده داشته است.

با توجه به جذابیت های دستکندها می توان با پیشنهادات سازنده و جذاب، تغییر کاربری و استفاده از ظرفیتشان، در راستای توسعه صنعت گردشگری، درآمدزایی و ایجاد اشتغال گام های مهمی برداشت.

انتهای پیام /