سازمان انرژی اتمی و گزینه‌های پیش رو؛ چه کسی سکاندار چرخه هسته‌ای ایران خواهد شد؟

گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو،زهرا مهران راد؛ در حالی که کمتر از یکهفته تا روز 12 مرداد و برگزار مراسم تحلیف ریاست جمهوری باقی است بازار گمانه زنی در خصوص وزرای و معاونین کلیدی رئیس جمهور منتخب داغ است و رئیس سازمان انرژی اتمی به عنوان معاون رئیس جمهور از چند جهت قابل اهمیت است موضوع اول گره خوردن اقدامات این سازمان با پرونده هسته ای، برجام و تحریم‌ها و موضوع بعدی بحث بازرسی‌های آژانس، NPT و پروتکل الحاقی است که حساسیت زیادی در سرنوشت سیاسی ایران در عرصه پرونده هسته‌ای و به نتیجه رسیدن یا عدم نتیجه مذاکرات پیش رو خواهد داشت.

سازمان انرژی اتمی از جمله سازمان‌های وابسته به ریاست جمهوری، است که در سال 1353 تاسیس گردید و مرکز اتمی دانشگاه تهران به آنجا انتقال پیدا نمود و ماموریت‌های مربوط به توسعه فناوری هسته ای، به ویژه تولید برق با استفاده از نیروگاه‌های اتمی در کشور به این سازمان واگذار شد. در آن زمان ریاست سازمان با نخست وزیر بود که پس از بازنگری قانون اساسی و حذف پست نخست وزیری، ریاست آن به رییس جمهور واگذار گردید؛ بنابراین سازمان تحت نظارت عالیه رییس جمهور قرار دارد، اما معمولا سازمان از طریق یکی از معاونین رییس جمهور اداره می‌شود که وی را رییس سازمان انرژی اتمی می‌نامند. ماده یک قانون تاسیس سازمان انرژی اتمی بیان می‌دارد که «سازمان انرژی اتمی ایران که در این قانون سازمان نامیده می‌شود برای استفاده از اشعه و انرژی اتمی در صنایع و کشاورزی و خدمات و ایجاد نیروگاه‌های اتمی و کارخانه‌های شیرین کردن آب‌شور و تولید مواد اولیه مورد نیاز صنایع اتمی و ایجاد زیربنای علمی و فنی لازم برای اجرای طرح‌های مزبور همچنین برقراری همآهنگی و نظارت بر کلیه امور مربوط به انرژی اتمی در کشور تأسیس می‌گردد.»

*زاکانی از مراکز هسته‌ای پزشکی تا ریاست سازمان انرژی اتمی در این میان نام افراد متفاوتی در خصوص تصدی این معاونت مهم راست جمهوری به گوش می‌رسد، یکی از این نام‌ها علیرضا زاکانی است نماینده تهران و رییس مرکز پژوهش‌های مجلس و البته نامزد سیزدهمین انتخابات ریاست جمهوری که در آستانه انتخابات به نفع سبدآراء ابراهیم رئیسی کنار کشید. علیرضا زاکانی در اسفند سال 1344 در خانواده‌ای مذهبی در جنوب شهر تهران، میدان خراسان متولد شد. همسرش نیز اصالتا تبریزی است و معاون حوزه‌های علمیه استان تهران است.

علیرضا زاکانی با شروع جنگ تحمیلی، در ماه‌های اولیه دفاع مقدس درحالی‌که بیش از 15 سال نداشت همدوش دیگر جوانان بسیجی پا به عرصه دفاع از دین و میهن گذارد که حاصل آن تا پایان دوران دفاع مقدس، 62 ماه حضور داوطلبانه در جبهه‌ها، شرکت در پانزده عملیات بزرگ رزمندگان اسلام و افتخار جانبازی پنجاه‌درصد شد. زاکانی با پایان جنگ تحمیلی، در سال 1368 پس از مدت‌ها دور بودن از فضای درس و تحصیل، در کنکور سراسری شرکت کرد و در بهمن‌ماه سال 1368 رشته پزشکی را در دانشگاه علوم پزشکی تهران شروع و در تابستان سال 1376 دکترای عمومی را اخذ کرد. بعدازآن با شرکت در آزمون تخصص، به‌عنوان دانشجوی دوره تخصصی پذیرفته شد. در سال 1380 دوره تخصصی پزشکی هسته‌ای را آغاز و در سال 1383 آن را به پایان رساند و هم‌اینک به‌عنوان عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و در مرکز پزشکی هسته‌ای مجتمع بیمارستانی امام خمینی (ره) و بیمارستان دکتر شریعتی خدمت می‌نماید. علاوه براین عضو هیئت‌مدیره انجمن علمی پزشکی هسته‌ای ایران نیز است.

*طهرانچی؛ معلق بین ساختمان وزارت علوم و سازمان انرژی اتمی نامزد دیگر تصدی پست ریاست سازمان انرژی اتمی محمدمهدی طهرانچی است گرچه برخی نام اورا به عنوان جدی‌ترین گزینه رییسی برای تصدی وزارت علوم می‌داننداما طهرانچی گزینه‌ای است که میان طیف‌های مختلف اصولگرایان هم محبوبیت خاصی دارد و جز چهره‌هایی از اصولگرایان محسوب می‌شود که سابقه کاری پروپیمانی هم دارد و اتفاقا به واسطه همین کارنامه، عده‌ای معتقدند رئیسی او را برای سمت مهمتری در نظر گرفته است و برخی شنیده‌ها حاکی از وجود نام طهرانچی در میان گزینه‌های ریاست سازمان انرژی اتمی است، اما احتمال حضور طهرانچی در وزارت علوم همچنان بیش از سازمان انرژی اتمی به شمار می‌رود مگر آنکه در نتیجه رایزنی‌های رییسی و طهرانچی، تغییراتی در این امر حاصل شود.

طهرانچی نیز متولد 1344 در تهران است، استاد دانشکده فیزیک دانشگاه شهید بهشتی که در تیر 96 با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی به عضویت هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی رسید و در آبان 97 رئیس دانشگاه آزاد شد. طهرانچی قبل از آن در اردیبهشت 91 توسط کامران دانشجو به سرپرستی دانشگاه شهید بهشتی منصوب شده بود که در سوم بهمن 1395 توسط محمد فرهادی از طرف ریاست دانشگاه شهید بهشتی برکنار شد. وی یکی از افراد متخصص اتمی بوده و در «طرح هسته‌ای آماد» فعالیت داشته و به همین دلیل نام او در لیل درلیست تحریمی امریکا در مارس 2020 قرار گرفت. *فریدون عباسی و بازگشت دوباره به سازمان انرژی اتمی؟!

گزینه بعدی فریدون عباسی است، متولد 1337 است، بازنشسته سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است و هم‌اکنون به‌عنوان نماینده حوزه انتخابیه کازرون و کوه‌چنار در مجلس یازدهم فعالیت می‌کند. عباسی در دولت محمود احمدی نژاد وی در فاصله سال‌های 1389 تا 1392 رئیس سازمان انرژی اتمی ایران بود.

فریدون عباسی دوانی صبح روز 8 آذر 1389، همزمان با ترور مجید شهریاری دیگر دانشمند هسته‌ای ایران، هدف سوءقصد منتسب به عوامل موساد قرار گرفت. این ترور در میدان دانشجوی تهران رخ داد که به مجروحیت وی انجامید، و به بیمارستان انتقال پیدا کرد. به گفته او، در حالی که مشغول رانندگی بود متوجه نصب بمب توسط یک موتور سوار به در ماشین شد و بلافاصله از خودروی در حال حرکت بیرون پرید، که در پی آن، از این ترور جان سالم به در برد. از او با عنوان تنها «جانباز هسته‌ای» ایران یاد می‌کنند. و در موزه دفاع مقدس، یادمان در «یادمان شهدای هسته‌ای» یادمانی برای او به عنوان جانباز هسته‌ای قرار دارد

*سید محمودآقامیری گزینه دیگر که شانس انتخاب به عنوان رئیس سازمان انرژی اتمی را دارد سید محمودآقامیری است. وی جانشین شهید مسعود علی‌محمدی در شورای بین‌المللی سزامی است و در حوزه انرژی اتمی صاحب نظر است، آقامیری در یکی از مصاحبه‌های خود طراحی مجدد و بازیافتی رآکتور اراک را اقدام ضروری خوانده که باید عملیاتی شود و ادامه داد: افزایش سطح غنی‌سازی به 20 درصد باید در امتداد استراتژی کاهش پلکانی تعهدات قرار گیرد؛ چراکه بازگشت به غنی‌سازی 20 درصد به‌منزله بازگشت صددرصدی به شرایط قبل از برجام خواهد بود و ایران هم اصرار ندارد این‌ها را در یک بازه زمانی کوتاه انجام دهد.

ین کارشناس مسائل هسته‌ای همچنین درخصوص سانتریفیوژ‌های نسل جدید معتقد است: ما فقط در بحث IR8 محدودیت داریم که در برجام آمده بعد از هشت‌سال می‌توانیم یک زنجیره از نسل IR8 را مورد تست قرار دهیم. با این حال باید تحقیق و توسعه در سانتریفیوژ‌های نسل‌های دیگر در دستورکار باشد و مثلا شبیه‌سازی سایر نسل‌ها انجام شود تا اگر لازم بود به‌سرعت بتوانیم اقدام به گسترش سانتریفیوژ‌ها و صنعتی‌کردن آن‌ها بکنیم. به هرحال گرچه بعید به نظر می‌رسد در تقویم روز شمار معرفی کابینه دولت سیزدهم گزینه دیگری به این اسامی اضافه شود، اما در دنیای سیاست اتفاقات غافلگیر کننده کم نبوده و ممکن است گزینه‌های سایر وزارت خانه‌ها تاثیری بر اسامی احتمالی فوق برای تصدی ریاست سازمان انرژی اتمی داشته باشد که صبح روز تحلیف از آن پرده برداری شود.