دانشگاهها در مدار دیپلماسی علمی / پرهیز از تفاهمنامه های نمایشی
مراکز علمی آموزشی وزارت علوم قرار است با حرکت هدفمند در مدار دیپلماسی علمی، سطح همکاری با کشورها را از تبادل صرف دانشجو به تبادل فناوری ارتقا دهند و از حرکتهای نمایشی در این حوزه پرهیز کنند.
مراکز علمی آموزشی وزارت علوم قرار است با حرکت هدفمند در مدار دیپلماسی علمی، سطح همکاری با کشورها را از تبادل صرف دانشجو به تبادل فناوری ارتقا دهند و از حرکتهای نمایشی در این حوزه پرهیز کنند.
به گزارشخبرنگار مهر، دیپلماسی علمی به معنای استفاده از ابزارهای سیاسی برای توسعه علم و فناوری و استفاده از ابزارهای علمی و فناورانه برای توسعه روابط سیاسی است که نهایتاً تسهیل توسعه دوطرفه و دستیابی به منافع ملی و بین المللی را به همراه خواهد آورد. اهمیت این حوزه به حدی است که امروزه دولت‌ها برای حل مشکلات اقتصادی، سیاسی و امنیتی و نزدیک تر شدن کشورهای جهان به یکدیگر به توسعه دیپلماسی علم و فناوری روی آورده‌اند.
دیپلماسی علم و فناوری می‌تواند زمینه‌های انتقال دانش و فناوری را به کشورها فراهم آورد. دانشمندان و محققان برای انجام طرح‌های تحقیقاتی و تربیت نیروی انسانی پژوهشگر، نیاز به دانش فنی، مواد اولیه و تجهیزات خاص دارند که بعضاً از کشورهای دیگر وارد می‌شود و تعاملات علمی و دانشگاهی، زمینه این هم افزایی را تسهیل می‌کند.
در حال حاضر کشورهای مختلف در حال سرمایه گذاری وسیع برای افزایش مناسبات خود با سایر کشورها هستند. به نظر می‌رسد، با توجه به برنامه ریزی هدفمند دولت‌ها در این زمینه، این موضوع در آینده نزدیک به عاملی مهم و اثر گذار در برتری و رتبه سنجی علمی کشورها بدل خواهد شد؛ کما اینکه در حال حاضر این معیار در رتبه بندی دانشگاه‌های جهان نیز بسیار مؤثر است.
اهمیت این حوزه زمانی آشکار می‌شود که علاوه بر اینکه کشورهای متعددی آن را مورد توجه قرار داده و مشغول سرمایه گذاری در این حوزه هستند، رهبر معظم انقلاب نیز بارها تکرار نموده‌اند که اقتدار حقیقی یک ملت علم است، علم است که بقیه منابع و مایه‌های اقتدار را به کشور ارزانی می‌دارد.
دولت سیزدهم از زمان شروع به کار خود همکاری‌های منطقه‌ای را به ویژه در حوزه علم و فناوری در دستور کار خود قرار داده و محمد علی زلفی گل وزیر علوم تحقیقات و فناوری نیز اولین اولویت برنامه پنج گانه خود را «مرجعیت و دیپلماسی علمی» عنوان کرده و گفته است: «اولین اولویت ما «مرجعیت و دیپلماسی علمی کشور» است و تلاش می‌کنیم اساتید و دانشگاه‌های کشور به مرجع علمی تبدیل شوند و تعاملات علمی با دنیا و کشورهای همسایه داشته باشیم.»
همچنین بر اساس اعلام مسئولان وزارت علوم در این دوره، برنامه‌های توسعه دیپلماسی علمی تغییر کرده و تنها به انعقاد تفاهم نامه منجر نخواهد شد، دانشگاهها باید از انعقاد تفاهم نامه‌هایی که زمینه اجرای آن به طور کامل فراهم نیست اجتناب کنند و تنها تفاهم نامه‌هایی را منعقد کنند که حتماً اجرایی خواهد شد. تأکید دیگر مبتنی بر این است که دعوت از هیأت‌های خارجی بر اساس نیازهای کشور صورت گیرد و به جای تفاهم نامه با آنها قرارداد تحقیقاتی منعقد شود.
در جدول زیر مهمترین رویدادهای علمی بین المللی وزارت علوم طی ماههای اخیر درج شده است. این برنامه‌ها به همکاری مشترک در حوزه‌های علمی، فناوری و آموزشی منتج خواهد شد.
مهمترین دیدارهای وزارت علوم با محور دیپلماسی علمی
کشور موضوع همکاری ارمنستانامکان گشایش کرسی زبان فارسی و ارمنی در دانشگاه‌های دو کشور، بهره‌مندی شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی از ظرفیت ارمنستان برای صادرات خدمات و محصولات دانش‌بنیان و نیز امکانات دانشگاه‌های ایران برای جذب دانشجوی ارمنی.
لبنانپذیرش دانشجوی لبنانی در مقاطع تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکترا)، پذیرش اساتید لبنانی برای دوره‌های فرصت‌های مطالعاتی در ایران، ایجاد ارتباط بین پارک‌های علم و فناوری کشورمان با دانشگاه‌های لبنانی.
ترکیهتقویت همکاری‌های علمی، پژوهشی و فناوری بین دو کشور ایران و ترکیه، همکاری مؤسسات پژوهشی ایران و ترکیه در موضوعات مختلف علمی به ویژه آب. انجام 47 طرح پژوهشی مشترک میان ایران و ترکیه و آمادگی ایران برای اضافه کردن 30 طرح پژوهشی دیگر.
ونزوئلادرخواست کشور ونزوئلا برای استفاده از توانایی‌های علمی ایران در زمینه‌های بهداشت، انرژی، داروسازی، مواد غذایی، دامپزشکی، مخابرات و پتروشیمی. فراهم شدن زمینه حضور پژوهشگران در کشورهای هر دو طرف.
عراقتشکیل کمیته و کارگروه‌هایی بین دو کشور برای تقویت همکاری‌های علمی، حل مشکل صدور روادید، صدور اجازه خروج از ایران و همچنین صدور به موقع دانشنامه تحصیلی، همکاری علمی و تحقیقاتی مشترک میان اساتید ایرانی و عراقی، تأسیس شعب دانشگاه‌های ایران در عراق و پذیرش دانشجوی عراقی.
مالی آمادگی ایران برای کمک به کشور مالی در زمینه تأسیس دانشگاه، پارک علم و فناوری و مرکز رشد، ایجاد زمینه حضور دانشجویان مالی در دانشگاه‌های ایران، اعطای 20 بورسیه تحصیلی به دانشجویان مالی و افزایش همکاری علمی و پژوهشی بین دو کشور. عمان ثبت همایش‌های علمی و نیز ثبت نشریات علمی کشور عمان در ISC، پیگیری عملیاتی سازی سامانه نان (نظام ایده‌ها و نیازها) برای نظام آموزش عالی کشور عمان در قالب طرح‌های بین المللی، برگزاری کارگاه‌های علم سنجی و اثربخشی علم با اولویت برای دانشگاه ملی عمان، بارگزاری لینک دسترسی به خدمات و سامانه‌های ISC در وبگاه دانشگاه ملی عمان. ترکمنستان بررسی راهکارهای تقویت همکاری‌های علمی ایران و ترکمنستان، بازدید وزیر آموزش ترکمنستان به همراه تعدادی از رؤسای دانشگاه‌های این کشور با هدف آشنایی با ظرفیت‌های علمی، از ایران، برگزار ی کارگاه‌های آموزشی و فناوری ایران در ترکمنستان یمنآمادگی ایران برای انتقال دانش و فناوری و جذب دانشجو از کشور یمن
فیلیپین توسعه تعاملات و همکاری دو کشور در حوزه‌های مدیریت آب و نانو، همکاری مشترک در حوزه تبادل دانشجو و انجام طرح‌های تحقیقاتی مشترک. دوره مشترک کارشناسی ارشد رشته نانوفناوری. ازبکستان برگزاری جشنواره مشترک علمی و تحقیقاتی، انجام پروژه‌های مشترک علمی تحقیقاتی میان محققان دو کشور با سرمایه‌گذاری مشترک و انتقال فناوری‌های نو از طرف ایرانی به طرف ازبکستانی از طریق حضور استارتاپ‌ها در ازبکستان. قطرحضور اعضای هیئت علمی و محققان دو کشور در مراکز دانشگاهی یکدیگر، تبادل اطلاعات علمی و تحقیقاتی، برگزاری سمینارها و همایش‌های علمی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی مشترک، پذیرش دانشجویان مقاطع تحصیلی در دانشگاه‌های دو طرف، استفاده از ظرفیت علمی اعضای هیئت علمی دو طرف در دوره‌های تحصیلات تکمیلی و ایجاد فرصت مطالعاتی برای اعضای هیئت علمی بین مراکز دانشگاهی دو کشور.
تصویب ارائه مجوز به مؤسسات برای جذب دانشجوی خارجی برای اولین بار
محمد علی زلفی گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در گفتگو با خبرنگار مهر درباره اولویت‌های وزارت علوم در زمینه توسعه دیپلماسی علمی گفت: دیپلماسی علمی چند جنبه دارد، اولین جنبه آن در پذیرش دانشجویان خارجی است، خوشبختانه در شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب کرده‌ایم به مؤسسات برای جذب دانشجوی خارجی مجوز ارائه کنند که تاکنون چنین مصوبه‌ای نداشته ایم.
وی ادامه داد: همچنین آئین نامه‌هایی را مصوب کردیم که اگر اساتید ما با گروه‌های تحقیقاتی خارج از کشور کار علمی پژوهشی و فناوری انجام دهند، امتیاز خاصی به آنها تعلق می‌گیرد.
تأسیس پارک علم و فناوری بین المللی ایران
وزیر علوم تحقیقات و فناوری افزود: همچنین در حال تأسیس پارک علم و فناوری بین المللی ایران هستیم که بر اساس آن شرکت‌های دانش بنیان بتوانند با خارج کشور، شرکت‌های دانش بنیان شکل دهند، در عرصه ایجاد مجلات علمی نیز، مجلات علمی را ترغیب می‌کنیم در هیأت تحریریه خود با اساتید چند دانشگاه خارجی همکاری داشته باشند.
وی ادامه داد: چند دیدار با سفیران و وزیران علمی کشورهای همسایه در زمینه رفت و آمد و تعاملات علمی داشته‌ایم و همچنین در زمینه مرجعیت علمی نیز اتفاقات خوبی افتاده است و 18 مجله علمی ما تحت نمایه بین المللی در آمده است.
در موضوع مرجعیت و دیپلماسی علمی علاوه بر وزارت علوم، اقداماتی نیز توسط دانشگاهها، پژوهشگاه‌ها و مراکز فناوری بزرگ کشور صورت گرفته است که می‌توان به انعقاد قرارداد مشترک بین دانشگاه گیلان و دانشگاه SZEGED مجارستان اشاره کرد، دانشگاه گیلان در راستای گسترش همکاری‌های علمی بین مؤسسات آموزش عالی با هدف توسعه بین‌المللی سازی آموزش، توسعه تبادل استاد و دانشجو، گسترش روابط فرهنگی، فعالیت‌های علمی - تحقیقاتی و آموزشی مشترک، قرارداد همکاری مشترک میان دانشگاه گیلان و دانشگاه SZEGD مجارستان منعقد کرد.
تفاهمنامه همکاری بین دانشگاه تهران و بلگراد
همچنین دانشگاه تهران اردیبهشت ماه سال جاری تفاهم نامه همکاری با دانشگاه دولتی بلگراد به عنوان بزرگترین دانشگاه صربستان به امضا رساند. سیدمحمد مقیمی رئیس دانشگاه تهران گفت: دانشگاه تهران در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی رتبه‌های بین 400 تا 500 را در میان دانشگاه‌های سراسر جهان به خود اختصاص داده و همواره تبادل علمی با دانشگاه‌های کشورهای مستقل جزو اولویت‌های دانشگاه تهران در ارتباطات بین‌المللی است.
مقیمی با بیان اینکه دانشگاه تهران دارای بیش از 700 تفاهمنامه همکاری با دانشگاه‌های معتبر در قاره‌های مختلف است، تصریح کرد: هر چند در تبادلات علمی تلاش کرده‌ایم که حداکثر استفاده از ظرفیت‌های این تفاهم‌نامه‌ها صورت گیرد ولی تنها بخشی از جنبه‌های این تفاهم‌نامه‌ها عملیاتی شده است.
وی با استقبال از انعقاد تفاهمنامه بین دانشگاه تهران و دانشگاه بلگراد، ابراز امیدواری کرد که از حداکثر ظرفیت‌های این تفاهمنامه برای گسترش همکاری‌های علمی بین دو کشور استفاده شود. دانشگاه تهران علاقمند است که در حوزه فرصت‌های مطالعاتی، انجام تحقیقات میان‌رشته‌ای بین استادان دو دانشگاه و همچنین تبادل استاد و دانشجو با دانشگاه بلگراد همکاری داشته باشد.
امضا 20 تفاهمنامه همکاری بین دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه‌های روسیه
در همین زمینه دکتر سعداله نصیری قیداری رئیس دانشگاه شهید بهشتی، گسترش و تعمیق سطح ارتباطات علمی و فناوری با کشور روسیه و چین را مهم خواند و گفت: در سال‌های اخیر 20 تفاهمنامه همکاری بین دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه‌های روسیه امضا شده است. مسئولان دانشگاه شهید بهشتی 7 بار از مراکز علمی روسیه بازدید و 17 هیئت روسی و قزاقی از دانشگاه دیدار کردند؛ همچنین 17 اعزام فردی و گروهی در قالب بورس علمی داشتیم.
توسعه تبادل دانشجوی و برنامه ریزی هدفمند به نفع کشور
برنامه‌های وزارت علوم برای تحقق دیپلماسی علمی بر چند محور استوار است. تقویت تبادل استاد و دانشجو یعنی همان رویکرد قبلی با توسعه بیشتر و همکاری هدفمند و با برنامه ریزی با کشورها برای عقد قراردادهای بین المللی که منجر به رفع نیازهای داخل کشور شود.
دکتر وحید حدادی اصل، قائم مقام وزیر علوم در امور بین الملل در همین رابطه و در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: در سیاست‌های کلی وزارت علوم معتقد هستیم که مسئولان قبلی تاکنون زحمات زیادی را در این حوزه متقبل شده و برنامه ریزی های زیادی انجام داده‌اند. بنابراین دنبال این نیستیم که دوباره برنامه ریزی کنیم، چون بالاخره 40 سال از انقلاب گذشته و زحمات زیادی توسط مسئولان قبلی در هر دوره‌ای کشیده شده است، وظیفه ما در حال حاضر، اجرا است و بیشتر دنبال این هستیم که زحمات آن عزیزان را اجرا کنیم.
وی ادامه داد: در برنامه‌های موجود وزارت علوم، 3 الی 4 مبحث در بحث بین الملل سازی دانشگاهها مطرح است، بحث اول آن، دانشجویی است، تاکنون برنامه وزارت علوم اعزام دانشجو به خارج برای تحصیل بوده است، در حال حاضر الحمدالله، دانشگاه‌های ما توسعه پیدا کرده‌اند به طوری که اکنون حدود 139 دانشگاه رسمی دولتی داریم. علاوه بر آن، دانشگاه آزاد را داریم که خود آن چند صد واحد دارد. دانشگاه فنی و حرفه‌ای، علمی کاربردی و دانشگاه پیام نور را نیز داریم که هر کدام شعبات بسیار زیادی دارند. بنابراین یک حجم بسیار بزرگی از دانشگاهها داریم و بسیاری از کشورها رتبه‌های علمی ما را تأیید کرده‌اند، لذا من در مصاحبه‌های قبلی خود نیز گفته‌ام اکنون روند برعکس شده است.
قائم مقام وزیر علوم در امور بین الملل افزود: اکنون از خیلی از کشورهای همسایه در حال پذیرش دانشجو هستیم که این دانشجویان هزینه‌های تحصیل خود را پرداخت می‌کنند و ما هزینه‌ای برای آنها پرداخت نمی‌کنیم که این خود یک دستاورد بسیار خوب، حاصل زحمات مسئولین قبلی و فعلی است، در بحث دانشجویی کم کم جریان در حال عوض شدن است.
وی یاد آور شد: یکی از بحث‌های ما این است که ما بتوانیم دانشگاه‌های خود را در سطوح بین المللی از نظر خوابگاهی و محیط تحصیل ارتقا دهیم و اکنون دانشگاه‌های ما در سطح خوبی قرار دارند، حدود 53 هزار دانشجوی خارجی فقط در دانشگاه‌های تحت پوشش وزارت علوم در حال تحصیل هستند که این نشان می‌دهد ما در بحث ارتباطات بین المللی و جذب دانشجوی خارجی خوب هستیم.
روسیه و ترکیه هدف فرصت مطالعاتی اساتید
حدادی اصل ادامه داد: در بحث‌های غیر دانشجویی ما یک مبحث داریم به اسم اینکه ارتباط ما با دنیا دو قسمت می‌شود، یکی با کشورهای همسایه و همسو و دومی با کشورهای دیگر، به عنوان مثال ما با کشور عراق، افغانستان، ترکیه، روسیه و کشورهایی که در نزدیک ما هستند و یا با کشور لبنان و سوریه که کشور نزدیک ما نیستند ولی همسو با ما هستند، همکاری علمی داشته و از این کشورها دانشجو می‌پذیریم و برای اساتید خود برنامه ریزی کرده‌ایم تا در برخی از کشورها مانند روسیه بتواند دوره فرصت مطالعاتی را طی کنند و دانشجویان تحصیلات تکمیلی به این کشورها اعزام شوند. در بحث اعزام اساتید به فرصت‌های مطالعاتی بیشتر راغب هستیم آنها را به کشورهایی مانند روسیه و ترکیه اعزام کنیم ولی از بقیه کشورها ممکن است اساتید آنها را برای فرصت مطالعاتی در دانشگاه‌های خود بپذیریم.
قائم مقام وزیر علوم در امور بین الملل تصریح کرد: بنابراین در حال حاضر در منطقه دانشجویان بسیار خوبی از کشور عراق و افغانستان داریم، برخی از دانشگاه‌های خوب ما در حال برنامه ریزی برای ایجاد شعبه در برخی از این کشورها هستند. بنابراین کشورهای همسو و همسایه در اولویت تبادلات علمی ما قرار دارند.
وی افزود: به عنوان مثال دیدارهای خوبی برای همکاری علمی با مسئولان وزارت علوم لبنان، کشور عراق و همین طور افغانستان داشته‌ایم، البته در دوره قبل از طالبان تعداد دانشجویان بیشتر بود و اکنون مقداری محدودتر شده است ولی در حال برنامه ریزی هستیم که آن را ادامه دهیم.
حدادی اصل یاد آورشد: بحث دیگری که آن را پیگیری می‌کنیم بحث تبادلات علمی است، دکتر زلفی گل وزیر علوم در سیاست‌های جدید خود به دو مسئله اصرار دارد که یکی بحث دیپلماسی علمی و دیگری، فناوری است، به طوری که یک معاونت فناوری در وزارت علوم راه اندازی کرده و معتقدند که ما باید دانشگاهها را بعد از تحقیقاتی که انجام می‌دهند جهت دهیم که حتماً دستاوردهای فناورانه داشته و شرکت‌های دانش بنیان را رشد دهند.
راه اندازی پارک‌های فناوری بین المللی در چند شهر
وی ادامه داد: بنابراین یکی از مباحث وزارت علوم در بحث دیپلماسی علمی، «تشکیل پارک‌های فناوری بین المللی» است که در حال حاضر در چند شهر در حال راه اندازی آن هستیم، به عنوان مثال پارک‌های فناوری بین المللی خواهیم داشت که با کشوری مثل چین ارتباط دارند. شرکت‌هایی که در پارک‌های فناوری رشد می‌کنند، با تبدیل این پارک‌ها به پارک‌های فناوری بین المللی، می‌توانند یک پایگاهی هم در خارج از کشور داشته باشند و این مسئله برای ما بسیار مهم بوده و بر روی آن پافشاری می‌کنیم که بتوانیم حرکتهای بزرگی انجام دهیم. لذا بحث دانشجویی و ارتباط اساتید را قبلاً نیز داشته‌ایم و در حال تقویت آن هستیم ولی پارک‌های بین المللی حرف جدیدی است که ما تاکید زیادی بر روی آن داریم، چرا که بحث آن انتقال تکنولوژی است.
تغییر جهت همکاری از تبادل دانشجو به تبادل فناوری
وی ادامه داد: انتقال تکنولوژی به کشورهایی که سطح تکنولوژی آنها از کشور ما پایین‌تر است مطمئناً از سمت کشور ما صورت خواهد گرفت، اما در رابطه با کشورهایی که وضعیت تکنولوژی و فناوری آنها از ما بالاتر است، از آنجا فناوری به داخل کشور انتقال خواهیم داد، که خدا را شکر در این زمینه هم وضعیت خوبی داریم. یعنی بیشتر کشورهایی که به ما مراجعه می‌کنند، بر مباحثی که ما قدرت داریم و حرف برای گفتن داریم خیلی تاکید می‌کنند. برای مثال معاون وزیر علوم کشور فیلیپین که مراجعه کرده بود خیلی علاقه مند بود که در «نانوتکنولوژی» و «مهندسی پزشکی» با ما همکاری داشته باشد این در حالی است که پیش از این فیلیپین کشوری بود که کلی دانشجو به آنجا اعزام می‌کردیم ولی الان نه تنها دانشجویی اعزام نمی‌کنیم بلکه آنها برای موضوع انتقال تکنولوژی مراجعه کرده و خودشان مواردی را درخواست می‌کنند، همین موضوع را در کشورهای دیگر نیز داریم، بنابراین بحث پارک‌های فناوری بین المللی از دستاوردهای خوب وزیر علوم در این دوره است که در حال پیش بردن آن هستیم.
وی درباره اینکه برنامه ریزی وزارت علوم برای ایجاد چه تعداد پارک علم و فناوری است، افزود: درباره پارک‌های بین المللی محدودیت و سقفی مشخص نکرده‌ایم. یک پارک بین المللی در تبریز افتتاح کرده‌ایم و یک پارک بین المللی هم سازمان پژوهش‌های علمی صنعتی راه اندازی کرده است و چند مورد از پارک‌ها نیز خواستار تبدیل شدن به پارک‌های بین المللی هستند که باید همکاری در خارج برای آنها پیدا کنیم که این وظیفه ما است و به شدت پیگیر آن هستیم.
آب و انرژی محور همکاری با 2 کشور
وی با ارائه کلیات برنامه‌های وزارت علوم در بحث دیپلماسی علمی به همکاری با کشورهای روسیه و ترکیه اشاره کرد و افزود: در ارتباط با این دو کشور، خیلی بحث دانشجویی نداریم، اما در بحث فرصت‌های مطالعاتی اساتید، این دو کشور به ویژه روسیه کشور هدف ما هستند، ضمن اینکه در بحث انتقال فناوری با این دو کشور خیلی حرف داریم.
قائم مقام وزیر علوم در امور بین الملل خاطرنشان کرد: رئیس توبیتاک (یکی از مراکز مهمی که مخلوطی از وزارت علوم و معاونت علم و فناوری کشور ما است) با حضور در وزارت علوم اعلام کرد که یک سری انتقال تکنولوژی از ترکیه به ایران صورت گرفته و یک سری تکنولوژی نیز بالعکس از ایران به ترکیه انجام گیرد، این جالب بود که حتی ترک‌ها نیز متقاعد شده‌اند که ما در برخی از دستاوردها، حرف برای گفتن داریم. برای مثال در بحث راه سازی، پل سازی، سد سازی، تونل سازی کشور ما پیشرفت‌های خوبی داشته است.
وی افزود: در بحث کشاورزی نیز پیشرفت‌های خوبی داشته‌ایم. در نانو تکنولوژی واقعاً در دنیا حرف برای گفتن داریم و جز چند کشور اول جهان در این زمینه هستیم. بنابراین توبیتاک در زمینه‌هایی علاقه مند بود با کشور ما همکاری داشته باشد، اسم زمینه‌های همکاری را عنوان نمی‌کنم، چون معتقدم اول باید تفاهم نامه و قراردادمان را امضا کنیم، وقتی نهایی شد، زمینه‌های همکاری را اعلام خواهیم کرد.
قائم مقام وزیر علوم در امور بین الملل افزود: در مورد روسیه، چندین سال است که با این کشور، همکاری داریم. کشور روسیه در زمینه نفت و گاز بسیار پیشرفته است و ما نیز کشوری هستیم که در بحث نفت و گاز و انرژی حرف برای گفتن داریم و در سال‌های اخیر دانشجویان زیادی را برای آموزش در زمینه نفت، گاز و انرژی به این کشور اعزام کرده‌ایم و جواب خوبی هم گرفته‌ایم. خیلی از اساتید ما که در زمینه نفت، گاز و انرژی از روسیه بازگشته‌اند، اکنون خود صاحب نظر هستند. البته روسیه در زمینه‌های زیادی پیشرفت کرده است ولی ما علاقمند هستیم در زمینه نفت و گاز با آنها همکاری داشته باشیم.
وی ادامه داد: در حوزه کشاورزی نیز علاقه مند به همکاری با روسیه هستیم، همان طور که می‌دانید، کشور روسیه منبع تغذیه گندم جهان است و با کشور ما همکاری خوبی دارد و هیئت‌هایی را به کشور ما اعزام کرده. در هفته‌های آتی چند هیئت از این کشور برای عقد قرارداد به کشور ما سفر خواهند کرد. بنابراین در بحث صنعتی و علمی همکاری خوبی با این کشور داشته و خوب جلو می‌رویم. هدف کلی ما این است که مباحث علمی خود را با مباحث علمی جهان ارتباط دهیم.
وی یاد آورشد: ولی هدف ما در همکاری علمی با کشورهای دیگر، بیشتر در زمینه آب است، چون کشوری هستیم که در منطقه خشکسالی قرار دارد، خیلی دنبال این هستیم که بتوانیم در بحث آب، چه در زمینه‌های آب‌های زیرزمینی و کشاورزی ببینیم کدام کشورها پیشرفت قابل توجهی دارند تا بتوانیم از آن استفاده کنیم. هدف دوم ما در زمینه آلودگی هوا است، چه آلودگی ترافیکی و چه آلودگی ریزگردهایی که می آیند.
قائم مقام وزیر علوم در امور بین الملل افزود: در این زمینه نیز با ترک‌ها صحبت کرده‌ایم چرا که فکر می‌کنیم منشأ اصلی آن ترکیه است که آب را به سمت عراق می‌بندد، بنابراین زمینهای خاکی ایجاد شده و گرد و غبار را بلند کرده و منتشر می‌کند. ما دانشگاه‌های خوبی داریم که در این زمینه کار کرده‌اند مانند دانشگاه شهید چمران که می‌توانند در این زمینه با کشورهای دیگر همکاری کرده و این معضلات را حل کنند.
وی ادامه داد: خیلی از کشورها علاقه مند هستند با ایران همکاری کنند البته مشکلات تحریمی نیز وجود دارد نمی‌خواهیم غلو کنیم و نمی‌خواهیم بگوییم که همه عاشق ارتباط با ایران هستند. اما هستند کشورهایی که علاقه مند به ارتباط با ما باشند.
دانشگاهها از انعقاد تفاهم نامه بدون نتیجه خود داری کنند
وی در پاسخ به این سوال که از زمان حضور دکتر زلفی گل در پست وزارت علوم، چه تعداد تفاهم نامه بین المللی منعقد شده است گفت: ما معتقدم به این هستیم که تفاهم نامه‌ای که به هیچ دردی نخورد تفاهم نامه نیست. شما حتی 500 تفاهم نامه هم منعقد کنید ولی آخر آن چیزی در نیاید، به درد نمی‌خورد. لذا ما یک قانون گذاشته‌ایم و به دانشگاهها نیز ابلاغ کرده‌ایم به هیچ عنوان تفاهم نامه‌های بدون نتیجه را منعقد نکنند یعنی سیاست‌های کلی وزارت علوم بر نمایش دادن نیست که برویم اعلام کنیم مثلاً ما 500 تفاهم نامه منعقد کرده‌ایم ولی آخر آن هیچ نتیجه‌ای نداشته، به درد نمی‌خورد، باید تفاهم نامه‌ای در دستور کار خود قرار دهند که بتوانند تا آخر آن را اجرایی کنند.
ما معتقدم به این هستیم که تفاهم نامه‌ای که به هیچ دردی نخورد تفاهم نامه نیست. شما حتی 500 تفاهم نامه هم منعقد کنید ولی آخر آن چیزی در نیاید، به درد نمی‌خورد. لذا ما یک قانون گذاشته‌ایم و به دانشگاهها نیز ابلاغ کرده‌ایم به هیچ عنوان تفاهم نامه‌های بدون نتیجه را منعقد نکنند
حدادی اصل درباره ایجاد شعب دانشگاه‌های داخل کشور در خارج نیز گفت: در بحث دانشگاهها به دانشگاه‌هایی که توانمند هستند می‌گوئیم به جای اینکه شما دانشجو جذب کنید، اگر کشور هدف موافقت کرد که شما یک شعبه در این کشور حتی به صورت مشترک ایجاد کنید، ما علاقه مند بوده و حمایت می‌کنیم. تعدادی از دانشگاه‌های بزرگ ما مانند دانشگاه تهران اعلام آمادگی کرده‌اند که بتوانند شعباتی در عراق راه اندازی کنند.
راه اندازی شعب دانشگاه‌های بزرگ داخل کشور در خارج
قائم مقام وزیر علوم در امور بین الملل افزود: مسئولان دانشگاه اسلامی لبنان در سفر به ایران اعلام کردند که بسیار علاقه مند هستند که با یکی از دانشگاه‌های کشور ما شعبه مشترک ایجاد کنند. بنابراین هیئت‌هایی را به کشورهای متقاضی ایجاد شعب اعزام می‌کنیم تا بررسی کنند که آیا این بحث اصلاً امکانپذیر است یا خیر و توسعه‌ای که قرار است بدهیم آیا توسعه پایدار است. نه اینکه دانشگاهی را راه اندازی کنیم و یک ماه بعد آن را تعطیل کنیم. بنابراین گروه‌های کارشناسی را به کشورهای مختلف اعزام می‌کنیم که تک تک کشورها را بررسی کنند و ببینند آیا ظرفیت ایجاد شعبه دارند یا خیر.
وی افزود: به عنوان مثال دانشگاه پیام نور و دانشگاه آزاد در کشور افغانستان شعباتی دارند، اینکه آیا طالبان اجازه می‌دهد این شعبات کار خود را ادامه دهند و اینکه ما دوباره شعبه‌ای در آنجا راه اندازی نکنیم که فایده‌ای نداشته باشد، باید بررسی شود. در کشور عراق نیز راه اندازی شعب در راستای سیاست‌های این کشور است لذا فعلاً گروه‌هایی اعزام شده‌اند و در حال بررسی این موضوع هستند که امکان راه اندازی شعب توسط دانشگاه‌های بزرگ ما در کدام شهرها امکان دارد، فعلاً در حال بررسی هستیم و فکر می‌کنیم تا آخر سال بتوانیم حرکت‌هایی در این زمینه داشته باشیم.
قائم مقام وزیر علوم در امور بین الملل در پاسخ به این سوال که چه تعداد از اساتید ما با اساتید خارج از کشور در حال انجام پروژه‌های تحقیقاتی هستند و اینکه چند درصد هزینه پروژه‌های مذکور را دانشگاه‌های داخل و چند درصد آن را دانشگاه‌های خارج تأمین می‌کنند، گفت: اینکه پروژه تحقیقاتی در قالب چه قراردادی و چه سازمانی باشد، مبالغ آن فرق می‌کند. ما انواع قراردادها و انواع بورس‌های خارجی را داریم و عضو 70 سازمان علمی بین المللی هستیم و این عدد کمی نیست. مانند سازمان‌های اکو، کامستک و خیلی سازمان‌های دیگر. نوع بودجه‌ای که این سازمان‌ها برای تحقیقات و اساتید اختصاص می‌دهند با یکدیگر فرق می‌کند، برای یک پروژه‌ای، ممکن است 50 درصد هزینه را ایران تقبل کرده و مابقی 50 درصد را کشور خارجی تقبل کند. برخی از پروژه‌ها به این صورت است که تمام هزینه‌ها را خود سازمان هدف پرداخت می‌کند.
وی در خصوص اینکه چه تعداد از اساتید دانشگاه‌های کشور اکنون در حال انجام پروژه مشترک تحقیقاتی مشترک با اساتید دانشگاه‌های خارجی هستند گفت: اجازه دهید خیلی روی آمار مانور ندهیم، البته من آمار دقیق دارم اما صلاح نمی دانم، آمار ارائه دهیم.
وی در خصوص حضور هیأت‌های خارجی در وزارتخانه از زمان کار دولت سیزدهم گفت: ما برنامه‌ای گذاشته‌ایم که کیفیت را بر کمیت ارجحیت دهیم، اگر درب کشور خود را باز بگذاریم هر روز شاهد حضور هیأت‌های خارجی خواهیم بود. اگر قرارمان این باشد که شو آف کنیم، بله، درب کشور را باز می‌کنیم تا هر روز شاهد هیأت خارجی باشیم، اما برنامه ریزی کرده‌ایم که یکسری کشورها را هدف قرار داده و از آنها دعوت کنیم که حضور پیدا کنند به جای اینکه هیأت‌های خارجی مختلف تنها حضور نمایشی داشته باشند.
حدادی اصل افزود: در ابتدا سفرای کشورهای مذکور را دعوت می‌کنیم. مثلاً سفیر ارمنستان، روسیه، عراق، لبنان. سعی می‌کنیم ابتدا یکسری مباحث را با سفرای آنها داشته باشیم بعد افراد خاصی را از آن کشور دعوت کنیم. همانطور که می‌دانید چند وقت پیش معاون وزیر علوم فیلیپین به کشور ما آمد، این کشور در بحث چوب و بامبو حرف برای گفتن دارد، گفتیم اگر بیاید در رابطه با این موضوع حضور پیدا کند یا اگر توبیتاک از کشور ترکیه می‌آید در یک زمینه خاص که مشخص شده باید حضور داشته باشد.
دعوت از هیأت‌های خارجی بر اساس نیازهای کشور
وی ادامه داد: قرار شده است هیأتی به ارمنستان عازم شود تا از توانمندی‌های کشور ارمنستان ارزیابی داشته و مشخص کند که ما چگونه می‌توانیم با آنها همکاری داشته باشیم و این درباره کشورهای عراق و ترکیه نیز صدق می‌کند لذا اینکه ما مانور دهیم و بگوییم مثلاً 300 هیأت آمده است، آخرش چیست؟ و اینکه دستاورد این 300 هیأت چیست که برای آن هزینه شده؟ لذا ما تا اندازه‌ای این برنامه را تغییر داده‌ایم، اگر تعداد این هیأت‌ها کم باشد، مشکلی ندارد. ولی باید دستاورد ما مشخص باشد که دقیقاً در چه زمینهای هیأت مذکور را دعوت می‌کنیم. سیاست ما بر این است که خود ما هیأت‌های خارجی را دعوت کنیم نه آنکه آنها خود بیایند و دعوت‌های ما بر اساس نیازهای کشور باشد که بتوانیم به جای تفاهم نامه با آنها قرارداد منعقد کنیم.
به گزارش مهر، دانش استفاده درست و هدفمند از ظرفیت کشورها برای پیشبرد اهداف علمی و توسعه فناوری ضمن اینکه نشان می‌دهد سیاست جمهوری اسلامی علیرغم آنچه عنوان می‌شود، منزوی شدن نیست، می‌تواند برای کشور نیز آورده‌های علمی و فناورانه داشته باشد.
در این میان می‌توان برخی کشورها را هدف صادرات محصولات فناورانه قلمداد و زمینه جذب دانشجوی غیربورسیه را برای آنها فراهم کرد تا برای کشور آورده مالی داشته باشد. همچنین با اجرای پروژه‌های مشترک با سایر کشورها به ویژه کشورهای همسایه می‌توان نیازهای مشترک را برطرف و زمینه انتقال تکنولوژی را ایجاد کرد.
