دو روی سکه بورس سبز

بازار سهام در روزهای اخیر شاهد واکنش مثبت به تصمیمات جدید سیاستگذاران و تدابیر حمایتی بود به نحوی که با رشد 3.66درصدی شاخص کل روبه‌رو شد این در حالی است که بعد از بازگشایی و در دو هفته بازار سهام پس از جنگ 12روزه دماسنج اصلی این بازار در حدود 12‌درصد از ارتفاع خود را از دست داد و شاخص هموزن نیز رکورد 14روز ریزش متوالی را ثبت کرد. اتفاق مهمی که در روزهای اخیر رخ داده یک نکته مهم را متذکر می‌شود.

یکی از متغیرهای مورد رصد فعالان بازار در سال‌های اخیر آمار تغییر مالکیت سهام بین سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی بوده است. بورس تهران 17روز معاملاتی متوالی است که نظاره گر خروج پول سهامداران خرد است.

بسیاری از کارشناسان مهم‌ترین عامل اثرگذار بر استراتژی فروش سهامداران را قفل معاملات سهام در دو هفته ای که بازار تعطیل بود می پندارند. امری که باعث شد تا آرامش بورس پس از بازگشایی برهم بخورد و به‌رغم سبزپوشی شاخص کل، سهامداران راه خروج از بورس را در پیش بگیرند. اگرچه تعطیلی بورس به اذعان سیاستگذاران در موقعیت های حساس استراتژی صحیح محسوب می‌شود اما اکثر کارشناسان بر این باورند که بازگشایی بازار با اعمال محدودیت از جمله تغییر در دامنه نوسان عواقب منفی کمتری را رقم می زد.

با توجه به اینکه بخش عمده ورود پول از ابتدای سال در زمان اوج شاخص و خوش‌بینی های شکل گرفته در مساله هسته ای کشور (از 23فروردین و همزمان با آغاز دور نخست مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا) انجام شده بود؛ بعد از پیشروی ابهامات حاکم بر این موضوع، فروش سرمایه‌گذاران حقیقی عملا سرعت گرفت.

به نظر می‌رسد بخش عمده ای از تازه واردها به دلیل ترس از بین رفتن اصل سرمایه خود تصمیم به فروش سهام و خروج از بازار را گرفتند. بررسی های تحلیلی نشان می‌دهد که نسبت میزان خروج پول حقیقی از بازار نسبت به نقطه اوج آن و بعد از تعطیلی دو هفته ای افزایش یافته است.

ریشه فروش‌های جمعی

در بحبوحه جنگ تحمیلی میان ایران و رژیم صهیونیستی، بازار سرمایه به طور کامل بسته شد و امکان معامله سهام، حق‌تقدم و واحد صندوق سهامی سلب شد. همین موضوع کافی بود تا بعد از بازگشایی سهامداران برای فروش دچار رفتارهای هیجانی شوند. به عبارتی قفل داد وستدهای سهامی این سیگنال را به بورس‌بازان مخابره کرد که با وجود عدم‌قطعیت های سیاسی و تداوم بلاتکلیفی ها، سناریوی تعطیلی بورس در صدر سیاستگذاری ها قرار دارد. ماحصل این اتفاق را در خروج پول مستمر از تالار شیشه ای مشاهده کردیم. بازار سهام 17روز معاملاتی است که با خروج پول مستمر حقیقی ها همراه شده است. اگرچه در این مسیر، شاخص های سهامی از کف ثبت شده اخیر خود اندکی فاصله گرفته اند؛ اما همچنان جریان عدم‌تقاضا و خروج پول از بازار قطع نشده و طی این مدت حدود 41همت پول حقیقی از بازار خارج شده است.

در چنین وضعیتی و با توجه به چشم‌انداز مبهم متغیرهای اثرگذار بر وضعیت بازار سهام برخی پیش‌بینی‌ها از ادامه این وضعیت حکایت می‌کند. تداوم خروج پول حقیقی از بازار اکنون به یکی از نگرانی‌های فعالان این بازار تبدیل شده است. از ابتدای هفته مبلغی به میزان 3‌هزار و 200میلیارد تومان پول حقیقی از گردونه معاملات خارج شده و به نظر می‌رسد استراتژی احتیاط همچنان در دستور کار معامله گران قرار دارد. اهالی بازار سرمایه فعلا احتیاط را چاشنی معاملات کرده اند تا در صورت بروز و ظهور مجدد ریسک ها، به دارایی خود دسترسی داشته باشند. به هر روی باید منتظر ماند و دید که آیا طرح اخیر در بازار که منجر به بیمه سبدهای سهام خرد شد، منجر به کاهش خروج پول از بازار خواهد شد یا خیر؟

بررسی رفتار سهامداران که متاثر از تردید و هراس نشات گرفته از بازگشت ریسک هاست، نشان می‌دهد در صورت تداوم حمایت سازمان بورس از بازار امکان ورود پول وجود دارد. البته این امر به سرعت محقق نخواهد شد اما به مرور می‌تواند اعتماد کمرنگ شده را احیا کند.

کارشناسان بازار سرمایه می گویند از منظر نموداری شاخص کل در محدوده حساس تکنیکی قرار دارد اما زمینه برای صعود نماگرها فراهم است. بورس تهران در شرایط حساسی قرار دارد. یعنی به سرعت می‌تواند در جهت مثبت تغییر مسیر دهد. نگاهی به وضعیت بازارسهام در دوره های نزولی نشان می‌دهد در هر صورت بازار به سمت متعادل شدن حرکت خواهد کرد. رفتار بورس تهران بعد از سال 99 نیز حاکی از آن است که بازار سهام بعد از توقف های متاثر از ریسک های سیاسی در نهایت توانسته وارد فاز صعودی شود. حتی در مقاطعی که چشم انداز تحریم ها و وضعیت مبهم سیاستگذاری ها تقویت شده هم در نهایت قیمت سهام در مسیر صعودی حرکت کرده است.

بنابراین اگرچه از طرفی کارشناسان نسبت به تداوم خروج پول هشدار می‌دهند اما این وضعیت نمی‌تواند برای طولانی‌مدت ادمه یابد. اما آنچه مهم ارزیابی می‌شود این است که نحوه حمایت ها از بازار چگونه باید تنظیم شود تا صفوف فروش تقلیل یابند؟

درحال‌حاضر برخی از کارشناسان معتقدند بلاتکلیفی های کنونی می‌تواند آغاز یک دوره از اقبال به سمت سهام کوچک‌تر در بورس تهران باشد. چرا که با حمایت دولت و نهادهای اقتصادی از صنایع بزرگ، احتمالا نمادهای کوچک در کوتاه‌مدت از نگاه ها مغفول خواهند ماند.

از این‌رو، پس از بازگشت کامل تعادل به بورس تهران، می‌توان به کوچ پول های سرگردان به سمت نمادهای کوچک و متوسط بازار امید داشت؛ به شرط آنکه با کاهش قیمت دلار در بازار آزاد، اختلاف قیمت اسکناس آمریکایی در بازار توافقی به بازار غیر‌رسمی نزدیک شود. برخی از آمارها حکایت از آن دارد که به طور کلی بورس تهران به سطوح ارزنده قیمتی نزدیک شده، اما نمادهای کوچک بازار در هیجانات نزولی، مسیر پرشتاب تری را دنبال کرده اند. در صورت بازگشت روند بازار، می‌توان امید داشت نمادهای کوچک‌تر با جبران عقب‌ماندگی های اخیر کارنامه بهتری را به بازار ارائه دهند.

افزون بر این مساله اما شاخص هموزن رکورددار ریزش مستمر 14روزه نیز بوده است. از این منظر تحلیلگران معتقدند نمادهای کوچک در چنین شرایطی از پتانسیل رشد بیشتری برخوردارند.