رمزگشایی از مذاکره فراموش شده ایران و آمریکا

گروه فرهنگ وهنر خبرگزاری دانشجو: «قمار»؛ رمز گشایی از پرونده ایران کنترا با محوریت مذاکره تاریخی و فراموش شده ایران و آمریکا در میانه جنگ تحمیلی توسط انتشارات شهید کاظمی روانه بازار میشود.

پیروزی‌های مسلسل‌وار ایران در جنگ تحمیلی، که از ابتدای سال 1361 و فتح خرمشهر آغاز شده بود و تا تصرف فاو (شهر بندری عراق) در بهمن 1364 ادامه یافت، زمامداران آمریکایی را متوجه شکست پروژه‌ی مهار انقلاب اسلامی ایران، آن هم از سوی عراق کرد. از سویی نیز شیوخ خلیج فارس احساس خطر کردند و پس از تهدید کویت از سوی ایران، در مورد عواقب در اختیار دادن جزیره‌ی بوبیان برای حمله‌ی عراق به نیروهای ایرانی، کشورهای خلیج فارس، توانمندی قدرت نظامی ایران را در کنار خود خطری بالفعل یافتند. جرج بوش پدر، معاون رئیس‌جمهوری وقت آمریکا (ریگان)، سه ماه پس از تصرف فاو، در اردیبهشت 1365 برای تبادل نظر با سران شیخ‌نشین‌های خلیج فارس به منطقه سفر کرد و راه‌های مقابله با نفوذ نظامی و سیاسی ایران در منطقه را با آنان بررسی کرد. گویی در این مذاکرات، گزینه‌ی مقابله‌ی نظامی با ایران، کاری بس دشوار ارزیابی شده و آشتی و مذاکره از سوی آنان در اولویت قرار گرفت.

اما رابطه میان ایران و آمریکا پس از انقلاب، از چالشی ترین مسائل سیاست خارجی ایران بوده است که گاهی رد پای پر رنگی نیز در سیاست های داخلی همانند اقتصاد و مسائل نظامی و امنیتی داشته است. اولین برخورد جدی سیاسی میان ایران و آمریکا پس از تسخیر سفارت آمریکا در تهران، ماجرای سفر رابرت مک فارلین معاون امنیت ملی رونالد ریگان به تهران در خرداد سال 65 بود. کتاب قمار شرح آن پرونده و سفر مک فارلین به تهران است و اینکه چطور پرونده رابطه با آمریکا تبدیل به جنجال عظیمی در داخل ایران و آمریکا شد.

ماجرای مک‌فارلین در ایران یا ایران - کنترا در ایالات متحده امریکا، در چند دهه اخیر محل بحث و مناقشات بسیاری بوده است. در امریکا، ایران - کنترا به عنوان بزرگ‌ترین رسوایی پس از واترگیت نیکسون شناخته می‌شود و نمونه‌ای روشن از فساد سیاسی و پیگیری اهداف شخصی و گروهی به جای منافع ملی قلمداد می‌گردد. پس از افشای واقعیات ماجرای ایران - کنترا، مقامات بلندپایه درگیر از جمله مک فارلین و اولویر نورث برکنار شدند، ریگان مجبور به تشکیل کمیسیون تحقیق موسوم به کمیسیون تاور شد که در جلسات متعدد مقامات بلندپایه دولت را مورد پرسش و بازخواست قرار داد، مک‌فارلین، نورث و تعدادی دیگر از مقامات درگیر را مقصر شناخت و علیه آنها اعلام جرم کرد. علاوه بر آن نهادهای مختلف از جمله کنگره ابعاد تخلفات و فساد موجود در این پرونده را به طور گسترده بررسی و آن را در گزارشات متعددی منتشر کردند. در ایران البته ماجرا به گونه دیگری است و با توجه به عدم شفافیت ماجرا، سازمان‌دهندگان این پروژه سیاسی - اقتصادی - نظامی از آن به عنوان حماسه بزرگ قلمداد می‌کنند که به دلیل برخی کارشکنی‌ها به سرانجام نرسید! البته این ادعا منتقدان جدی از میان سیاسیون، نظامیان و تاریخ‌نگاران دارد. آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای از نمایندگانی که در همان زمان به معامله با امریکایی‌ها اعتراض کردند، ماجرای مک فارلین را خیانت به رهبر و امام (ره) می‌داند و روایت آقای رفسنجانی را غیرقابل قبول دانسته و می‌گوید: «پس از افشاگری و کشف آن از طریق جراید لبنان به امام (ره) وانمود کردند که آن امریکایی که یک مقام عالی دولت امریکا بود به صورت احمقانه‌ای به ایران آمده و تیرش به سنگ خورده و برگشته و این را یک پیروزی وانمود کردند. این عمل مصداق صریح همان غش الائمه بود.»

برشی از کتاب: همواره در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، رابطه میان ایران و آمریکا از چالشی ترین مسائل سیاست خارجی ایران بوده است که گاهی رد پای پر رنگی نیز در سیاست های داخلی همانند اقتصاد و مسائل نظامی و امنیتی ایران هم داشته است. اینکه روابط ایران و آمریکا سرانجام به کجا خواهد رسید برای هیچ کس روشن نیست، اما فراز و نشیب های رابطه ایران و آمریکا بعد از انقلاب گواه آن است که پیچیدگی های روابط میان این دو کشور به حدی است که مسائل به سادگی حل نمی شود و با مرور زمان پیچیده تر هم می شود. اولین برخورد جدی سیاسی میان ایران و آمریکا پس از تسخیر سفارت آمریکا در تهران، ماجرای سفر رابرت مک فارلین معاون رونالد ریگان به تهران در سال 65 بود. ماجرای مک فارلین همواره می تواند عبرت تاریخی برای بررسی گره کور روابط میان ایران و آمریکا باشد.

کتاب قمار؛ رمز گشایی از پرونده ایران کنترا با محوریت مذاکره تاریخی و فراموش شده ایران و آمریکا در میانه جنگ تحمیلی (دهه60) به کوشش سید مهدی دزفولی به زودی توسط انتشارات شهید کاظمی منتشر میشود.