دو راهی اشتغال و مادری / دولت تدبیر پنجره جمعیتی را از بین برد

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از خاورستان، به پیشنهاد سازمان ثبت احوال کشور و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، 30 اردیبهشت مصادف با روز ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت از سوی مقام معظم رهبری به عنوان روز ملی جمعیت در تقویم رسمی کشور به ثبت رسید.

در سیاست های کلی جمعیت به مواردی مانند ارتقای پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی، رفع موانع ازدواج، تسهیل و ترویج تشکیل خانواده و افزایش فرزند، کاهش سن ازدواج، اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران به ویژه در دوره بارداری و شیردهی و پوشش بیمه‌ای هزینه‌های زایمان و درمان ناباروری مردان و زنان، تحکیم بنیان و پایداری خانواده با اصلاح و تکمیل آموزش‌های عمومی درباره اصالت کانون خانواده و فرزندپروری و با تأکید بر آموزش مهارت‌های زندگی و... اشاره شده است.

کاهش نرخ جمعیت فاجعه‌ای بدتر از پیش‌بینی‌ها

نتایج تحقیقات اخیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، حکایت از فاجعه‌ای بدتر از تمامی پیش بینی‌ها و پژوهش‌های حوزه جمعیتی کشور دارد. نتایج و آمار و ارقامی که از چندین سال پیش تاکنون، کارشناسان حوزه جمعیت و از میان مسئولان کشور، تنها رهبر معظم انقلاب نسبت به آن هشدار داده بودند اما متأسفانه شاهد عدم‌توجه نهادهای مسئول و افراد ذی‌ربط بوده‌ایم؛ اکنون نتیجه عدم‌اجرای قوانین و سیاست‌های جمعیتی به اتفاقی عجیب یعنی نزول نرخ رشد کشور به کم‌تر از یک درصد آن هم برای اولین بار در تاریخ ایران، منجر شده است.

از سال 1394 تاکنون، با کاهش نرخ موالید، بحران کاهش جمعیت و کاهش جمعیت جوان کشور روبرو شده‌ایم. در کنار این موارد شاخص نرخ رشد کشور که یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های جمعیتی است، در دهه نود روندی نزولی را در پیش گرفته است. نرخ رشد جمعیت سال 1390 معادل 1.29 درصد بود و سال 1395 به 1.24 درصد رسید تا اینکه در سال 1398 این رقم برخلاف تمامی پیش بینی‌های پژوهشی به کم‌تر یک درصد و در سال 1399 به 0.6 درصد رسیده است تا جدی بودن بحران کاهش جمعیت را بار دیگر به همه گوشزد کند.

بر اساس پژوهش‌ها، پیش بینی می‌شد که شمار موالید سال 1398، رقم یک میلیون و 205 هزار نفر باشد اما دلایل متعدد معادلات را به هم ریخت و این رقم به یک میلیون و 196 هزار نفر نزول پیدا کرد. با ادامه روند کنونی و در صورت عدم اجرای قوانین جمعیتی، قوانین مربوط به کمک باروری زوجین و عدم اجرای سیاست‌های کلی جمعیت چندین دهه آینده برای ایران بحران‌ساز خواهد بود.

قاسمی پژوهشگر جمعیت نیز در این زمینه می‌گوید: نرخ رشد جمعیت در تاریخ ایران بی‌سابقه بوده است؛ متأسفانه در حال حاضر کمترین نرخ رشد جمعیت را در کشور تجربه کردیم و این زنگ خطر بزرگی برای ما محسوب می‌شود.

قاسمی گفت: پیش بینی می‌کردیم در سال 1420 الی 1425 نرخ رشد جمعیت صفر شود اما تغییرات سریع نرخ رشد براثر شیوع بیماری کرونا، سبک زندگی و مسائل فرهنگی این موضوع را زودتر رقم خواهد زد به طوری که تا 10 سال آینده میزان رشد جمعیت کشور صفر و پس از آن جمعیت کشور کاهش می‌یابد.

وی با اشاره به راهکارهای مقابله با این معضل اظهار کرد: با توجه به تجارب جهانی در این موضوع، دو راهکار کلان پیش‌رو داریم. ابتدا راهبرد قانونی برای حمایت و افزایش فرزندآوری و سپس راهبرد فرهنگی برای ارزش‌گذاری فرزندآوری در جامعه.

این پژوهشگر جمعیت خاطرنشان کرد: کشورهای موفق دنیا در زمینه مقابله با کاهش جمعیت از جمله روسیه، سنگاپور، دانمارک، ترکیه و غیره با ارائه مشوق‌های اقتصادی و فرهنگی با کاهش جمعیت خود به طور جدی مقابله کردند و ما نیز باید از طریق بومی سازی این دو راهکار در این زمینه عمل کنیم.

قاسمی با اشاره بر طرح جوانی جمعیت و تأثیر آن بر مقابله با کاهش جمعیت کشور ادامه داد: این طرح درصدد اجرای همین دو راهبرد است و مشوق‌های خوبی در آن در نظر گرفته شده است. طرح جوانی جمعیت که اواخر اسفندماه سال 1399 در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید دارای 72 ماده است که در حال حاضر تنها قانون در دسترس ما در زمینه مؤلفه جمعیت است.

وی با اشاره به برخی مشوق‌های این طرح برای افزایش فرزندآوری عنوان کرد: از جمله موارد مدنظر در این طرح وام تولد فرزندان، معافیت مالیاتی، وام مسکن برای تولد فرزند، کمک هزینه‌های تحصیلی و درمانی برای فرزندان و والدین و همچنین موظف کردن دستگاه‌های فرهنگی برای ارزش گذاری فرزندآوری در جامعه است.

دولت تدبیر و امید پنجره جمعیتی را از بین برد

این پژوهشگر جمعیت خاطرنشان کرد: متأسفانه دولت تدبیر و امید 8 سال از فرصت پنجره جمعیتی را بدون هیچ گونه توجهی از بین برد و در حال حاضر که در آستانه انتخابات ریاست جمهوری هستیم، یکی از مهمترین مسائل لزوم توجه کاندیداها به تحولات جمعیتی و ارائه برنامه در این زمینه از سوی آن‌ها است.

مهرآور مدیرکل ثبت احوال خراسان جنوبی در مصاحبه‌ای گفت: سال گذشته 14 هزار و 779 واقعه ولادت و کاهش 4.4 درصدی ولادت‌ها در خراسان جنوبی به ثبت رسید که از این تعداد هفت هزار و 655 نوزاد پسر و هفت هزار و 124 نوزاد دختر بوده است.

وی خاطرنشان کرد: ولادت‌ها در خراسان جنوبی در سال 1399، 4.4 درصد در مقایسه با سال 1398 کاهش یافت.

مهرآور افزود: نسبت جنسی پسران به دختران نیز در سال1399، 107 به 100 بود و این یعنی در برابر هر 107 واقعه ولادت پسر، 100 تولد دختر به ثبت رسیده است.

وی گفت: سال گذشته همچنین میانگین سنی مادران 29.6 و میانگین سنی پدران 33.4 سال بوده است.

طبق این گزارش، وقتی علت کمبود فرزند در خانواده‌ها را بررسی می‌کنیم، مشکل اقتصادی بیشترین عاملی است که خانواده‌ها آن را دلیل کمبود فرزند می‌دانند و می‌گویند سطح رفاه خانواده با گرانی و کمبود درآمدها کاهش پیدا کرده است.

ادامه تحصیل دانشگاهی از سوی مادران و اشتغال زنان از دیگر عواملی است که در چند وقت اخیر سبب کاهش اشتیاق خانواده‌ها به فرزندآوری شده است.

جدا از برنامه‌ریزی دقیق و منسجمی که مسئولان باید برای افزایش فرزند در کشور انجام دهند، برای حل مشکل کمبود جمعیت در کشور باید خانواده‌ها را از نظر فرهنگی تغییر داد و آن‌ها را برای پذیرش فرزندان زیاد در خانواده آماده کرد.

ارائه الگوهای موفق از خانواده‌هایی که فرزندان زیاد دارند از دیگر اقداماتی است که می‌تواند خانواده‌ها را به سمت فرزندآوری سوق دهد.

حضور مادران موفق و شاغل در تلویزیون

در ماه مبارک رمضان شبکه سه سیما در برنامه "ماه من" الگوهای موفق از مادران تحصیل کرده دانشگاهی با مدارج علمی بالا و دکتری ارائه کرد که در کنار اشتغال و تحصیل، به وظیفه مادری خود بهتر عمل کرده بودند.

خانم‌هایی که در این برنامه حضور داشتند، پزشک بودند اما توانسته بودند در کنار تحصیل و کار، فرزندان زیادی داشته باشند که ارائه چنین الگوهایی از قاب تلویزیون برای بسیاری از مادران جوان و شاغل تأثیرگذار است.

مادرشدن افتخاری است که باید از خداوند بخواهیم به ما عنایت کند

فهیمه مرتضایی یکی از مادران 27 ساله بیرجندی است که صاحب چهار فرزند است و مادرشدن و تربیت فرزند را از بزرگترین افتخارات خود می‌داند.

مرتضایی در گفت‌وگو با خبرنگار خاورستان، اظهار کرد: من سه فرزند دختر و یک فرزند پسر دارم.

وی خاطرنشان کرد: اولین فرزندم پسر و کلاس پنجم دبستان است. دومین فرزندم دختر کلاس اول دبستان، فرزند سوم سه ساله است و فرزندم چهارمم 1.5 ساله است.

این مادر بیرجندی گفت: مادرشدن افتخاری است که باید از خداوند بخواهیم به ما عنایت کند و نعمت‌ها و رحمت‌های زیادی را در زندگی نصیب ما کند.

سختی‌های شیرین

مرتضایی گفت: قطعا داشتن چهار فرزند در سن‌های مختلف که یکی دغدغه مدرسه و دیگری دغدغه غذا خوردن و راه رفتن دارد سخت است اما شیرینی‌هایی دارد که سختی‌ها حس نمی‌شود.

وی با بیان این‌که تحصیل و اشتغال ماداران بهانه‌های خوبی برای محروم‌کردن خودشان از حس ناب مادری نیست، گفت: حیف است زمانی که انسان جوان است و انرژی دارد و می تواند در کنار فرزندش سپری کند، به کارهای دیگر بگذراند.

این مادر دهه هفتادی افزود: باید طوری برنامه‌ریزی کرد که کار و تحصیل منافاتی در زندگی مادرانه ما نداشته باشد و بتوانیم هر دو را با هم داشته باشیم.

با تولد هر فرزند، زندگی برکت بی‌شماری می‌گیرد

مرتضایی ادامه داد: اوضاع اقتصادی را نمی‌توان دلیل خوبی برای مادروپدرها برای نداشتن فرزند دانست چراکه با تولد هر فرزند، زندگی برکت بی‌شماری به خود می‌گیرد که هیچ کمبودی احساس نمی‌شود.

وی بیان کرد: برخی از زنان امروز حاضرند سختی‌هایی از جنس دیگر را تحمل کنند اما سختی مادرشدن را تحمل نکنند چراکه ظاهر زندگی برایشان مهم‌تر از باطن زندگی شده است.

این مادر دهه هفتادی درباره ضعف‌های مادران امروز می‌گوید: مادران امروز دنبال راحتی هستند، مطمئنا بچه سختی‌هایی دارد. زمانی که چند فرزند پشت سر هم باشند، راحت‌تر می‌توان آن‌ها را با هم بزرگ کرد.

باید پل ارتباطی میان خانواده‌های کم‌فرزند و پرفرزند ایجاد کرد

مرتضایی افزود: خانه ما همیشه پر از هیاهو و نشاط است چراکه فرزندانم دائم با یکدیگر بازی می‌کنند. فرزندان بزرگتر، فرزندان کوچکتر را نگهداری می‌کنند و این زندگی را پر از تحرک و شور کرده است.

وی بیان کرد: جدا از برنامه‌هایی که مسئولان برای فرزندآوری باید داشته باشند خوب است پل ارتباطی بین خانواده‌های کم‌جمعیت و پرجمعیت زده شود تا خانواده‌های کم‌جمعیت از نزدیک، حسن داشتن فرزندان بیشتر در خانه را درک کنند.

مریم حیدرپور کارشناس ارشد تعلیم و تربیت دانشگاه شهید بهشتی و فعال فرهنگی در گفت‌وگو با خبرنگار خاورستان، به اهمیت فرزندآوری در جامعه اشاره کرد و گفت: طبق تحقیقات انجام شده کاهش فرزندآوری یک بحران و مسئله است.

کار شاخصی در زمینه فرزندآوری انجام نشده است

وی بی توجهی خانواده‌ها به افزایش جمعیت را یک مشکل مهم دانست و یادآورشد: متاسفانه کار شاخصی در زمینه فرزند آوری انجام نشده است.

باید در زمینه فرهنگی فرزندآوری کاری انجام داد

کارشناس ارشد تعلیم و تربیت نیز در این زمینه گفت: داشتن خاطره خوب از اولین زایمان و مادرشدن یک اقبالی برای فرزندآوردن در مادران ایجاد می‌کند که حداقل لازمه آن برای مادران فراهم نیست.

حیدرپور تصریح کرد: در زمینه فرزندآوری خیلی‌ها شرایط اقتصادی را مطرح می‌کنند اما بسیاری از خانواده‌هایی هستند که از لحاظ اقتصادی مرفه هستند و میلی به فرزندآوری ندارند از این رو باید در زمینه فرهنگی فرزندآوری کاری انجام داد.

وی از فعالیت گروهی به نام "مادرانه" در کشور خبرداد و گفت: این گروه چند سالی است که در زمینه دغدغه‌های مادران خصوصا در زمینه فرزنددارشدن و تربیت آن‌ها کار می‌کند و سعی کرده با ایجاد مشوق‌هایی مسئولیت مادرانه را تسهیل کند.

کارشناس ارشد تعلیم و تربیت ضمن تأکید بر این‌که باید نگاهمان به مادر، نگاهی ترقی یافته باشد، گفت: هر زنی میل به فرزندآوری دارد اما وقتی موانعی سر راه این مادر می‌آید، در این راه دچار تردید می‌شود اما اگر نگاه زن به مادری تغییر کند، در کنار حضور در فعالیت‌های اجتماعی و بسیاری از نقش‌هایی که بر عهده دارد، مادری را نیز از ته قلب می‌پذیرد.

باید به مادران نگاه فاخری داشت

حیدرپور یادآور شد: کاری که مجموعه مادرانه کشوری انجام می‌دهد نگاه فاخری به نقش مادرانه است و این نقش را در بین مادران و در جامعه پررنگ و تقویت می‌کند.

وی ادامه داد: گروه مادرانه بیش از هزار عضو و مجموعه‌های استانی و شهرستانی دارند که بسیاری از خانم‌های این گروه کارشناس، صاحب‌نظر و مشاوره هستند.

کارشناس ارشد تعلیم و تربیت به اثرات نامطلوب کمبود جمعیت در کشور اشاره کرد و گفت: با کمبود نیروی انسانی مجبوریم از کشورهای دیگر درخواست نیروی انسانی بدهیم و قطعا فرهنگ کشور ما که فرهنگ غنی است، تحت تأثیر فرهنگ بیگانه قرار می‌گیرد و بافت فرهنگی ما ضعیف می‌شود.

حیدرپور ضمن تصریح این‌که باید در حوزه فرهنگی و اقتصادی متخصصان کار پژوهشی ویژه‌ای انجام دهند، افزود: اگر این روال کمبود جمعیت ادامه یابد ما نیروی انسانی و به تبع آن خانواده‌های غنی نخواهیم داشت.

وی به آثار نامطلوب تک فرزندی از بعد روانشناسی اشاره کرد و گفت: خانواده‌های تک فرزند نشاط کافی را ندارند و نمی‌توانند نیاز یک فرزند را مرتفع کنند از این رو این فرزند در جامعه حضور مطلوبی به نسبت فرزندان خانواده‌های پرجمعیت نخواهد داشت.

فعال فرهنگی ضمن یادآوری کاهش جمعیت به عنوان یک معضل اجتماعی، تأکید کرد: این مسئله از عهده زنان بر می‌آید از این رو باید روی فرهنگ‌سازی فرزندآوری در میان زنان کار کرد.

حیدرپور اضافه کرد: زمانی که نگاه مادران را به زندگی و فرزندارشدن تغییر دهیم، اقبال به فرزندداشتن در آن‌ها ایجاد می‌شود و این مسئولیت را با آغوش باز می‌پذیرند.

ارائه الگوهای متکثر مادری به زنان و دختران

وی بیان کرد: دخترانی که در خانواده‌ای با مادران سنتی رشد یافته‌اند چون دائم منحصر به کارهای خانه هستند بیان می‌کنند که نمی‌خواهند روند خانه‌داری مادرشان را ادامه دهند و الگوهای متفاوتی انتخاب می‌کنند اما زمانی که الگوهای متکثری به دختران ارائه شود می‌توانند مادر و شاغل‌بودن را با هم برگزینند.

کارشناس ارشد تعلیم و تربیت گفت: مؤسسات خوبی مانند موسسه "مهر فرشته‌ها" در کشور فعالیت خود را در زمینه فرزندآوری و حمایت از مادران شروع کرده‌اند که کارهای خوبی انجام می‌دهند.

حیدرپور ادامه داد: این موسسه به خانواده‌های بالای سه فرزند خدمات خوبی ارائه می‌دهد به طوری که خدمات اقتصادی و بسته‌های تشویقی جذابی به هر فرزند بالای سه سال اهدا می‌شود.

وی افزود: خیریه‌هایی وجود دارند که مادران باردار و شیرده را مورد حمایت قرار می‌دهند علاوه بر بسته‌های غذایی، کمک‌های مالی نیز انجام می‌شود.

فعال فرهنگی اظهار کرد: بسته غذایی مقوی برای مادران خصوصا 10 روز اول پس از زایمان در این خیریه‌ها یک کار ضروری برای مادران است.

حیدرپور تأکید کرد: در شش ماه ابتدای زندگی نوزاد که طفل به شیر مادر احتیاج بیشتری دارد مادران مورد حمایت جدی خصوصا از لحاظ روحی و روانی قرار می‌گیرند.

وی با بیان اینکه در موسسه "مهرفرشته‌ها" همه خانواده‌هایی که بیشتر از سه فرزند دارند می‌توانند از فروشگاه این موسسه تخفیفات عالی دریافت کنند، گفت: همچنین ویزیت رایگان پزشک، مشاوره رایگان و آموزشگاه‌های کارآفرینی از دیگر اقدامات این موسسه است.

کارشناس ارشد تعلیم و تربیت یکی از لازمه‌های داشتن فرزندان زیاد در خانواده را سالم‌بودن مادر یک خانواده دانست و افزود: متأسفانه بسیاری از مادران پس از زایمان، به‌دلیل خبط پزشکی و ضعیف‌بودن بدن دچار آسیب می‌شوند؛ از این رو از فرزندان‌دارشدن محروم می‌شوند.

حیدرپور ضمن تأکید بر این‌که متأسفانه برای سلامت و نشاط مادران اقدامی انجام نشده است، گفت: باید مسئولان خود را جای مادرها بگذارند و زیرساخت‌های حضور مادران در جامعه خصوصا مراکز علمی و دانشگاهی را فراهم کنند.

وی بیان کرد: یک مادر باید فرزندآوری داشته باشد؛ مسئولیت تربیت یک نسل را برعهده بگیرد اما این‌که چه موانعی سر راه وجود دارد و چه مطالباتی دارد باید بررسی شود.

دوراهی تحصیل و شغل یا مادری

این فعال فرهنگی تصریح کرد: بسیاری از خانم‌ها طی زمانی که می‌خواهند کار کنند، درس بخوانند و دکترا بگیرند علی‌رغم میل باطنی‌شان برای داشتن فرزند سر دو راهی قرار می‌گیرند.

حیدرپور با بیان این‌که دورکاری را بسیاری از سازمان‌ها می‌توانند برای خانم‌ها در نظر بگیرند، گفت: در نظر دارم پرسش‌نامه‌ای طراحی و در بین خانم‌ها توزیع کنیم تا موانع فرزندآوری و درخواست‌های مادران برای حل‌شدن مشکل فرزندآوری در جامعه بررسی شود.

وی ضمن تأکید بر این مهم که سازمان‌ها باید مادران را مورد حمایت قرار دهند، گفت: باید سازمان در کنار مسئولیتی که از مادران می‌خواهد این دغدغه را مورد توجه قرار دهد که چکاری باید انجام دهند تا خانم‌ها مادری بهتری داشته باشند نه‌این‌که مادر در سازمان کار کند و از فرزند خودش بی‌خبر باشد و حتی به فرزند بیشتر فکر نکند.

جنس کار مرد و زن یکسان نباشد

کارشناس ارشد تعلیم و تربیت تأکید کرد: نمی‌توان گفت که مادران در خانه باشند و از محیط‌های کار و فعالیت اجتماعی دور شوند اما بهترین راه این است که کاری انجام دهیم که جنس کار زن و مرد یکی نباشد.

مرسوم‌شدن عادت خوب امانت‌دادن در میان مادران

حیدرپور ضمن تأکید بر این‌که نمی‌توان اوضاع اقتصادی را بی‌تأثیر بر فرزندآوری دانست، افزود: باید عادت غلط اسراف‌کردن، سیسمونی خریدن آنچنانی را به عادت‌های خوب امانت دادن تغییر داد.

وی اضافه کرد: بسیاری از وسایل های سیسمونی مناسب 6 ماه ابتدای زندگی فرزندان است که با رسم امانت دادن به دیگران، می‌توان در بسیاری از هزینه‌های فرزندآوری صرفه‌جویی کرد و باید این عادات مرسوم شود.

کارشناس ارشد تعلیم و تربیت تصریح کرد: باید جاذبه‌های اصلی مادرشدن در مادران رشد پیدا کند و مادران آرزو داشته باشند مادر شوند و میل باطنی آن‌ها به فرزند بیشتر باشد.

حیدرپور ضمن تأکید بر حمایت‌های همه‌جانبه و جامع از مادران، گفت: مادران و زنان جامعه به مادربودن افتخار کنند و حالت رخوت از مادران دور شود.

کاندیداهای ریاست جمهوری برنامه خود را برای حمایت از افزایش جمعیت ارائه دهند

وی بیان کرد: باید از کاندیداهای ریاست جمهوری و شوراها این سوال جدی مطرح شود که در کنار برنامه‌هایی که برای حل مشکلات اقتصادی، بیکاری و دیگر مشکلات دارد چه برنامه‌ای برای افزایش جمعیت در جامعه دارند؟

وی یادآور شد: رشد جمعیت زیر یک درصد بحران خیلی جدی است و مسئولان که می‌خواهند مسئولیت اجرایی کشور را برعهده بگیرند باید برنامه جدی برای افزایش فرزندآوری داشته باشند.

بنابراین گزارش، کشور ما به حدی از کاهش جمعیت رسیده است که نیاز به یک کار اورژانسی دارد. وقت تلف کردن و این دست و آن دست کردن در این موضوع مهم، شاید وقت دیگر قابل جبران نباشد.

هر چند این روزها برخی از افکار مسموم به جامعه اینگونه القا می‌کند که در شرایط اقتصادی که کشور دچار آن شده است تعداد فرزند بیشتر به فقر دامن می‌زند اما باید گفت براساس قانونی که می‌گوید نیروی انسانی مهم‌ترین دلیل تحولات اقتصادی و چرخیدن چرخ تولیدات، بالارفتن توان دفاعی کشور و بهره‌مندی از رفاه اجتماعی است، یکی از راه‌های برون رفت از وضعیت فعلی بالابردن نرخ تولد در کشور است.

چراکه با سالمندی جامعه نه‌تنها فقر از بین نمی‌رود بلکه شاهد افزایش هر روزه خانواده‌های دو نفره سالمند هستیم که نه توان کارکردن دارند و نه بیمه‌پردازها براساس تراکم این خانواده‌ها می‌توانند در اندازه‌های مکفی آن‌ها را تحت حمایت بیمه‌های درمانی و مستمری ماهیانه قرار دهند.

برای حل مشکل فرزندآوری باید فکر اساسی کرد؛ ارائه الگوهای زیاد از خانواده‌های پرجمعیت و موفق در جامعه، تسهیلات شرایط مادران در سازمان‌ها و ادارات، حل مشکل ناباوری و عمل به سیاست‌های جمعیت از مهم‌ترین اقداماتی است که دولت باید به آن عمل کند.

انتهای پیام /