دستاورد جدید محققان علمی ایران؛ "یاقوت" نخستین گاومیش نژاد ممتاز به روش IVF به دنیا آمد

دکتر ابوالفضل شیرازی؛ مدیرگروه پژوهشی جنین‌شناسی و آندرولوژی پژوهشگاه ابن‌سینا جهاد دانشگاهی در گفت‌و‌گو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم اظهار کرد: ما از حدود 20 سال پیش فعالیت‌های تولید جنین در شرایط آزمایشگاهی یا اصطلاحاً IVF را در حیوانات مزرعه‌ای در دانشگاه شهرکرد و در یک آزمایشگاه کوچک, بعد از بازگشت از کشور هلند آغاز کردم. مطابق پیگیری‌های صورت‌گرفته و طرح‌های توجیهی که ارسال شد موافقت‌های اصولی پیرامون این موضوع در زمان آقای دکتر منصوری معاون وقت وزارت علوم انجام شد که در نهایت با تأسیس پژوهشکده موافقت شد.

شیرازی تصریح کرد: با پیگیری‌های بنده و حمایت دکتر منصوری یک پژوهشکده‌ای در دانشگاه شهرکرد شکل گرفت. اساس کار این است که تولید جنین را در شرایط آزمایشگاهی در حیوانات مزرعه‌ای داشته باشیم؛ طبعاً مطالعات ما با مطالعه بر روی روش IVF در گاو و گوسفند و بُز آغاز شد. تخمدانی را از کشتارگاه می‌آوردیم و اسپرم را نیز از بیضه‌هایی که از کشتارگاه بود تهیه می‌کردیم یا اسپرم‌هایی که به صورت فریزشده خریداری می‌کردیم. بعد از این مرحله ما توانستیم نخستین بره به روش IVF را در کشور به دنیا بیاوریم که این دستاورد مربوط به 16 سال پیش است.

مدیرگروه پژوهشی جنین‌شناسی و آندرولوژی پژوهشگاه ابن‌سینا جهاد دانشگاهی تصریح کرد: سایر فناوری‌های مرتبط مثل انجماد جنین، انجماد اسپرم و حتی نخستین کارگاه شبیه‌سازی را در شهرکرد برگزار کردیم که از تمام کشور در این کارگاه شرکت کردند که از جمله آنها مرکز ملی مهندسی ژنتیک، دانشگاه تهران، پژوهشگاه ابن‌سینا، دانشگاه شیراز و دانشگاه مشهد و.... است.

وی گفت: از این نقطه، همکاری بنده با پژوهشگاه ابن‌سینا آغاز شد و هم‌اکنون نزدیک به 14 سال است که در پژوهشگاه ابن‌سینا مشغول به کار و فعالیت هستم عین همان دانش و فناوری که در دانشگاه شهرکرد و پژوهشکده خودم رقم خورده بود به پژوهشگاه ابن‌سینا منتقل کردیم و افراد بسیاری را نیز در این راه آموزش دادیم. 7 سال پیش بود که تصمیم گرفتیم که از دانسته‌های خود که به شکل مقالات و... بود عبور کرده و به صورت تجاری کار را دنبال کنیم.

شیرازی تصریح کرد: فضایی در پارک علم و فناوری البرز که برای جهاد دانشگاهی است به ما داده شد. کار تولید جنین را به شکل نیمه‌صنعتی از گاو شروع کردیم و نخستین بانک جنینی را از گاوهای نژادهای مختلف تهیه کردیم و حتی بنده به فرانسه رفتم و یک تعداد گاوهای گوشتی را نیز در آن زمان وارد کرده و از آنها جنین تولید کردیم.

وی ادامه داد: در کنار اینها از یک نژادی با عنوان "جرزی" که یک گاوی شیری با چربی حدود 6-7 درصد است، به صورت بانک جنینی، جنین تولید کردیم که یکسری از اینها را از خارج از کشور و تعدادی از آنها را نیز از داخل خریداری کردیم و حیواناتی که به سن تولید مثل نرسیده بودند و به روش طبیعی قادر نبودند که جفت‌گیری یا تلقیح مصنوعی داشته باشند و آبستن بشوند از طریق تکنیک (ovum pick up) توانستیم تخمک را از دام زنده استحصال کنیم و این را به صورت هفتگی یا هر 10 روز یک‌بار انجام بدهیم. ما سعی کردیم بهترین اسپرم‌ها را با توجه به شناسنامه‌ای که اسپرم‌ها دارند بارور کنیم، جنین‌ها را در مرحله‌ای که اصطلاحاً "بلاستوسیست" است را به روش انجماد شیشه‌ای منجمد و در تانک ازت مایع که برودت منفی 196 درجه است نگهداری می‌کردیم تا در نهایت این نژاد خاص که چربی بسیار بالایی دارد و بسیار نیز پرمتقاضی است، برای تولید داخل مهیا شود.

مدیرگروه پژوهشی جنین‌شناسی و آندرولوژی پژوهشگاه ابن‌سینا جهاد دانشگاهی خاطرنشان کرد: در کنار گاوهای گوشتی که جنین تولید کردیم و به برخی از مراکز فروختیم، از نژاد جرزی که چربی شیر بسیار بالایی دارد نیز جنین تولید کردیم و فروخته شد. وزارت جهاد کشاروزی تأکید ویژه‌ای بر روی گاوهای سیمنتال داشت که اینها گاوهای دومنظوره یعنی هم شیرده و هم گوشتی هستند که از اینها جنین‌های متنوعی تولید شد که آنها نیز به فراخور حال به مراکز و دامداری‌های صنعتی فروخته می‌شد.

وی با اشاره به تشکیل یک شرکت مشترک بین پژوهشگاه ابن سینا با سازمان اوقاف تصریح کرد: با تشکیل این شرکت، دانش فنی خود را به اوقاف فروختیم و در کنار آن یک شرکت دانش‌بنیان مشترکی شکل گرفت که با همکاری اوقاف به فکر توسعه فضاهای فیزیکی برای گسترش فعالیت‌های خود افتادیم. پروژه‌های بعدی ما به ترتیب شتر و اسب است اما گاومیش با توجه به شیر آن که کیفیت متفاوتی از جمله چربی بالا، مینرال بالا، ویتامین بالا دارد و پنیر، سرشیر و ماست آن قوام بسیار بیشتری نسبت به ماست گاو دارد و به خاطر چربی دو برابری نسبت به شیر گاو فروش خیلی خوبی دارد و شیرگاومیش حدود سه برابر شیر گاو به فروش می‌رسد.

شیرازی ادامه داد: گاومیش حساسیت غذایی کمتری دارد، با غذایی که از کیفیت پایین‌تری برخوردار است سازگار است، بنابراین هزینه کمتری برای نگهداری دام از حیث خوراک می‌توانیم داشته باشیم به طوری که نسبت تولید آن به نسبت هزینه خوراک آن بسیار کمتر از آن چیزی است که برای گاو خواهد بود. مقاومت گاومیش نسبت به بیماری‌ها و شرایط اقلیمی نامناسب بسیار زیاد است و حساسیت‌هایی که گاو دارد گاومیش ندارد. درمان‌های کمتری را به دلایل مختلف می‌تواند داشته باشد که در کاهش هزینه سیستم‌های دامداری مؤثر واقع خواهد شد. ماندگاری بالاتری در گله دارد یعنی اگر یک گاو بعد از سه یا چهار شکم به دلایل مختلف از جمله افت تولید، مشکلات تولید مثلی حذف می‌شود، گاومیش‌ها تا 10 تا 12 شکم قابلیت نگهداری هستند.

وی گفت: این مجموعه مزیت‌ها علی‌رغم اینکه شیر آن کمتر است، نگهداری گاومیش به دلیل کیفیت بالای شیر و قیمت بالای شیر آن، در صنعت دامداری و اقتصاد صنعت دامداری بسیار حائز اهمیت است. امروز کشورهایی که بیشترین تولید شیر گاومیش را دارند اول هندوستان و سپس ایالات متحده آمریکا، چین، پاکستان و برزیل است.

مدیرگروه پژوهشی جنین‌شناسی و آندرولوژی پژوهشگاه ابن‌سینا جهاد دانشگاهی گفت: ما بیش از 200 جنین گاومیش از گاومیش‌های بومی دورگی که از نژاد مدیترانه‌ای و نژاد بومی هستند داریم که طبعاً به خاطر خصوصیات نسبتاً خوی وحشی گاومیش باید شیردوشی تهیه کرد تا به راحتی بتوان شیر آنها را دوشید. ما سعی می‌کنیم از نژادهای دورگ یا اختصاصاً ایتالیایی یا همان گاومیش‌های مدیترانه‌ای که چندین سال بر روی آنها کار شده و خوی وحشگیری خود را از دست داده‌اند، استفاده شود که هم تولید بسیار باثبات‌تر و بیشتری دارند و هم خلق و خوی آنها بسیار آرام است. در این راستا برای نخستین بار در کشور 40 راس گاومیش ایتالیایی وارد کشور شد که این سوای جنین‌هایی است که از نژادهای دورگه تولید کردیم که البته آنها نیز از نظر میزان تولید شیر نسبت به گاومیش‌های خریداری‌شده که در سنین پایین هستند، بسیار قابل قبول هستند.

شیرازی خاطرنشان کرد: در سنین غیرتولیدمثلی و زمانی که هنوز به صورت طبیعی قادر به تولید مثل نیستند هر 10 روز یکبار استحصال سونوگرافیک تخمک را انجام می‌دهیم که این کار برای چند ماه می‌تواند ادامه پیدا کند در نتیجه تعداد قابل توجهی جنین از هر رأس حیوان بدست می‌آید که اینها در شرایط منجمد در تانک ازت است. گاومیش‌های گیرنده‌ای که ژنتیک آنها اصلاً مهم نیست و به عنوان یک حامل در رحم خود خواهند داشت انتقال داده می‌شود و در نهایت ما آبستنی و زایمان گاومیش‌هایی را داریم که به لحاظ ژنتیکی ارزشمند هستند و این کار می‌تواند در موضوعات اصلاح نژاد و تکثیر ژنوم برتر یا ژنتیک برتر گاوهایی که ویژگی‌های تولیدی یا تولیدمثل مناسبی دارند در یک بازه زمانی کوتاه می‌تواند بسیار حائز اهمیت باشد و نخستین گوساله گاومیش‌های نژاد ممتاز به روش IVF توسط محققان پژوهشگاه ابن‌سینای جهاددانشگاهی متولد شد که نام آن را یاقوت گذاشتیم که نزدیک به 1.5 ماه سن دارد و نر هم است.