سیگنال ترامپ برای مذاکره

دونالد ترامپ از آمادگی برای توافق با ایران هر زمان که تهران آماده باشد سخن گفت و دستگاه دیپلماسی ایران نیز اعلام کرده که با چشمان باز آماده مذاکره است. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، روز گذشته تاکید کرد که دیپلماسی تعطیل‌بردار نیست. همزمان رئیس‌جمهور آمریکا در سخنانی در کنست اسرائیل گفت که اگر بتوانیم با ایران به یک توافق صلح برسیم، عالی خواهد بود. آیا از این خوشحال خواهید شد؟ وی مدعی شد که ایران خواهان توافق است. من می‌توانم آن را ببینم. ترامپ ادامه داد که قبل از توافق با ایران، باید روی جنگ اوکراین تمرکز کنیم.

این روزها منطقه به سمت صلح در حال حرکت است؛ حداقل آنچه در ظاهر می‌بینیم. روز گذشته نیز بر یکی از طولانی‌ترین جنگ‌ها و تنش‌های دنیا فعلا مهر پایان زده شد. رهبران جهان در شرم‌الشیخ جمع شدند تا به صلح میان اسرائیل و جنبش حماس رسمیت ببخشند. نشستی که البته ایران هم به آن دعوت شده بود اما کسی در آن شرکت نکرد. در این شرایط که همچنان شبح جنگ بر کشور سایه افکنده و حتی مقامات نیز از آمادگی دفاعی برای هرگونه تحرکی سخن می‌گویند، دیپلماسی رنگ نباخته است و نه‌تنها مقامات غربی اصرار بر ادامه گفت‌وگوها با تهران دارند، در ایران نیز سردمداران دستگاه دیپلماسی بر شروط کشور برای مذاکره تاکید دارند.

در این رابطه روز گذشته اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه، با بیان اینکه «تجربه بهترین معیار برای تعیین مسیر آینده با آمریکاست» در پاسخ به این سوال که رئیس‌جمهور آمریکا صبح روز گذشته در بدو ورود به سرزمین‌های اشغالی بار دیگر از همکاری با ایران سخن گفته و اعلام کرده موضوع بعدی ایران است؛ با توجه به این سخنان آیا امکان دارد ایران در این حوزه با واشنگتن همکاری کند، گفت: «هیچ کشور و سامانه حکمرانی نمی‌تواند بدون در نظر داشتن سوابق قبلی در حوزه تعاملات با کشورها تصمیم‌گیری کند.» وی افزود: «ما در مورد آمریکا تجربه خیلی تلخی داریم؛ به‌ویژه در چند ماه اخیر که شاهد تجاوز نظامی آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه ایران بودیم.»

بقایی تاکید کرد که در آینده هم با چشمان باز و در راستای مصالح و منافع ایران با هر طرفی که نظام به جمع‌بندی برسد که دیپلماسی و گفت‌وگو با آن در راستای منافع کشور است، تصمیم لازم را اتخاذ خواهیم کرد. سید عباس عراقچی، وزیر خارجه، نیز شنبه‌شب در گفت‌وگوی ویژه خبری در خصوص مذاکرات با طرف غربی با رد مفهوم «توافق جامع»، تاکید کرد که جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گاه وارد مذاکرات جامع با طرف‌های غربی نشده و مذاکره با گروه 1+5، سه کشور اروپایی یا آمریکا صرفا در چارچوب برنامه هسته‌ای ایران صورت گرفته است. عراقچی افزود که اگر در آینده لازم باشد و منافع کشور اقتضا کند، باز هم صرفا در همین چارچوب خواهد بود.

بقایی همچون عراقچی بر نقش مخرب سه کشور اروپایی بریتانیا، فرانسه و آلمان در شکل‌گیری وضعیت فعلی تاکید کرد و گفت آنها عامل اصلی وضعیت کنونی هستند. او افزود: «همان‌طور که پیش‌تر عرض کرده‌ام، دیپلماسی تعطیل‌بردار نیست؛ اما اینکه در حال حاضر، به‌صورت مشخص بگوییم که برنامه‌ای برای تماس، رایزنی یا برگزاری جلسه با آنها در روزهای آتی وجود دارد، این گونه نیست.»

این در حالی است که سران تروئیکای اروپا روز جمعه با انتشار بیانیه‌ای با ادعای اینکه «فعال‌سازی مکانیسم بازگشت تحریم‌ها (اسنپ‌بک) تصمیم درستی بود»، گفتند: «ما مصمم هستیم که مذاکرات با ایران و ایالات متحده را برای رسیدن به توافقی جامع، پایدار و قابل راستی‌آزمایی که تضمین کند ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست پیدا نمی‌کند، از سر بگیریم. ما از همه کشورهای عضو سازمان ملل متحد می‌خواهیم که به محدودیت‌های اعمال‌شده توسط مکانیسم بازگشت تحریم‌ها پایبند باشند.» در این راستا نیز عراقچی توضیح داد که ما یک بار مذاکره کردیم و به توافق رسیدیم، اما آمریکا از آن خارج شد و سه کشور اروپایی نیز نتوانستند به تعهدات خود عمل کنند. رئیس دستگاه دیپلماسی تاکید کرد که اروپا با فعال کردن مکانیسم ماشه دیگر ابزاری برای نقش‌آفرینی در موضوع هسته‌ای ایران ندارد.

قطعنامه 2231 باید خاتمه یابد

بقایی در بخش دیگری از نشست خبری با خبرنگاران با اشاره به تجربه برجام و عملکرد طرف مقابل گفت که آیا تجربه توافق هسته‌ای آن‌قدر روشن و موفق بوده که بتواند الگویی برای گفت‌وگو درباره سایر موضوعات باشد؟ فکر می‌کنم پاسخ منفی است. سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین در این نشست در پاسخ به سوالی در خصوص زمان انقضای قطعنامه 2231 گفت: «18 اکتبر برابر با 26 مهرماه، تاریخ پایان قطعنامه 2231 و محدودیت‌های مندرج در آن است. ما بر این باوریم که این قطعنامه باید در موعد مقرر خاتمه یابد.»

وی ادامه داد: «باید توجه داشته باشیم که شورای امنیت تصمیم جدیدی اتخاذ نکرده است؛ آنچه تحت عنوان «بازگرداندن قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت» مطرح می‌شود، محصول اقدامی از سوی سه کشور اروپایی است. همچنین یادآوری می‌کنیم که پنج قطعنامه‌ای که از سال 2006 تا 2010 با موضوع هسته‌ای ایران به اتفاق آرا تصویب شد، یعنی با رای مثبت هر پنج عضو دائم شورای امنیت و اکنون به‌زعم سه کشور اروپایی قرار است بازگردد، درحالی‌که این اقدام با مخالفت صریح چین و روسیه روبه‌رو شده است. بنابراین از نظر حقوقی، ما شاهد نوعی آشفتگی هستیم و مسوولیت این وضعیت بر عهده سه کشوری است که این روند را آغاز کردند.»

سخنگوی دستگاه دیپلماسی در عین حال گفت که با توجه به اینکه اصل این اقدام غیرقانونی و برخلاف رویه‌های شناخته‌شده درج‌شده در برجام و قطعنامه 2231 است، ما از کشورهای مختلف انتظار داریم از اجرای آن خودداری کنند. مواضع روسیه و چین در این زمینه نیز به صورت صریح به دبیرخانه سازمان ملل متحد منعکس شده است.

مسکو و پکن کنار ما هستند

سخنگوی وزارت خارجه همچنین در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا ما تاکنون شاهد اقدام عملی از سوی دو کشور چین و روسیه برای مقابله با تحریم‌های ناشی از اجرای اسنپ‌بک بوده‌ایم‌، گفت: «مصداق اقدام عملی این دو کشور در ارتباط با مخالفت با اجرای اسنپ‌بک را می‌توان در قالب رای منفی آنها در شورای امنیت برای فعال شدن اسنپ‌بک و ارسال نامه مشترک ایران، چین و روسیه به شورای امنیت در مخالفت با این مکانیسم مشاهده کرد.» وی افزود: «اگر آنها اعتقادی به این امر نداشتند اینگونه موضع‌گیری صریح نمی‌کردند. موضع‌گیری علنی و حقوقی مستدل آنها مبتنی بر ادله حقوقی، آثار حقوقی خود را از حیث تداوم روابط ایران با این دو کشور نشان خواهد داد.»