«دایه دایه وقت جنگه» آوایی بر آمده از قلب فولکلور لرستان

قدمت ترانه دایه دایه وقت جنگه بیش از صد سال بوده که ریشه آن به جنگ جهانی اول و زمان حضور قوای روس و انگلیس در ایرانبرمی‌گردد؛ زمانی که اقوام لُر در آزار اقوام خارجی قرار گرفته بودند و این ترانه را برای اتحاد و تقویت روحیه سلحشوری در قوم خودساختند که نشان‌دهنده رشادت و مقاومت این اقوام بوده که معمولا هم با کمانچه، مهم‌ترین ساز اقوام لر اجرا می‌شود.

اگرچه این ترانه در بین اقوام لُر رواج داشته و از بستر این قوم برخاسته، اما با توجه به مفهوم و ماهیت آن، دیگر به جغرافیای لرستانمحدود نمی‌شود و در سراسر ایران شناخته شده است و به وقت مبارزه و برای تقویت روحیه سلحشوری و مقاومت خوانده می‌شود.

«دایه دایه وقت جنگه» یکی از آثار حماسی موسیقی نواحی محسوب می‌شود که نخستین بار توسط غلام جمشیدی در دهه 30خورشیدی با اضافه کردن بیت موتورچی اجرا شد. سپس استاد علیرضا حسین خانی و پیرولی کریمی و حشمت رشیدی و بسیاری ازنوازندگان لر اجراهای گوناگونی از این تصنیف داشتند. و در نهایت هم این اثر با تنظیم مجتبی میرزاده و خوانندگی رضا سقایی ضبطو منتشر شد.

«دایه دایه» که سال‌ها پیش با تنظیم مجتبی میرزاده با صدای سقایی اجرا شده بود در سال 1386 در میان ترانه‌های فاخر و ماندگار100 سال اخیر موسیقی ایران به ثبت ملی رسید.

زینَُ بَرگم بَوَنیت واوُ مادیونم (زین و برگم را به مادیانم ببندید) خَوَرِم بوُریتو سی هالوُونم (خبر مرا برای دایی هایم ببرید) دایَه دایَه وقت جنگه (ای مادر، ای مادر هنگام جنگ است) دایَه دایَه وقت جنگه (ای مادر، ای مادر هنگام جنگ است) قطار که بالا سرم پورش ز شَنگه (قطار بالای سرم پر از فشنگ است) د قلا کرده و در شمشیر و دَسش (از قلعه بیرون زده و شمشیر به دست اوست) چیو طلا بَرق می زنه لقام اسبش (لگام اسبش مانند طلا برق می زنه) دایَه دایَه وقت جنگه (ای مادر، ای مادر هنگام جنگ است) دایَه دایَه وقت جنگه (ای مادر، ای مادر هنگام جنگ است) قطار که بالا سرم پورش ز شَنگه (قطار بالای سرم پر از فشنگ است) نازیه ته سی بکو جومه برته (نازی، جامه سیاه بر تن کن) دور کردن تو قورسو شیر نرته (شیر مرد تو را در گورستان آویزان کرده اند) دایَه دایَه وقت جنگه (ای مادر، ای مادر هنگام جنگ است) دایَه دایَه وقت جنگه (ای مادر، ای مادر هنگام جنگ است) قطار که بالا سرم پورش ز شَنگه (قطار بالای سرم پر از فشنگ است) کُر سیول اسپی بَکُش خینَم حرومت (پسر سبیل سفید، مرا بکش و خونم حرامت باد) تا قیامت می مونه ای ننگ به نومت (تا قیامت این ننگ به نامت باقی خواهد ماند) دایَه دایَه وقت جنگه (ای مادر، ای مادر هنگام جنگ است) دایَه دایَه وقت جنگه (ای مادر، ای مادر هنگام جنگ است) قطار که بالا سرم پورش ز شَنگه (قطار بالای سرم پر از فشنگ است) برارونم خیلیین سی صد هزارن (برادرانم خیلی هستند، سی صد هزار) برارونم خیلیین هزارهزارن (برادرانم خیلی هستند، هزار هزار) سی تقاص خینه مِه سَر وَر میارن (برای تقاص خون من پیش خواهند آمد) دایَه دایَه وقت جنگه (ای مادر، ای مادر هنگام جنگ است) دایَه دایَه وقت جنگه (ای مادر، ای مادر هنگام جنگ است) قطار که بالا سرم پورش ز شَنگه

یکی از ملزومات جنگ، پشتیبانی فرهنگی، اجتماعی، روانی و اجراهای حماسی بود. موسیقی حماسی متکی به روحیه جنگاوری است. در این میان بود که سازهای برنجی و کوبه ای به ویژه دف و سنج جایگاه خود را میان مردم باز کردند. چیزی نگذشت که این سازها بهسرعت به یکی از ژانرهای اصلی و مهم موسیقی تبدیل شدند. این نوع موسیقی به سرعت حالت حماسی ها پیدا کرد و موسیقی جنگشد.

در دوران دفاع مقدس آثار متعددی در حوزه موسیقی تولید و منتشر شد تا از این طریق اهالی موسیقی در تزریق روحیه به مردم ورزمندگان در دوران سخت جنگ تحمیلی سهیم باشند، که در این میان آثار درخشان کم نیستند که ترانه دایه دایه وقت جنگه یکی ازمشهورترین آن‌هاست.

در روزهای گذشته نتیجه جلسه کارشناسی شورای ملی ثبت آثار میراث فرهنگی ناملموس که یازدهم بهمن‌ماه در اداره کل ثبت و حریمآثار و حفظ و احیای میراث فرهنگی ناملموس و طبیعی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برگزار شده بود مشخص شد واز حدود 30 پرونده‌ای که از سوی پنج استان برای ثبت ارائه شده بود، دو پرونده «ترانه دایه دایه وقت جنگه» از استان لرستان و «شیوهساخت و نواختن ساز چگور» از استان مرکزی به حوزه موسیقی ارتباط داشت که در فهرست ملی میراث ناملموس ثبت شد.

شاید با شنیدن کلمه میراث فرهنگی، به یاد بنا‌ها و آثار تاریخی یک کشور بیفتید، در حالی که این گونه نیست. این فرهنگ تنها به این موضوع ختم نمی‌شود و این میراث می‌تواند به دو صورت خود را نشان دهد. آثار ملموس (مانند بنا‌های باستانی)، آثار ناملموس (مانند آداب و رسوم یک منطقه).