دوران دفاع مقدس و فضای اربعین بهم نزدیک‌اند

به گزارش خبرگزاری تسنیم، جلسه نمایش و گفتگو درباره مستند «اربعین» به کارگردانی محمدتقی یازرلو سه‌شنبه 22 شهریورماه در مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی برگزار شد. سعید هاشم‌زاده مجری، کارشناس این جلسه بود.

یازرلو در آغاز جلسه درباره تجربه شخصی خود و حضور در راهپیمایی اربعین به عنوان خادم و مستندساز گفت: شما قبل از این که وارد این حرکت شوید درباره آن تصور و ذهنیتی دارید، اما وقتی به این خیل عظیم می‌پیوندید متوجه می‌شوید که خدمت کردن به زائران امام حسین (ع) دشواری‌هایی دارد و شبیه جهاد است. شما باید از خود بگذرید، خستگی جسمی و حجم بالای کار ممکن است شما را خسته کند، اما خادمان امام حسین (ع) با گذشت از خود، این توفیق را به دست می‌آورند.

وی ادامه داد: من سال 1394 به عنوان مستندساز و خادم وارد این گود شدم، دشواری‌های کار یک مستندساز کم نیست، این را به مسئولیت بزرگ خادمی اضافه کنید. من سال 1394 نتیجه این مشاهده و تجربه را در فیلمی به نام «بیعت اربعین» تصویر کردم.

یازرلو افزود: همان زمان متوجه شدم، کسی که وارد این فضا می‌شود باید تربیت درونی داشته باشد، نسبت به گفتار، رفتار و سلوکش باید بازنگری کند. سال 1396 در سفر بعدی، ادامه فیلم را ساختم. دوستانم جانبازان جنگ و همرزمان سال‌های دفاع مقدس بودند، به نظر رسید دوران دفاع مقدس و فضای اربعین بهم نزدیک است. من پنج سال در روزهای جنگ، در کنار آقای نادر طالب زاده، فیلمسازی می‌کردم و چند مستند ساختیم. خیلی از حال و هواها و مشکلات، در این دو فضا شبیه بود.

کارگردان مستند «اربعین» در بخش دیگری از نشست گفت: در این مستند می‌خواهم بگویم: ما هنوز هستیم. زمان جنگ، دشمن روبه‌رو بود، باید با او می‌جنگیدیم. الان دشمن، با فاصله دوری از ما قرار دارد، باید با او بجنگیم. اما با چه سلاحی؟ در اربعین اسلحه نداریم. راهپیمایی فضایی معنوی و صمیمی دارد، مهمان نوازی عراقی‌ها مثال زدنی است. اما مقابله ما با دشمن به مناسبت اربعین عمیق‌تر است. این رویارویی، وجهی دیگر دارد.

یازرلو در پاسخ به سوال هاشم‌زاده درباره همکاری با طالب‌زاده گفت: زمان جنگ من مسئول تبلیغات ستاد پشیتبانی جنگ بودم، آقای طالب‌زاده در یکی از عملیات‌ها مجروح شد، او راننده بلدوزر بود. بعدها برای من تعریف کرد که خواسته به عنوان فیلمبردار وارد جبهه شود، اما گفته‌اند نیازی به فیلمبردار نیست اما به راننده نیاز است و او می‌رود تمرین می‌کند و راننده بولدوزر می‌شود. زمانی که مجروح شد به من گفتند، جوانی زخمی شده و می‌گوید فیلمساز است. آن موقع مرسوم بود اگر از بچه‌های جنگ کسی می‌گفت توانایی دارد از او تست می‌گرفتیم. من ایشان را دیدم و گفتم شما باید به ما درس بدهی. نتیجه همکاری من با او مستندهای فراوانی بود، از جمله «ایثار»، «والعصر»، «زبان حال»، «فتح 1» و...

این کارگردان ادامه داد: من در حوزه‌های مختلف کار کرده‌ام، البته زمان جنگ تمرکزم روی مستندسازی درباره همین موضوع بود. بعد از پایان جنگ، درباره مسائل داخلی مستند ساختم و وارد حوزه بین‌الملل هم شدم و فیلم‌هایی در این باره ساختم. در آفریقا، آمریکا و بنگلادش فیلم ساختم.

هاشم‌زاده در بخشی از نشست گفت: در مواجه با «اربعین»، درباره دو نگرش می‌شود صحبت کرد، اول این که دوربین ابزاری است برای آنکه آن چه شاهد هستیم را بی‌واسطه به مخاطب برسانیم. دومین نگاه که من به آن نزدیکم، این را می‌گوید که روزهای جنگ گذشته و شرایط عوض شده و امروز را با آن متر و معیار نمی‌بینم. امروز اگر اثر هنری و رسانه‌ای می‌بینم، دوست دارم دوربین تصاویر خوبی بگیرد، تکنیک قابل بحث باشد. به نظرم، روایت، تصویربرداری، سینما بدیهیاتی دارد و باید آنها را رعایت کنیم.

یازرلو درباره بودجه مستندسازی گفت: داستان بودجه در سینمای مستند، جذاب‌تر از مستندسازی است. سال 1397 پیش از تولید این فیلم، سه طرح درباره اربعین به مرکز دادم، یکی از طرح‌ها درباره جابر انصاری اولین زائر امام حسین (ع) بود، طرح رد شد چون دوستان کار تاریخی نمی‌خواستند. طرح‌های بعدی هم رد شد و من می‌خواستم انصراف بدهم. در نهایت دوستان مرکز گفتند ما به شما اعتماد می‌کنیم و بروید جلو.

این کارگردان ادامه داد: آقای شاهد سلطانی دوست و همکار خوبم در آن پروژه، که به دلیل ابتلا به کرونا از دنیا رفت، برای نخستین بار به سفر کربلا در ایام اربعین می‌آمد. قراردادی نوشته شد و تصمیم ما این بود ایشان به عراق برود و در طریق العلما، موضوعی را پیدا کند و تیم بعد عازم شود. آقای سلطانی نویسنده، محقق و داستان نویس بود. اما گرفتار یک بروکراسی پیچیده شدیم. یک ماه گذشت و ده روز مانده به اربعین به ما بودجه سفر را دادند.

یازرلو افزود: آقای سلطانی در شلوغی به اربعین رسید و نتوانستیم آن طور که در ذهن داشتیم، کار را تمام کنیم. در مرحله تدوین هم به دلیل کمبود بودجه، کار با عجله پیش رفت. در مستندسازی، حواشی زیاد است. در صدا و سیما هم مشکل داریم، اغلب نهادها و سازمان‌ها موانعی برای مستندسازی و فیلمسازی دارند. گویا به همه دستور داده‌اند، هر طرح و فیلمنامه‌ای آمد ایراد بگیرید. در برآورد چکش بزنید و سختگیری کنید. امیدوارم دوستان مدیر در هر حوزه‌ای هستند برای این ماجرا فکری بکنند.

مستند «اربعین» تولید مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی است و در قالب طرح اکران حقیقت اکران شده است.