رنج‌های پنهان بافندگان در رج‌های پرنقش و نگار قالی
شهرکرد - ایرنا - فرش پر نقش و نگار ایرانی حاصل دست‌رنج کسانی است که پشت دار قالی رج به رج سپیده صبح را به امتداد شب گره می‌زنند اما دغدغه بیمه درمان و بازنشستگی همچنان بخش زیادی از این قشر زحمت‌کش را رنج می‌دهد.
قالی ایرانی از شهرت جهانی برخوردار است و در این میان برخی نواحی و مناطق از شهرت بیشتری در این حوزه برخوردارند که از جمله این مناطق می‌توان به استان چهارمحال و بختیاری اشاره کرد که از دیرباز در این هنرصنعت، صاحب سبک و شیوه اختصاصی بوده است.
فرش چهارمحال و بختیاری چون آیینه گسترانیده روی زمین، بازتابی از نگاره‌ها، طرح‌ها و نقش‌های نمادین، انتزاعی و هندسی است که با دستان هنرمند بافنده چهارمحال و بختیاری به صورت ذهنی و با الهام از طبیعت و عناصر آن، باورها و آرزوهای مردمان این منطقه نقش بسته است.
فرش این استان مطابق با معاهده بین‌المللی لیبسون که جمهوری اسلامی ایران با تصویب مجلس شورای اسلامی در سال 1380 به آن ملحق شد، به ثبت جهانی نشان جغرافیایی رسیده و در سال 96 نیز لوح ثبت جهانی فرش بختیاری با حضور رئیس مرکز ملی فرش ایران در شهرکرد رونمایی شد.
بیشترین فرش‌های چهارمحال و بختیاری را قالی شهرکرد، قالی قهفرخ (فرخشهر)، یلمه بروجن، گبه ریزباف اردل، فرش بختیاری مناطق عشایری و بختیاری‌نشین و فرش چالشتری تشکیل می‌دهد. بر اساس نظر برخی از محققان، طرح‌فرش «سرو» و «کاج» که به عنوان اصلی‌ترین طرح آریایی مطرح است از نمونه‌های بارز طرح‌های قالی این استان به شمار می‌رود.
کاربرد رنگ‌های زیبا با استفاده از عصاره گل‌ها و گیاهان و مواد اولیه طبیعی، شادابی و زنده بودن طرح‌ها و نقش‌های متنوع، انتخاب رنگ، ثبات گیاهی گرم رنگ‌ها، پرز بلند، دقت در بافت و قیمت مناسب در جهان از دیگر ویژگی‌های فرش این استان به شمار می‌رود.
نقش موثر بافنده بر کیفیت فرش دستباف
صاحب‌نظران معتقدند عوامل قومی، فرهنگی، اجتماعی، دینی، شرایط اقلیمی و جغرافیایی، تاریخچه زندگی و ساختار روحی و روانی بافنده بر نوع بافت و کیفیت فرش تاثیر مستقیمی دارد که این موضوع نشان دهنده اهمیت بافنده قالی و تاثیر آن بر حفظ این میراث ارزشمند است.
تارهای قالی دستباف چهارمحال و بختیاری از دیرباز با پودهای وجود تک تک مردم این دیار گره خورده و آوای کوبیدن شانه بر تار و پودهای به هم پیوسته آن با روح مردم این سرزمین عجین شده است.
اما همین زنان هنرمند با مشکلات بسیاری روبرو هستند و رسیدگی به مشکلات بیمه بازنشستگی و درمانی فعالان این عرصه از مهمترین دغدغه قالیبافان به شمار می‌رود.
بافندگانی که به طور مستمر قالی می‌بافند، با گلایه از مشکلات جسمی نظیر پادرد، کمردرد و ناراحتی چشم به نبود چتر حمایتی بیمه اشاره می‌کنند.
بافندگانی که به طور مستمر قالی می‌بافند، با گلایه از مشکلات جسمی نظیر پادرد، کمردرد و ناراحتی چشم به نبود چتر حمایتی بیمه اشاره می‌کنند و می‌گویند: با وجود سال‌ها فعالیت در این رشته هنری، از خدمات بیمه محروم هستیم و این در حالی است که برخی که تاکنون هیچ فعالیتی در این حوزه نداشته‌اند از بیمه قالیبافی بهره‌مند هستند و عدالتی در این خصوص وجود ندارد.
برخی از قالیبافان از بیمه تامین‌اجتماعی محروم هستند
خانم عسگری یکی از بانوان قالیباف استان چهارمحال و بختیاری است که از دوران نوجوانی به قالیبافی مشغول بوده است و اکنون 45 سال سن دارد.
وی با بیان اینکه نشستن‌های متوالی پشت دار قالی در طول این سال‌ها باعث بروز عوارض استخوانی و مفصلی برای وی شده است، به خبرنگار ایرنا گفت: به دلیل اینکه بیمه نیستم و هزینه‌های درمان بسیار بالا است کمتر به پزشک مراجعه می‌کنم.
عسگری با انتقاد از مسئولان مربوطه تصریح کرد: برخی از بافندگان واقعی از بیمه محروم هستند اما از نزدیکان خود می‌شناسم کسانی که هیچ آشنایی نسبت به قالیبافی نداشته‌اند ولی زیرپوشش بیمه قالیبافی قرار گرفته‌اند و مسئولان هم نظارتی در این خصوص ندارند.
این بانوی قالیباف از مسئولان درخواست کرد تا نسبت به پایش بیمه‌شدگان قالیبافی به طور جدی وارد عمل شوند و حقی که از بافندگان واقعی ضایع شده را جبران کنند.
کمالی یکی دیگر از بانوان قالیباف این استان که سالهاست قالی می‌بافد اما در سال‌های اخیر به سبب سکونت در آپارتمان، ادامه کار قالیبافی برای وی دشوار شده و هر بار که بازرسان بیمه تامین اجتماعی برای بازدید از روند کار وی مراجعه می‌کنند با چالش جدی مواجه میشود.
وی به خبرنگار ایرنا گفت: جابجایی محل زندگی به آپارتمان سبب شد تا نتوانم همچون گذشته دار قالی بگذارم و این موضوع از سوی بازرسان بیمه مورد قبول واقع نشد و مجبور شدم دار قالی کوچکی را برپا کنم اما از آنجاکه صدای دفتین (ابزاری است برای کوبیدن پود که دارای بدنه چوبی و سنگین و دسته‌ای برآمده میباشد و دندانه‌های فلزی دارد که حدود 2 کیلوگرم وزن داد و زدن آن به مهارتی ویژه نیاز دارد) برای همسایگان آزاردهنده است و اعتراض آنها را به دنبال داشته، روند بافت قالی با کندی مواجه شده که این موضوع نیز مورد قبول بازرسان نیست و هشدار دادند که اگر دفعه بعد به اندازه استاندارد بافته نشده باشد بیمه را قطع می‌کنند.
این بانوی قالیباف 50 ساله نیز که با مشکلات جسمانی زیادی به دلیل بافتن قالی دست و پنجه نرم می‌کند، افزود: در گذشته با وجود خانه‌های بزرگ امکان بافتن قالی در ساعت‌های متوالی برای اهالی خانه امکانپذیر بود اما در این دوران هم اینکه بیشتر خانه‌ها تبدیل به آپارتمان شده و مهمتر از آن تحلیل رفتن توان جسمانی افرادی که سال‌ها به بافتن قالی مشغول بوده‌اند، بافندگان قالی را با محدودیت‌هایی مواجه کرده است که مسئولان باید این محدودیت‌ها را در نظارت‌های بیمه قالیبافی در نظر بگیرند.
شناسایی 100 هزار بافنده قالی در چهارمحال و بختیاری
رییس اداره فرش استان چهارمحال و بختیاری می گوید: حدود 100 هزار بافنده قالی در این استان شناسایی شده است که از سوی این افراد به طور متوسط سالانه 200 هزار مترمربع فرش بافته میشود.
علیرضا جیلان در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا افزود: فرش استان دارای مهر اصالت رنگ و شهرت جهانی است که پیش از اعمال تحریم‌ها بیش از 60 درصد قالی‌های دستباف استان به خارج از کشور صادر می‌شد که مقصد 40 درصد این تولیدات به کشورهای آمریکا و آلمان بوده است از همین رو فرش استان در سطح ملی و بین‌المللی شناخته شده است و طرفداران خود را دارد.
وی با اشاره به سهم بافندگان استان در کیفیت فرش‌های تولیدی در استان، تصریح کرد: اگر چه بخش قابل توجهی از فرش‌های تولیدی در استان به صورت خانگی و سنتی بافته میشود و این موضوع سفارش‌گیری‌ها را با محدودیت روبرو می‌کند اما ظرفیت تعدد بافندگان در کنار مهارت بالا و ذوق هنری آنها، سهم مهمی از جایگاه رفیع فرش ایرانی را به خود اختصاص داده است.
در کنار مشکلاتی نظیر افزایش مصالح و مواد اولیه بافت فرش، نبود بازار فروش خارجی و توقف صادرات، نبود حمایت بیمه‌ای بخش قابل توجهی از این بافندگان یکی از مهمترین این مشکلات است.
رییس اداره فرش استان چهارمحال و بختیاری در عین حال به مشکلات و چالش‌های فراروی بافندگان فرش استان اشاره کرد و گفت: در کنار مشکلاتی نظیر افزایش مصالح و مواد اولیه بافت فرش، نبود بازار فروش خارجی و توقف صادرات، نبود حمایت بیمه‌ای بخش قابل توجهی از این بافندگان یکی از مهمترین این مشکلات است.
جیلان ادامه داد: وقتی بافنده‌ای روزانه در حدود هفت ساعت به قالیبافی اشتغال دارد می‌توان گفت که قالیبافی یک شغل است و بافنده باید از بیمه برخوردار باشد چراکه بافندگان به سبب نشستن پشت دار قالی به امراضی مبتلا میشود که برای درمان و چکاپ خود باید به پزشک مراجعه کنند و از آنجاکه هزینه‌های درمانی بالا است بافندگان باید زیرپوشش بیمه قرار گیرند.
یک پژوهشگر: 70 درصد از قالیبافان دچار بیماری‌های جسمی می‌شوند
یک پژوهشگر و کارشناس حوزه فرش نیز با اشاره به بروز امراض جسمانی در بافندگان قالی به خبرنگار ایرنا گفت: تحقیقات و معاینه‌های پزشکی به دست‌آمده حاکی از آن است که 70 درصد از قالیبافان دچار بیماری‌های جسمی می‌شوند.
افسانه قانی افزود: ساعات کار طولانی، شرایط نامطلوب محیط کارگاه قالیبافی از نظر روشنایی، تهویه نامطلوب و وضعیت ارگونومیکی نامناسب بدن و ابزار کار، از جمله مهمترین مشکلات بهداشتی پیش روی این گروه از شاغلان است که با توجه به ظریف و دقیق بودن کار قالیبافی، کمبود نور مکان دار قالی، علاوه بر خستگی اعصاب، سبب ایجاد سردرد، سرگیجه و بروز مشکلاتی برای چشم به ویژه خستگی و کاهش میدان بینایی میشود.
وی تصریح کرد: همچنین به علت طراحی نادرست ابزار دستی، دار و ایستگاه کار قالیبافی و نشیمنگاه نامناسب، برخی از اعضا بدن مثل گردن، کمر، شانه‌ها، بازوها، ساعدها، مچ دست‌ها و زانوها از حالت طبیعی خارج شده و در دراز مدت دچار آسیب می‌شوند.
این استاد دانشگاه رشته هنر با اشاره به بیمه نبودن قالیبافان کهنه‌کار و قدیمی، اظهار داشت: این افراد تمام توانایی خود را در بافت قالی‌هایشان به کار گرفته‌اند و دچار عوارضی همچون کم‌سویی چشم، کمر درد، آرتروز و دیسک کمر شده‌اند اما مشمول قانون بیمه تامین اجتماعی نمی‌شوند و حتی در پایان عمر مفید کار، برای درمان خود نیز اندک پس‌اندازی ندارند.
به گفته قانی، بیمه قالیبافی یکی از بیمه‌های مترقی سازمان تامین اجتماعی است اما برای قالیبافان کهنه‌کار بالای 50 سال که عمرشان را در این راه گذاشتند و حالا نمی‌توانند از مزایای بیمه استفاده کنند باید چاره‌اندیشی شود.
وی ادامه داد: این اجرای نادرست قانون بیمه موجب شده تا قالیبافان با بیش از 50 سال سن از دریافت دفترچه بیمه درمانی محروم شوند، آن هم در سنی که به خاطر سال‌ها کار سخت قالیبافی، ممکن است بیش از جوانان به خدمات درمانی احتیاج داشته باشند.
این پژوهشگر کشور، نوع برخورد ماموران بیمه با قالیبافان را از دیگر چالش‌های این حوزه برشمرد و گفت: حدفاصل اتمام یک تخته قالی تا دست به کار شدن برای بافت یک تخته دیگر حداقل یک تا 2 ماه زمان می‌برد، حال چنانچه ماموران بیمه در این زمان به کارگاه یا خانه‌ای مراجعه کنند و بافنده دار قالی نداشته باشد، وی را از فهرست بیمه‌ای خارج می‌کنند که این موضوع مشکلات زیادی را برای بیمه‌شدگان ایجاد کرده است.
گزینش قالیبافان بیمه تامین اجتماعی نادرست است
قانی، گزینش بیمه را از دیگر مشکلات قالیبافان عنوان کرد و افزود: گزینش کنونی قالیبافان بیمه تامین اجتماعی نادرست است و ملاکی که برای بیمه‌شدگان در نظر گرفته شده، سواد است و چون توده قالیبافان افراد بی‌سواد و کم‌سواد جامعه هستند و شاید نتوانند در امتحان قالیبافی نمره مورد نظر را کسب کنند و عده‌ای از دادن امتحان صرف‌نظر می‌کنند و کسانی که از قالی و از این هنر سررشته ندارند خیلی راحت بیمه می‌شوند و بدین طریق در حق قالیبافان واقعی اجحاف میشود.
وی خاطرنشان کرد: عواملی نظیر پوشش بیمه برای قالیبافان باعث میشود رونق قالی، صادرات قالی و همچنین اشتغالزایی فراهم شود واگر دولت در گزینش قالیبافان سواد را در نظر نگیرید بزرگترین خدمت را به این قشر زحمت‌کش کرده است.
قانی با بیان اینکه قدر این رشته هنری آن طور که باید باشد، ادا نشده و باید برای رواج این هنر کهن و پرقدمت برنامه‌ریزی شود، افزود: هزینه‌ها و مواد اولیه قالی گران شده و توان مالی لازم برای تامین آن وجود ندارد و اگر حمایتی نشود تا چند سال دیگر نام و نشانی از قالیبافی در استان نخواهد ماند.
از 100 هزار بافنده شناسایی شده در این استان، در ابتدا 20 هزار نفر زیرپوشش این بیمه قرار داشتند که طی سال‌های اخیر این تعداد به 10 هزار نفر کاهش یافته است.
تحقیقات موجود حاکی از آنست از 100 هزار بافنده شناسایی شده در این استان، در ابتدا 20 هزار نفر زیرپوشش این بیمه قرار داشتند که با ریزش 10 هزار نفری در سال‌های اخیر به دلایلی نظیر ناتوانی در پرداخت حق بیمه، بازنشستگی، قطع بیمه افرادی که قالیباف نبوده‌اند و در برخی موارد رفتارهای سخت‌گیرانه بازرسان هم اینک 10 هزار بافنده در این استان از خدمات بیمه تامین اجتماعی قالیبافان بهره‌مند هستند.
تامین اجتماعی: نظارت بر بیمه قالیبافی مطابق با استانداردهای شرکت فرش است
مسئولان تامین اجتماعی در پاسخ به برخی انتقادات قالیبافان در خصوص روند بازرسی‌های موجود، نظارت‌ها را منطبق بر قانون و استانداردهای تدوین شده از سوی سازمان ملی فرش عنوان می‌کنند و انتقادات وارده را بی‌اساس می‌دانند.
کارشناس امور بیمه‌شدگان تامین اجتماعی چهارمحال و بختیاری در همین رابطه به خبرنگار ایرنا گفت: نظارت بر روند فعالیت بیمه‌شدگان بر اساس تفاهم‌نامه سه‌جانبه بین سازمان صنعت، معدن و تجارت، میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و سازمان تامین اجتماعی باید به صورت مشترک انجام گیرد اما در برخی موارد سازمان صمت نسبت به همراهی بازرسان تامین اجتماعی کوتاهی می‌کند.
عبدالله مختاری افزود: اگر دستگاه‌هایی که در تفاهم‌نامه ملزم به همراهی سازمان تامین اجتماعی شده‌اند در بازرسی‌ها حضور پیدا کنند، متوجه خواهند شد که سخت‌گیری از سوی کارشناسان وجود ندارد بلکه هر نوع رفتار با قالیباف مطابق با دستورالعمل‌های موجود است از همین رو تاکید میشود که بازرسان شرکت فرش در این نظارت‌ها باید همراهی بیشتری داشته باشند.
وی همچنین نسبت به وجود100 هزار بافنده قالی در استان با توجه به جمعیت فعلی ابراز تردید کرد و گفت: به نظر نمی‌رسد در استان 100 هزار بافنده مستمر قالی داشته باشیم و آمار درستی در این خصوص در دست نیست که این موضوع می‌طلبد اداره فرش نسبت به شناسایی بافندگان واقعی اهتمام بیشتری ورزد تا در برخورداری از مزایا و خدمات حق این افراد ضایع نشود.
کارشناس امور بیمه‌شدگان تامین اجتماعی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه قانون بیمه قالیبافی از سال 80 به اجرا گذاشته شده است، اظهار داشت: بسیاری از قالیبافان باسابقه میتوانستند از سال 1380 اقدام به ثبت‌نام بیمه قالیبافی کنند اما برخی به علت نداشتن آگاهی اقدام به این کار نکردند و در سال‌های بعد با محدودیت سنی مواجه شدند و دیگر نتوانستند از این امکان برخودار شوند.
بافندگان قالی موظفند روزانه 4 هزار گره بزنند که بر همین اساس باید ماهانه یک مترمربع قالی ببافند و چنانچه این استاندارد رعایت نشود بیمه افراد قطع میشود.
مختاری در خصوص استانداردهای موجود نظارت بر روند فعالیت قالیبافان که از سوی شرکت ملی فرش تدوین شده است نیز گفت: بافندگان قالی موظفند روزانه چهار هزار گره بزنند که بر همین اساس باید ماهانه یک مترمربع قالی ببافند و چنانچه این استاندارد رعایت نشود بیمه افراد قطع میشود.
وی با بیان اینکه 20 درصد حق بیمه قالیبافان از سوی دولت و هفت درصد آن از سوی بیمه‌شده تامین میشود، افزود: اختصاص اعتبار مورد نیاز برای تعداد بیمه‌شدگان قالیباف رقم قابل توجهی است که با توجه به تنگناهای مالی دولت، تامین آن بسیار سخت شده از همین رو اگرچه سالانه در پایش‌های به عمل آمده بیمه قالیبافان غیرواقعی قطع میشود اما به ازای آن امکان جایگزین کردن قالیبافان واقعی به سختی امکانپذیر است.
کارشناس امور بیمه‌شدگان تامین اجتماعی چهارمحال و بختیاری خاطرنشان کرد: اگر دولت اعتبار مورد نیاز را تامین کند و حق بیمه تعداد بیشتری را بتواند تقبل کند، تامین اجتماعی هیچ محدودیتی در بیمه کردن افراد جدید ندارد.
مختاری در پاسخ به انتقاد دیگر مبنی بر قطع کردن بیمه قالیبافان به علت حضور نداشتن در خانه نیز گفت: چنانچه قالیبافی در خانه حضور نداشته باشد بازدید تجدید میشود و امکان ندارد بازرسی تنها با یک بار سرکشی و نبودن فرد در خانه بیمه آن فرد را قطع کند و اگر به طور خاص موردی در این خصوص وجود داشته باشد، فرد مورد نظر با ارائه مستندات خود به سازمان تامین اجتماعی می‌تواند بیمه خود را دوباره برقرار کند و حق وی محفوظ می‌ماند.
وی خاطر نشان کرد: بازرسان بیمه در صورتی که برای آنها محرز شود که فرد بیمه شده، قالیباف واقعی است و به طور مستمر به این حرفه اشتغال دارد مراعات حال این افراد را می‌کنند و در بازرسی‌ها سخت‌گیری نمی‌کنند.
لزوم بازنگری در استانداردهای مشمول بیمه قالیبافان
کارشناس اداره فرش استان چهارمحال و بختیاری نیز با تایید این موضوع که استانداردهای موجود در تایید بیمه قالیبافان نیازمند بازنگری است به خبرنگار ایرنا گفت: این موضوع را بارها در جلسات مشترک با مسئولان شرکت ملی فرش و نمایندگان مجلس مطرح کرده‌ایم اما تاکنون اقدام موثری در این خصوص انجام نشده است.
برای استان با توجه به سرانه جمعیت، 10 هزار نفر برای بیمه قالیبافی درنظر گرفته شده در حالی که ظرفیت استان در این حوزه بسیار از آن چیزی است که دیده شده است. علیرضا شیخی با تاکید بر اینکه سهمیه‌ای که برای بیمه قالیبافی به استان چهارمحال و بختیاری اختصاص داده شده با ظرفیت‌های موجود تناسبی ندارد، افزود: برای استان با توجه به سرانه جمعیت، 10 هزار نفر درنظر گرفته شده در حالی که ظرفیت استان در این حوزه بسیار از آن چیزی است که دیده شده است.
وی با بیان اینکه چهارمحال و بختیاری دارای ظرفیت 100 هزار بافنده قالی است، تصریح کرد: اینکه برخی عنوان می‌کنند که این استان 100 هزار بافنده ندارد، صبحت درستی نیست و ما همچنان بر وجود این تعداد بافنده اصرار داریم اما تعدادی از این بافندگان به سبب مشکلاتی نظیر گرانی مواد اولیه، مشکلات جسمی ناشی از قالیبافی و نبود بازار فروش از این حرفه به طور موقت کنار کشیده و در حال حاضر یک سوم این جمعیت به صورت مستمر فعال هستند.
کارشناس اداره فرش استان چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه 80 درصد فرش دستباف تولیدی در استان قابلیت صادرات دارد، اظهار داشت: چهار نوع فرش بافته شده در استان نظیر بختیاری، یلمه و نایینی بروجن و گبه لردگان قابلیت عرضه در بازارهای جهانی را دارند اما در حال حاضر به واسطه تحریم‌ها و توقف صادرات انگیزه برای بافت قالی کاهش یافته است.
شیخی افزود: از سوی دیگر افزایش قیمت مصالح و مواد اولیه فرش و دستمزد بافندگان در کنار کاهش خریداران خانگی بازار داخلی، توجیه اقتصادی تولید فرش را تحت تاثیر خود قرار داده است و بسیاری از بافندگان در شرایط کنونی کار خود را متوقف کرده یا کاهش داده‌اند.
وی با اشاره به خاستگاه کهن فرش چهارمحال و بختیاری، وجود بافندگان بسیار و ظرفیت‌های قابل توجهی که در حوزه قالیبافی در این استان وجود دارد، توجه کافی و در نظر گرفتن سهمیه بیشتر برای بیمه کردن سایر قالیبافانی که هم اینک از امکان بیمه درمانی و بازنشستگی بی‌بهره هستند را خواستار شد و گفت: این موضوع می‌طلبد قوانین حمایتی بیشتری از قشر قالیباف تدوین و به مرحله اجرا گذاشته شود.
به گزارش ایرنا، اگرچه دولت دوازدهم در راستای رفع مشکلات قالیبافان تاکنون تلاش‌هایی داشته است و به طور نمونه در اسفند سال گذشته به دنبال دستور وزیر کار، مشکل بیمه بخشی از قالیبافان و شاغلان صنایع دستی کشور حل شد و سهمیه پذیرش متقاضیان از 10 به 50 درصد افزایش یافت به این نحو که ارتباط بیمه‌ای قالیبافان بیمه شده تا پیش از این در صورت عدم پرداخت حق بیمه به سرعت قطع می‌شد که با توجه به ضوابط و مقررات قبلی و عدم سهمیه مناسب واحدهای اجرایی سازمان تامین اجتماعی انعقاد قرارداد مجدد امکانپذیر نبود.
به همین دلیل بسیاری از قالیبافان از تعهدات بیمه‌ای بهره‌مند نمی‌شدند اما در نهایت طی نشست‌هایی که با حضور وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی انجام گرفت این مشکل برای قالیبافان و شاغلان صنایع‌دستی کشور برطرف شد اما با این وجود می‌طلبد تلاش‌های بیشتری برای قشر زحمت‌کش قالیباف انجام گیرد تا ضمن بهبود شرایط معیشت این افراد، قالی ایرانی این میراث ارزشمند هزار نقش و نگار حفظ و به نسل‌های بعدی انتقال داده شود.
*س_برچسب‌ها_س*
