دودی که از سیانور خطرناک‌تر است / ایجاد مجتمع 60 هکتاری برای ساماندهی بازیافت‌های غیرمجاز

به گزارش مشرق، پسماند معضلی است که نه تنها کشور ما بلکه تمام دنیا را درگیر کرده و نتیجه زندگی شهرنشینی و صنعتی است، این روزها تهیه مکانی برای دفن پسماندها به معضل بزرگی تبدیل شده است، این روزها بسیاری از کشورها به سمت بازیافت و در گام بعدی کاهش مصرف پیش رفتند چون به این نتیجه رسیده اند که پسماندها موجب آسیب رساندن به منابع آب و خاک، محیط زیست و در نهایت سلامت انسان ها می شود، در این میان البته پسماندهایی از جنس پلاستیک بیشترین آسیب را وارد می کنند چون هزاران سال در طبیعت باقی می مانند و در نهایت با تبدیل شدن به میکروپلاستیک ها سر از معده و روده انسان ها در می آورند.

بر این اساس روز 22 آوریل را روز جهانی زمین پاک نامگذاری کردند به این امید که در این روز مردم بر اهمیت حفاظت از زمین بیشتر آشنا شوند، بنا به شرایط هر سال برای این روز شعاری در نظر می گیرند که شعار امسال زمین مقابل پلاستیک تعیین شده است، در ایران اما یک هفته به عنوان زمین پاک در نظر گرفته شده و با توجه به شرایط مصرف پلاستیک در کشور و شعار سال که مقام معظم رهبری تعیین کردند شعار این هفته مشارکت مردم، ایران در برابر پلاستیک، نجات زمین تعیین شده است.

سازمان حفاظت محیط زیست برای این هفته برنامه های متنوعی را در نظر گرفته است از جمله یکی از آنها برگزاری تور خبرنگاران به محل های دپوی پسماندها و کارگاه های تبدیل پسماند پلاستیک به مواد مصرفی مانند سفره های یکبار مصرف و کیسه های زباله بود، بر این اساس تعدادی از خبرنگاران رسانه های مختلف ساعت 7 و 30 دقیقه صبح مقابل اداره کل محیط زیست شهر تهران حاضر شدیم، ابتدا نشست خبری با حضور مسوولان بخش پسماند سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شد، این نشست با سخنان مدیر کل محیط زیست استان تهران آغاز شد.

علیرضا مزینانی گفت: در تهران روزانه 5 تا 6 هزار تن پسماند عادی تولید می‌شود و مهمترین بخش آن که مافیا هم دارد؛ پلاستیک است؛ در واقع، 10 درصد این پسماندها پلاستیک است که موجب تخریب محیط زیست می‌شود.

وی تاکید کرد: مسأله پسماندسوزی با جدیت دنبال می‌شود و برای این منظور مرتب از فرمانداری تهران این موضوع را پیگیری می‌کنیم تا در نیمه دوم سال پسماند سوزی به حداقل ممکن کاهش یابد.

در ادامه مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به اینکه حجم زیادی از پسماند در کشور را پلاستیک تشکیل می دهد، گفته بود: قانون مدیریت پسماند و نحوه توزیع کیسه های پلاستیکی را در کشور داریم که وظیفه نظارت بر آن بر عهده وزارت صنعت است اما تاکنون نتیجه مطلوبی حاصل نشده است.

مهدی خادم ثامنی افزود: سازمان حفاظت محیط‌زیست در نظر دارد در هفته زمین پاک این قانون اجرا شود اگر به نتیجه نرسیم مجبور می شویم قانونی ورود کنیم و از قوه قضاییه کمک بگیریم. البته فروشگاه های بزرگ زنجیره‌ای اعلام آمادگی کردند تا از توزیع کیسه های پلاستیکی خودداری کنند اما نگران ریزش مشتری هستند بنابراین تاکید دارند همه فروشگاه با هم اجرا کنند.

همچنین رییس اداره محیط زیست شهر تهران گفت: سال 1400 حدود 5 هزار و 117 تن، 1401 حدود 5 هزار و 116 تن و سال 1402 حدود 5 هزار و 463 تن پسماند عادی در کلانشهر تهران روزانه جمع آوری شده است.

علیرضا رحمتی افزود: در سطح شهر تهران واحدهای غیرمجاز جمع آوری پسماند زیاد داریم به عنوان مثال سال گذشته در منطقه هرندی 27 واحد غیرمجاز را جمع آوری کردیم، برای مکان دفن پسماند در خلازیر هم برنامه ویژه ای داریم.

بعد از یک ساعت، نشست به پایان رسید و همه سوار بر ون راهی حاشیه تهران شدیم جایی که تا چشم کار می کرد انواع پسماند بود که روی هم دپو شده بودند، دشت های پر از کیسه های پلاستیکی به طوری که به هر بوته چند پلاستیک چسبیده بود و با هر وزشی به رقص در می آمدند، در نگاه اول گویی پلاستیک محصول آن گیاهان است، مانند مزرعه پلاستیک است، کمی دورتر از آن تپه های بزرگ انواع پسماند دیده می شود که در کنار و بالای هر کدام از این تپه ها تعدادی از افراد که اغلب کم سن و سال هستند، مشغول جمع کردن پسماندها به ویژه پسماندهای پلاستیکی اند تا آنها را به کارگاه های تبدیل پسماند بفروشند.

آمارها نشان می دهد روزانه 57 هزار تن پسماند در کشور تولید می‌شود که 12 درصد آن پلاستیک است، بنابراین رها کردن این حجم پلاستیک در طبیعت به حال خود نه تنها کار عاقلانه ای نیست بلکه خطری برای محیط زیست و در نهایت سلامت انسان ها است.

بعد از آن به یک کارگاه تولید کیسه های زباله از پسماندهای پلاستیکی رفتیم، آن مکان اصلا به مذاق ما خوش نیامد، همه ماسک زدیم اما باز هم تنفس هوای آن دشوار بود، در نگاه اول کیسه هایی که از خرده پلاستیک به عنوان مواد اولیه پر و بر روی هم انبار شده بودند توجه را به خود جلب می کرد؛ بعد از آن چند دستگاه بود که از یک طرف پلاستیک های خرد شده وارد و از طرف دیگر کیسه های زباله خارج می شدند که در آخر خط با پیچیده شدن دور یک لوله به صورت رول در می آمدند.

مسوول این واحد تولید کیسه زباله گفت: روزانه 3 تن کیسه زباله تولید می کنیم، البته مانند این مرکز زیاد است شاید اتحادیه پلاستیک و ملامین شهر ری بیش از 1200 جواز چنین مراکزی را صادر کرده که تعداد زیادی در آنها مشغول به کار هستند.

حامد نفر افزود: به طور مستقیم و غیر مستقیم 20 نفر در این مرکز مشغول به کار هستند که اگر روزی تعطیل شود علاوه بر اینکه تعداد زیادی بیکار می شوند، تمام زباله ها هم روی زمین می ماند.

از آنجا خارج شدیم به سمت کارگاه دیگری حرکت کردیم که مواد اولیه تولید کیسه زباله های پلاستیکی را تهیه می کرد، وضعیت آنجا هزاران بار بدتر از کارگاه قبلی بود، یک سوله با دری بسیار بزرگ مقابلمان نمایان شد، داخل سوله به حدی تاریک بود که از بیرون چیزی دیده نمی شد؛ وقتی جلوتر رفتیم متوجه شدیم که تاریکی به علت نبود نور نیست بلکه ناشی از دودی است که به علت سوختن پلاستیک ها در کوره ها ایجاد می شود، حتی تصورش هم دشوار است که بتوان در چنین هوایی نفس کشید، بلافاصله سوزش چشم و گلو آغاز شد از این رو بعد از مدت کوتاهی از سوله خارج و وارد هوای آزاد شدیم، ما که این فرصت را داشتیم از محل خارج شویم اما آنهایی که آنجا مشغول به کار هستند و چاره ای جز تحمل و تنفس آن هوا را ندارند چه عاقبتی خواهند داشت؟

رییس اداره محیط زیست شهر تهران که دراین بازدید خبرنگاران را همراهی می کرد درباره نحوه فعالیت این مراکز تولیدی گفت: اینها واحدهای صنفی هستند، واحدهای صنفی از اتحادیه های خود مجوز می گیرند و به گونه ای غیر مجاز هستند، واحدهای غیر مجاز و غیراصولی در سطح شهرستان های اطراف تهران مانند اسلامشهر، شهر ری و ورامین زیاد است، با برنامه ای که محیط زیست استان تهران و شهر تهران دارد در صدد است تا همه این کارگاه ها را شناسایی کند.

علیرضا رحمتی افزود: ما دنبال حذف این واحدها نیستیم و باید حتما راهکار جایگزین ارائه داده شود چون اگر حذف شوند در مدت کوتاهی جای دیگری فعالیت خود را آغاز می کنند چون عده زیادی در این مراکز مشغول به کار هستند و خانواده هایی با آن امرار معاش می کنند، باید بتوانیم با سیاست های تشویقی که در آیین نامه عدم جایگزین پلاستیک آمده، آنها را مدیریت کنیم.

وی اظهارداشت: بر اساس طرح جامع مدیریت پسماند کلانشهر تهران مصوب شده یک مجتمع صنفی 60 هکتاری برای جمع آوری واحدهای غیر مجاز و غیر اصولی ایجاد شود که پیگیری می کنیم این اتفاق بیفتد تا شاهد فعالیت واحدهای غیر مجاز که آلودگی آب و خاک را به همراه دارند نباشیم و در آن متجمع ساماندهی شوند.

وی ادامه داد: بحث جانمایی این مجتمع در دست اقدام است که از طریق استانداری و فرمانداری تهران تملک زمین در محدوده کهریزک سمت جاده ساوه در حال پیگیری است، سرمایه گذارها مشخص هستند بنابراین به محض اینکه تملک زمین مشخص شود وارد فاز عملیاتی خواهیم شد.

رحمتی درباره نحوه کارکرد این کارگاه ها گفت: پلاستیک هایی که در سطح شهر جمع آوری می شوند بعد از شستشو به قطعات یک تا دو سانتیمتری تبدیل می شوند که به آنها پَرَک می گویند، بعد از آن در مرحله بعدی به ماده اولیه کُندُر تبدیل می شوند که از صافی عبور داده شده و به عنوان گرانول در واحدهای تولیدی بازیافتی به کیسه های پلاستیکی تبدیل می شوند، دودی که در این کارگاه به هوا بلند می شود نتیجه تبدیل شدن این خرده پلاستیک ها به خمیر و در نهایت گرانول به عنوان ماده اولیه است، دود بسیار خطرناکی است حتی از سیانور هم خطرناک تر است.

وی تاکید کرد: البته فعالیت این واحدهای تولیدی ذاتا کاری محیط زیستی است اما فرایندشان محیط زیستی نیست، به عنوان مثال پساب آنها که بعد از شستشوی پلاستیک های جمع آوری شده به دست می آید بسیار خطرناک است که موجب آلودگی خاک می شود، همچنین آلودگی هوا را هم به همراه دارد، بنابراین باید در این کارگاه ها سیستم تهویه هوا وجود داشته باشد چون سوختن پلاستیک گاز دی اکسید فوران منتشر می کند و خطرناک ترین گاز زیست محیطی است و موجب آلودگی هوا و در نهایت موجب بروز سرطان می شود لذا خواهش ما از مردم این است که یا کمتر پلاستیک مصرف کنند یا اینکه درست مصرف کنند، قطعا اکنون حذف کامل پلاستیک در زندگی به این راحتی ها نخواهد بود اما درست مصرف کردن و عدم رهاسازی در طبیعت کمک بزرگی به محیط زیست می کند.

وی تصریح کرد: در واقع لجن این پساب ها حاوی فلزات سنگین و مواد آلاینده سمی است که در طبیعت رها می شوند بنابراین باید تصفیه خانه فاضلاب داشته باشند، آن لجن جزو پسماندهای ویژه است که ممکن است خطرناک باشد از این رو باید مدیریت یکپارچه صفر تا صد شکل بگیرد تا این معضلات برطرف شود.

موضوع جانمایی و تملک زمین برای ایجاد مجتمع 60 هکتاری برای ساماندهی واحدهای بازیافتی غیراصولی از طریق استانداری و فرمانداری استان تهران در دست اقدام است. رییس اداره محیط زیست شهر تهران گفت: از این واحدهای غیر مجاز در سطح شهر تهران کم نداریم که فعالیت آنها باید با نظارت محیط زیست و همکاری شهرداری و هماهنگی وزارت صمت انجام شود، در واقع مجوز فعالیت این واحدها را وزارت صمت صادر می کند بنابراین باید حتما نظارت داشته باشند تا واحدهای غیراصولی جمع آوری شوند، هدف ما در طرح جامع مدیریت پسماند تهران که سال گذشته تصویب شد ایجاد مجتمع بازیافتی است که اگر زودتر راه اندازی شود این مراکز به آن مکان منتقل می شوند و دیگر مشکلات محیط زیستی نخواهیم داشت.

وی درباره نحوه ایجاد چنین واحدهایی گفت: واحدها باید طبق ماده 11 قانون هوای پاک از سازمان حفاظت محیط زیست استعلام کنند، بعد از آن ضوابط و امکانات مورد بررسی قرار می گیرد مثلا کارگاه های بازیافتی نباید داخل محدوده شهری مستقر شوند این واحدها رده 4 هستند و باید خارج از محدوده و حریم شهر باشند اما آنهایی که از قبل داخل حریم شهر ایجاد شدند و فعال هستند باید به مجتمع ها و یا شهرک های صنعتی منتقل شوند، استاندارد آنها هم در قانون هوای پاک مشخص شده از طرفی استاندارد خروجی پساب هم مشخص است و باید رعایت آنرا کنند.

رحتمی افزود: صندوق ملی محیط زیست هم به این واحدها کمک می کند البته به واحدهای مجاز، اینها می توانند درخواست بدهند و بعد از بررسی در صورت فراهم بودن شرایط می توانند برای بهینه سازی فرایند تولید از تسهیلات مدت دار صندوق ملی محیط زیست استفاده کنند.

حذف تولید کیسه های فریزر در صورت سازگار نشدن با اصلاحات

در فرایند بازدید همچنین مدیرکل دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست درباره کاهش مصرف کیسه های پلاستیکی گفت: در اصلاحات آیین نامه اجرایی قانون محدودیت استفاده و توزیع کیسه های پلاستیکی که قرار است انجام شود احتمالا تولید کیسه فریزرهای با قطر زیر 25 میکرون حذف خواهد شد چون نمی شود کیسه های فریز را چند بار استفاده کرد. همچنین امکان بازیافت کیسه های فریز با این قطر وجود ندارد.

مهدی خادم ثامنی افزود: در اصلاحات آیین نامه، کیسه هایی با ضخامت کمتر از 25 میکرون حذف خواهند شد و اجازه تولید نخواهند داشت اما استثنائاتی هم وجود دارد از جمله تولید کیسه های فریزر، حال اگر اصلاحات در آنها انجام شود و به این نتیجه برسیم که کیسه های فریزر با قطر زیر 25 میکرون هم می شود تولید شود مجوز می دهیم اما اگر نتوانند خود را با اصلاحات هماهنگ کنند حذف می شوند.

بیش از هزار واحد بازیافت غیر مجاز در شهر ری فعال است

در ادامه بازدید رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ری نیز گفت: بیش از هزار واحد بازیافت پلاستیک در سطح شهرستان ری فعال است که همه هم غیر مجاز هستند، بسته به نوع پلاستیکی که در سطح شهر تولید و توسط افراد غیر مجاز جمع آوری می شود؛ به محصولات گوناگونی تبدیل می شوند که یکی از آنها کیسه زباله است، البته این موضوع بدی نیست و زیست محیطی است اما مشکلی که وجود دارد نحوه کار این واحدهاست که به صورت نادرست انجام می شود، فرایند تولید اینها به شدت آلاینده است، مرحله شستشو تا تبدیل شدن به گرانول به عنوان ماده اولیه تا دوباره وارد چرخه تولید شوند؛ اینها هیچ کدام ملاحظات زیست محیطی را رعایت نمی کنند که منجر به آلودگی شدیدی هم در منابع آب و هم هوا می شوند.

محمد رستگاری افزود: محیط زیست سال گذشته بیش از 80 واحد از آنها را جمع آوری کرد اما واقعیت این است به دلیل اینکه سرمایه گذاری زیادی نمی خواهند و مواد اولیه آنها هم پسماند است و برایشان ارزان تمام می شود تعدادشان خیلی زیاد شده و در صورت پلمپ شدن می توانند سریع جای دیگری فعالیت خود را از سر بگیرند.

وی تاکید کرد: نکته اساسی تر این است که متولیان امر مانند شهرداری ها راهبرد جایگزینی را ایجاد نکردند مبنی بر اینکه که وقتی این واحدها جمع آوری شوند بعد چه اتفاقی می افتد؛ ما هم نمی توانیم همه پلاستیک ها را دفن کنیم این خودش باعث آلودگی می شود و حتما باید بازیافت شوند اما باید از طرف متولیان امر بیشتر شهرداری ها ساز و کاری تعریف شود تا کار به صورت اصولی و صنعتی بازیافت شوند تا مشکلات موجود کمتر شود اما شهرداری در این زمینه آنطور که باید عمل نمی کند.

وی اظهار داشت: با توجه به اینکه تقاضا برای محصولات پلاستیکی زیاد است از سوی دیگر عرضه هم در حال افزایش است، از این رو در سطح شهرستان ری مراکز متعددی وجود دارد اما قطعا بیش از هزار واحد است، آن تعدادی که صنوف مجوز داده 420 واحد است اما خیلی از این واحدها بدون اخذ پروانه در حال فعالیت هستند، ما با بازیافت هیچ مشکلی نداریم مهم شکل کار است که متاسفانه دچار مشکلات زیادی است.

سال گذشته محیط زیست 80 واحد غیرمجاز واحدهای بازیافت پلاستیک را جمع‌آوری کرد اما مساله مهم است که شهرداری ساز و کاری را برای بعد از جمع آوری این واحدها تعریف نکرده است. رستگاری تاکید کرد: در زنجیره تولید پلاستیک چه بازیافت و چه غیر بازیافت آسیب شناسی کردیم آنجایی که الان تهدید و برای ما مخاطره است جاهایی است که زباله ها از سطح شهر تهران جمع آوری و وارد شهر ری می شود آنجا به صورت غیر اصولی شستشو داده و به گرانول به عنوان ماده اولیه تبدیل می شوند فاضلاب آنها مشکل دارد و موجب آلودگی هوا هم می شوند، برای اینکه بتوانیم گام اول را برداریم در کارگروه مدیریت پسماند تصویب کردیم که شهرداری تهران این مراکز را به مکانی درست منتقل و ساماندهی و برای آنها تصفیه خانه و تمهیدات کاهش آلودگی هوا را ایجاد کند اما متاسفانه به رغم اینکه یک سال است که موضوع را پیگیری می کنیم هنوز اقدام عملی در این زمینه صورت نگرفته و کماکان در دست پیگیری است، تا این موضوع از طریق متولیان امر که شهرداری ها هستند به صورت جدی در دستور کار قرار نگیرد ما شاهد فعالیت واحدهای غیر مجاز خواهیم بود چون ما هیچ راهبرد جایگزین برای این واحدها نداریم و ما هم به عنوان محیط زیست مجبور هستیم مدارا کنیم چون اگر قرار باشد همه اینها تعطیل شوند پلاستیک ها هم به عنوان زباله وارد مراکز دفن می شوند که نه توجیه اقتصادی و نه زیست محیطی دارد.

بعد از بازدید از این مراکز تولید دوباره سوار بر ون ها شدیم و به یکی از فروشگاه های زنجیره ای در شهرری رفتیم تا نظر مشتریانی که بعد از خرید از کیسه های پلاستیکی استفاده می کنند را جویا شویم، البته زمانی که رسیدیم ظهر بود و فروشگاه خلوت اما با این وجود چند نفری در حال خرید بودند؛ خانمی خریدش را انجام داده بود و کیسه به دست قصد ترک فروشگاه را داشت، جلو رفتیم و نظرش را درباره اینکه قرار است به صورت آزمایشی توزیع کیسه های پلاستیکی رایگان در فروشگاه های زنجیره ای متوقف شود را پرسیدیم؛ ابتدا مقاومت کرد و گفت قبول نمی کنم، ما مالیات می دهیم علاوه بر این مالیات بر ارزش افزوده هم می دهیم بنابراین حاضر نیستم برای تهیه کیسه پلاستیکی پول بدهم اما وقتی درباره مضرات پلاستیک و اینکه بسیاری از کشورها این کار را می کنند صحبت کردیم تا حدودی قانع شد و از کیسه های پارچه ای استقبال کرد.

بعد از آن سراغ مشتری دیگری رفتیم، خانم جوانی که از نسل امروزی بود اما نکته جالب درباره وی این بود که هیچ خبری از مضرات پلاستیک نداشت گویی برای اولین بار بود که اینها را می شنید، ابتدا عکس العملی نداشت اما بعد از یک صحبت نسبتا طولانی پذیرفت که کیسه های پلاستیکی برای طبیعت مضر هستند و بهتر است کیسه های پارچه ای و یا زنبیل جایگزین آن شود.

این نشان می دهد که انجام چنین کاری نیاز به فرهنگ سازی دارد و متولیان و دستگاه های مربوطه آنطور که باید در زمینه فرهنگ سازی فعالیت نکرده اند؛ حال امیدواریم با اجرای پویش امروز من بدون کیسه پلاستیکی که قرار است از سوم اردیبهشت - روز جهانی زمین پاک - تا 21 تیرماه - روز جهانی زمین بدون پلاستیک - در فروشگاه های زنجیره ای کشور اجرا شود، تا حد زیادی مردم با مضرات کیسه های پلاستیکی آشنا شوند و فرهنگ اجدادمان که استفاده از کیسه های پارچه ای، زنبیل و پاکت های کاغذی بود، دوباره زنده شود.