سناریوی 5 مقام ارشد ایرانی درباره رایزنی با ترامپ؛ تهران پای میز مذاکره چه خواهد کرد؟
اقتصادنیوز: ناظران هم‌زمان با بازگشت دونالد ترامپ به کاخ‌سفید در باب آینده روابط تهران و واشنگتن در چهار سال آینده سناریوهای متفاوتی را ارائه کرده و گروهی از تعامل می‌گویند و گروهی دیگر از تقابل. در این میان نتیجه رویارویی احتمالی تهران و تل‌آویو نیز می‌تواند تعیین‌کننده باشد.
به گزارش اقتصادنیوز، نیویورک‌تایمز با انتشار گزارشی مدعی شد، دونالد جی. ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا از توافق هسته‌ای سال 2015 بین ایران و قدرت‌های جهانی خارج شد، تحریم‌های اقتصادی سختی را علیه ایران اعمال و فرمان ترور شهید قاسم سلیمانی را صادر کرد.
به ادعای این نشریه، باوجود شرایط کنونی و هم‌زمان با بازگشت ترامپ، بسیاری از مقامات سابق، کارشناسان و سرمقاله‌های روزنامه‌ها در ایران آشکارا خواستار تعامل دولت با رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا پس از انتخاب مجدد او شده‌اند.
خیز تهران برای کاهش تنش؟
هم‌زمان پنج مقام ایرانی که نخواستند نامشان فاش شود، در گفت‌وگو با نیویورک‌تایمز مدعی شدند بسیاری در دولت پزشکیان خواهان رایزنی تهران و واشنگتن هستند. آنها می‌گویند آقای ترامپ دوست دارد در باب نقطه‌ای که دیگران شکست خورده‌اند معامله کند و تسلط بیش از حد او بر حزب جمهوری‌خواه موجب خواهد شد تا هر توافق احتمالی، قدرت و دوام بیشتری داشته باشد.
به ادعای این گروه، حتی ممکن است فرصتی برای نوعی معامله پایدار با ایالات متحده فراهم شود. در همین راستا حمید ابوطالبی، سیاستمدار برجسته و مشاور سیاسی سابق دولت ایران، در نامه‌ای سرگشاده به رئیس‌جمهوری ایران نوشت: دولت پزشکیان نباید این فرصت تاریخی برای تغییر روابط ایران و آمریکا را از دست بدهد؛ او به آقای پزشکیان توصیه کرد که پیروزی در انتخابات را به ترامپ تبریک بگوید و لحن جدیدی برای سیاست عمل‌گرا و آینده‌نگر ایجاد کند.
با این همه آن‌گونه که ناظران مدعی‌اند حتی اگر پزشکیان و دولت تحت ریاستش نیز بخواهند با ایالات متحده رایزنی داشته باشند؛ این خواسته باید توسط شورای عالی امنیت ملی مورد تایید قرار بگیرد. در شرایط کنونی بسیاری از محافظه‌کاران در تهران مخالف هرگونه تعامل با ترامپ هستند.
هم‌زمان رضا صالحی، تحلیل‌گر محافظه‌کار در مصاحبه‌ای گفت که مذاکره با ترامپ برای دولت جدید ایران از نظر سیاسی چالش‌برانگیز خواهد بود. محافظه‌کاران پیشتر هم مخالفت خود را با هرگونه گفت‌وگو اعلام و تاکید کرده‌اند، نمی‌توان با کسی که فرمان ترور شهید قاسم سلیمانی را صادر کرده، رایزنی کرد.
در این میان، همشهری، روزنامه شهرداری تهران، عکس‌های ترامپ را در صفحه اول با لباس نارنجی و دستبند و با تیتر «بازگشت قاتل» منتشر کرد. با این حال، صالحی در ادامه گفت‌وگویش تاکید می‌کند «ترامپ در مقایسه با سلفش می‌تواند به نفع ایران گام بردارد. او به دنبال معامله است و پایان‌دادن به جنگ‌ها و مخالف شروع جنگ‌های جدید است.»
احتمال رویارویی تهران و تل‌آویو و آینده خاورمیانه
به گفته این پنج مقام ایرانی، حتی کسانی‌که می‌خواهند با ترامپ تعامل داشته باشند، می‌گویند که سیاست خارجی واشنگتن در دوره رئیس‌جمهوری منتخب تا حد زیادی به نحوه برخورد ترامپ با ایران و خاورمیانه و همچنین چینش کابینه‌اش بستگی دارد. ترامپ اخیرا گفته که به‌دنبال آسیب‌رساندن به ایران نیست و خواسته اصلی او آن است که ایران از آستانه گریز هسته‌ای عبور نکند.
با این حال، او در مرحله دیگری از مبارزات انتخاباتی، به نظر می‌رسید که به اسرائیل برای تجاوز ادعایی به سایت‌های هسته‌ای ایران چراغ سبز نشان داد و مدعی شد که اسرائیل باید «اول سایت‌های هسته‌ای را هدف قرار دهد».
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل هم در بیانیه‌ای ویدیویی ادعا کرد که با ترامپ صحبت کرده و آنان درباب تهدیدهای ادعایی ایران و خطرهای حاصل از آن، اتفاق‌نظر دارند. در این میان برایان هوک که در دوره اول دولت ترامپ به‌عنوان نماینده آمریکا در امور ایران خدمت می‌کرد در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان به نقش و قدرت ایران در منطقه اشاره کرد و مدعی شد که سیاست‌های تهران عامل بی‌ثباتی است.
به ادعای نیویورک‌تایمز، در شرایط کنونی تصمیم ایران در باب پاسخ به حمله اسرائیل و دامنه و وسعتش، یکی از سوال‌هایی که فعلا پاسخی برای آن وجود ندارد. در ماه‌های گذشته، اسرائیل برخی از سایت‌های نظامی در اطراف ایران را هدف حملات محدود خود قرار داد. ایران این حمله را تجاوز آشکار خواند و تاکید دارد که طبق حقوق بین‌الملل حق پاسخ و دفاع مشروط برای این کشور لحاظ شده است.
با این همه گروهی با اشاره به روابط نزدیک ترامپ با اسرائیل بر این باورند که رویارویی احتمالی تهران و تل‌آویو می‌تواند سطح تنش‌ها را افزایش داده و مسیر روابط تهران و واشنگتن را از ریل خارج کند.
پنج مقام ایرانی همچنین گفتند که بسیاری از اهداف سیاست خارجی اعلام شده ترامپ - یعنی پایان دادن به جنگ در غزه و جنگ در اوکراین و دستور کار "نخست آمریکا"- مورد استقبال ایران قرار خواهد گرفت. پایان‌دادن به جنگ‌های غزه می‌تواند مانع از گسترش دامنه رویارویی میان اسرائیل و ایران شود؛ رویارویی که امروز میان تل‌آویو با حماس در جریان است.
در این میان به ادعای ناظران، پایان‌دادن به جنگ در اوکراین می‌تواند به فشارهای اعمالی علیه ایران پایان دهد؛ فشارهایی که بهانه ادعای همکاری نظامی تهران و مسکو اعمال شده است. این در حالی است که ایران بارها گرفته موشک و پهپاد در اختیار روسیه قرار نداده است.
خیز تهران برای رایزنی با واشنگتن؟
نیویورک‌تایمز در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه سابق و معاون فعلی رئیس‌جمهوری در امور استراتژیک در ایران، چندی پیش در بیانیه‌ای در شبکه ایکس گفت: امیدوار است ترامپ و معاون رئیس‌جمهوری منتخب خواست رای‌دهندگان آمریکایی برای پایان‌دادن به جنگ‌ها و جلوگیری از جنگ‌های جدید را محقق کنند».
هم‌زمان محمدعلی ابطحی، معاون سابق رئیس‌جمهوری در مصاحبه‌ای گفت که توصیه او این است که «تهدید ترامپ را به فرصتی خوب تبدیل کرده و دیپلماسی فعال را آغاز کنیم. ترامپ دوست دارد با حل یک بحران اعتبارش را افزایش دهد و یکی از بحران‌های اصلی، اکنون بحران بین ایران و آمریکاست.»
ابطحی در ادامه افزود: 2 استراتژی رقیب در محافل سیاستی ایران مورد بحث قرار گرفته است؛ بر مبنای استراتژی نخست، از ایران خواسته شده تا از رویکرد سرسختانه پیروی کرده و با تقویت بیشتر محور مقاومت نوعی بازداندگی در برابر ایالات متحده و اسرائیل تعریف کند. در قاب استراتژی دوم، بر مذاکره با ترامپ تاکید شده که در میان برخی محافظه‌کاران نیز مورد استقبال قرار گرفته، زیرا آنها جایگزینی برای حل مشکلات اقتصادی ایران نمی‌بینند.
برای بیش از 2 دهه، دیپلماسی ایران با ایالات متحده حول محور دکترین حزبی در ایالات متحده تعریف شده و به‌طور ضمنی بر این ایده متمرکز شده که جمهوری‌خواهان در باب ایران به رویکرد سرسختانه متوسل شده‌اند و دموکرات‌ها تلاش داشتند تا با توسل به اهرم دیپلماسی به تنش‌ها با تهران پایان داده یا آن را مدیریت کنند.
ایران پس از اعمال کمپین «فشار حداکثری» علیه تهران در دوره اول ریاست‌جمهوری خود، از تعامل با واشنگتن امتناع کرد. در دولت جو بایدن نیز قرار بر آن بود که زمینه برای احیای برجام هموار شود؛ گزاره‌ای که محقق نشد. در همین راستا، پنج مقام ایرانی آشنا به برنامه‌ریزی سیاست خارجی ایران، که 2 نفر از آنها در وزارت خارجه فعال بودند، گفتند: تجربه این کشور با دولت بایدن ناامیدکننده بود و بسیاری را به این نتیجه رساند که توافق با یک دولت جمهوری‌خواه نتایج طولانی‌تری به همراه خواهد داشت. این 2 مقام وزارت خارجه گفتند که ایران از ماه‌ها قبل برای ریاست‌جمهوری بالقوه ترامپ آماده شده و این وزارتخانه در ماه مارس یک کارگروه غیررسمی در این زمینه ایجاد کرده است.
پزشکیان اذعان کرده که بهبود وضعیت اقتصادی منوط به رفع تحریم‌ها و بهبود روابط با غرب است. به گزارش رسانه‌های ایران، پزشکیان یک روز پس از پیروزی ترامپ گفت: «برای ما فرقی نمی‌کند که چه کسی در انتخابات آمریکا پیروز شده، زیرا به قدرت داخلی خود متکی هستیم».
او افزود: «ما در توسعه روابط خود با کشورها چشم‌انداز محدود و بسته‌ای نخواهیم داشت. در همین راستا تحلیل‌گران در ایران و ایالات متحده گفتند که ترامپ به احتمال زیاد از ایران می‌خواهد که به‌عنوان بخشی از هرگونه توافق، حمایت از مقاومت را متوقف کند.»
رحمان قهرمان‌پور، تحلیل‌گر در تهران، گفت: «ایران گزینه‌های زیادی ندارد. حفظ وضعیت موجود برای چهار سال دیگر قابل تحمل نیست. اقتصاد ایران تحت تحریم‌ها و سوءمدیریت درگیر است؛ تورم سر به فلک کشیده است. ما خواهان تحریم بیشتر نیستیم؛ اما در عین حال، یک توافق جامع با ترامپ باید به ما فضایی برای مانور هم بدهد؛ گزاره‌ای که تحقق آن دشوار خواهد بود.»
همچنین بخوانید- معنای بازگشت ترامپ برای ایران و خاورمیانه / سرانجام برنامه هسته‌ای تهران و استراتژی تنش‌زدایی...
- ماجراجویی هسته‌ای اسرائیل؛ چگونه تهران تل‌آویو را فلج کرد؟/ جزئیات شکست عملیات محرمانه آمریکا و اسر...
- آمریکا بازی خاورمیانه را به ایران باخت / اسرائیل؛ بازنده قمار پرهزینه واشنگتن
- بن‌بست ترامپ؛ راه سخت مذاکره با تهران / چشم‌انداز احیای برجام در خانه‌تکانی کاخ سفید
