شروع امیدبخش یا جبران عقبماندگی؟
روز نخست آخرین ماه امسال برای فعالان بازار سرمایه امیدبخش بود.
در این روز تالار شیشه‌ای نسبت به متغیرهای اقتصادی روی خوش نشان داد و به این ترتیب شاهد سبزپوشی بازار بوده‌ایم. راه‌اندازی مرکز مبادله ارزی که در آن منابع ارزی شرکت‌های بورسی براساس عرضه و تقاضا قیمت‌گذاری می‌شود، یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اثرگذار بر عملکرد بورس تهران در ابتدای اسفند است، بدین ترتیب عرضه ارز 28500 تومانی متوقف خواهد شد. رئیس‌کل بانک مرکزی نیز اعلام کرد کلیه نیازهای ارزی واقعی کشور در مرکز مبادله ارز تامین خواهد شد. علاوه بر این نرخ ارز و طلا براساس واقعیت‌های اقتصادی کشور تعیین می‌شود؛ بنابراین روند رو به رشد بهای دلار در بازار آزاد و حذف ارز ترجیحی 28500 تومانی سیگنال قوی را برای رشد به بورس تهران روانه کرد. با این وجود نباید از ذکر این نکته غافل بود که همچنان بازار سرمایه در قیاس با سایر بازارهای موازی با عقبماندگی قابل‌توجهی روبه‌رو است. فعالان بازار اعتقاد دارند بخشی از این عقبماندگی تا پایان سال یا ماه‌های نخستین سال آتی جبران خواهد شد، اما نباید به صعود بورس همپای دلار، طلا، سکه و.... امید داشت، چراکه عملکرد این بازار همچنان متاثر از سیاست‌های دولت است و تجربه حکایت از آن دارد که این سیاست‌ها، اطمینان‌بخش و باثبات نیستند.
نگاهی به عملکرد بورس
در نخستین روز از هفته جاری که مصادف با آخرین روز از بهمن بود، شاخص کل بورس اوراق بهادار به سطح یک‌میلیون و 533 هزار واحد رسید و رشد 0.56 درصدی را ثبت کرد. در این روز هم جریان خروج پول از بازار سهام ادامه داشت. این جریان در ساعت اوج خود به خروج 270 میلیارد پول از بازار سهام منتهی شد.
البته این روند تا انتهای بازار ادامه نیافت و در نهایت خروج پول 170 میلیاردی از بازار به ثبت رسید.
شاخص کل بورس تهران در معاملات اول اسفند با رشد 60 هزار واحدی به یک‌میلیون و 594 هزار واحد رسید. جریان ورود پول به بازار سهام نیز با تغییر جهت نسبت به روزهای گذشته همراه بود. حقیقی‌ها در این روز 1192 میلیارد تومان پول به بازار سهام تزریق کردند.
شاخص کل بورس تهران در معاملات روز سه‌شنبه، 2 اسفند با رشد خیره‌کننده 65 هزار واحدی همراه بود. به این ترتیب شاخص کل به عدد یک میلیون و 659 هزار واحد رسید.
بورس تهران از کما خارج شد؟
مجتبی دیبا، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت در ارزیابی عملکرد بورس تهران در هفته‌ای که پشت سر گذاشتیم اظهار کرد: بازار در هفته‌ها و روزهای گذشته تحت تاثیر رفتار هیجانی معامله‌گران دلار و طلا بوده است؛ بنابراین می‌توان این‌طور ادعا کرد که بازار در کمای کوتاه‌مدت فرو رفته بود. با رغبت حداکثری برای حضور در بازارهای موازی و خرید طلا و دلار، اقبال عمومی برای حضور در بازار سرمایه کاهش یافت.
این کارشناس بازار سرمایه گفت: فاصله معنادار و بزرگی که میان دلار نیمایی به‌عنوان مرجع اصلی مبادلات صنایع با نرخ دلار در بازار آزاد به‌واسطه سیاست‌گذاری غلط دولت و بانک مرکزی به‌وجود آمده، تاثیر منفی قابل‌توجهی بر عملکرد بازار سرمایه داشته است. در واقع باتوجه به گپ قیمتی یادشده، فروش شرکت‌های بورسی صادرات‌محور از جذابیت خارج می‌شود. علاوه بر این شرکت‌های بورسی نیز رغبتی برای فعالیت و فروش محصولات‌شان با این نرخ دلار نداشتند.
وی افزود: در هفته‌های اخیر مصوبات ارزی بانک مرکزی در دست اصلاح قرار گرفت و مقرر شده نرخ ارز شرکت‌های صادراتی و بورسی براساس عرضه و تقاضا تعیین شود. چنانچه دلار نیمایی تعیین‌شده از سوی فرزین، رئیس‌کل جدید بانک مرکزی از مبنای معاملات حذف شود، بخش بزرگی از مشکلات صنایع بورسی مرتفع می‌شود. علاوه بر این می‌توان به بازگشت دوباره رشد به بازار سرمایه امید داشت؛ کما اینکه از روز نخست اسفند شاهد بازگشت دوباره رونق به معاملات بورس تهران بوده‌ایم.
دیبا گفت: چنانچه تصمیمات ارزی موردبحث به اجرا در آید، شاهد صعود شاخص در بازار سهام خواهیم بود. البته بی‌تردید این مسیر صعودی هیجانی و قابل‌توجه نخواهد بود. وی تاکید کرد: در حال حاضر شرایط سیاسی کشور به‌گونه‌ای است که امکان پیش‌بینی آینده وجود ندارد. با این وجود باید تاکید کرد اکنون بازار سرمایه، ارزنده‌ترین بازار مالی کشور است؛ هرچند این موضوع به‌منزله خروج سرمایه از سایر بازارها نیست. در شرایط بحرانی افراد به‌دنبال ذخیره سرمایه و فضای امن سرمایه‌گذاری هستند که بازار دلار و طلا این امنیت را به صاحبان سرمایه می‌دهد. در نتیجه جریان ورود پول به این بازارها ادامه‌دار خواهد بود؛ کما اینکه هرچه می‌گوییم سکه حباب قابل‌توجهی دارد، باز هم سرمایه قابل‌توجهی جذب این بازار می‌شود.
دیبا گفت: در موقعیت کنونی بهترین روش برای سرمایه‌گذاری چیدمانی از ریسک‌های مختلف در بازار طلا، دلار و بازار سرمایه است. سرمایه‌گذاری همزمان در حوزه‌های یادشده نتیجه‌بخش خواهد بود.
این کارشناس بورس گفت: روند رو به رشد نرخ دلار در بازار آزاد تا زمانی که ریتم خریدوفروش شرکت‌های بورسی تحت تاثیر آن قرار نگیرد، بر عملکرد بازار سرمایه، اثرگذاری قابل‌توجهی نخواهد داشت، اما در حال حاضر مصوبات خوبی در مراحل نهایی قرار دارند و چنانچه این مصوبات به مرحله اجرا برسند، تاثیر مثبتی بر سودآوری صنایع بورسی خواهند داشت، زیرا از فاصله نرخ میان دلار در بازار آزاد و دلار نیمایی کاسته خواهد شد؛ بنابراین می‌توان به تداوم این مسیر صعودی کم‌جان در کوتاه‌مدت امید داشت.
دورنمای بازار شفاف نیست
سعید کرداری، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: بازار سرمایه ما در سال 1399 تحت تاثیر سیاست‌گذاری اشتباه مسئولان و با هدف برداشت از منابع این بازار، سقوط قابل‌توجهی را تجربه کرد. اتفاقات سال 99 به از میان رفتن اعتماد حاکم بر بازار منتهی شد و در حال حاضر نیز با گذشت بیش از 2 سال، هنوز اعتماد به بورس تهران بازنگشته است.
وی افزود: البته در دوره‌هایی شاهد صعود و بازگشت شاخص برای یک بازه زمانی نه‌چندان طولانی به مسیر رشد هستیم، اما صعود یادشده آنقدرها هم ادامه‌دار نبوده و نخواهد بود.
کرداری تاکید کرد: بازدهی بازار سرمایه از ابتدای امسال در مقایسه با سایر بازارهای موازی از جمله دلار، طلا، مسکن، سکه و... به‌مراتب پایین‌تر است؛ یعنی بورس تهران به‌شدت از رشد عقب مانده است. این عقبماندگی قابل‌توجه که از سیاست‌های اشتباه دولتمردان و ریسک‌های سیاسی نشأت می‌گیرد، عملا مانع بازگشت دوباره اعتماد به بازار سرمایه است.
این کارشناس بازار سرمایه گفت: تبصره‌های مختلف و تغییرات مداوم در سیاست های دولت از مهم‌ترین شاخص‌های اثرگذار بر عملکرد بازار سرمایه ما به‌شمار می‌روند. در چنین شرایطی صنایع نیز امکان برنامه‌ریزی برای آینده خود را ندارند. به‌عنوان‌مثال هنوز تکلیف بهای خوراک صنایع پتروشیمی در بودجه سال آتی مشخص نیست و همین موضوع نیز ریسک سرمایه‌گذاری در این بازار را به‌شدت افزایش می‌دهد.
این فعال بازار سرمایه افزود: ریسک‌های سیاسی در ماه‌های اخیر به‌شدت بر عملکرد بورس ما اثرگذار بوده‌اند و انتظار می‌رود این ریسک‌ها و اثرگذاری آنها در ماه‌های آتی نیز ادامه داشته باشد. با این وجود باتوجه به عقبماندگی بازار سرمایه از مسیر رشد در مقایسه با سایر بازارهای موازی و همچنین حضور در ماه‌های پایانی سال و فصل مجامع، می‌توان به رشد محدود در بازار تا روزهای آخر سال امید داشت؛ هرچند این رشد هم برای مدت زمان طولانی ادامه‌دار نخواهد بود.
کرداری در پایان تاکید کرد: با توجه به شرایط موجود بهترین روش سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه استفاده از صندوق‌های مختلط برای سرمایه‌گذاری است. این دست اقدامات ریسک سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه را برای علاقه‌مندان کاهش می‌دهد.
جبران عقبماندگی در راه است
امید پورمحمود، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: نرخ دلار در بازار آزاد در هفته‌ها و روزهای گذشته جریان رو به رشد قابل‌توجهی را پشت سر گذاشته، اما بورس تهران حتی در روزهای سبزپوشی نیز از این روند رو به رشد، به‌شدت عقب مانده است. در واقع واگرایی قابل‌توجهی میان نرخ دلار و صعود بورس پدید آمده که حاصل بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه است.
وی افزود: علاوه بر این تداوم مسیر صعودی دلار همچنان با ابهاماتی روبه‌رو است؛ بنابراین تا زمانی که نرخ دلار به کانال 52000 تومانی وارد نشود، نباید به اثرگذاری جدی آن بر عملکرد تالار شیشه‌ای امید بست. البته چنانچه شاهد اصلاح وضعیت در سایر بازارهای موازی باشیم، نباید از تاثیرگذاری منفی آن روی عملکرد بورس واهمه داشت.
این کارشناس بازار سرمایه گفت: با نگاه سطحی به بازدهی بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری از ابتدای امسال می‌توان این‌طور ادعا کرد که بورس همچنان عقب‌مانده‌ترین بازار از رشد است و شرایط فعلی بازار نیز پایدار نیست و نمی‌توان به جبران این عقبماندگی در کوتاه‌مدت امید داشت.
پورمحمود نبود ثبات در شرایط سیاسی و ریسک‌های تحمیلی ازسوی جوامع بین‌الملل برای اقتصاد ما را از دیگر دلایل تداوم عقبماندگی بازار سرمایه دانست. در واقع دورنمای شرایط سیاسی کشور روشن و مشخص نیست. علاوه بر این نبود ثبات و وحدت در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی، بر تزلزل این بازار بیش‌ازپیش می‌افزاید.
وی گفت: باوجود تمام محدودیت‌های یادشده این عقبماندگی باید جبران شود؛ در نتیجه می‌توان به صعود بورس در روزهای پایانی سال یا هفته‌های ابتدایی سال آتی امید داشت.
پورمحمود گفت: بازار سرمایه در سال‌های گذشته تحت تاثیر سیاست های اشتباه و تکراری قرار گرفته است؛ سیاست‌هایی که از همان مرحله نخست تصویب، آینده و تاثیرگذاری آن بر عملکرد بورس قابلیت پیش‌بینی داشت. با این وجود همچنان مسئولان بر تداوم این سیاست‌های اشتباه اصرار دارند. این سیاست‌های اشتباه در حوزه‌های مختلفی از جمله نرخ خوراک صنایع پتروشیمی، نرخ سود و بهره بانکی، بودجه‌نویسی، سیاست‌های قیمت‌گذاری دستوری و... به‌چشم می‌خورد و ادامه‌دار است.
سخن پایانی
نگاه کلی به عملکرد بورس تهران در بهمن حکایت از آن دارد که این بازار روزهای پرنوسانی را تجربه کرده که در نهایت به نفع فعالان بازار نبوده است. شاخص کل بورس طی یک ماه موردبحث، بازدهی منفی 9.22 درصدی را از آن خود کرد که این افت از دی سال 1399 تاکنون بی‌سابقه بوده است. در ادامه میزان خروج پول حقیقی از بازار سهام نیز رکورد 25 ماهه را شکست و برابر 9 هزار و 119 میلیارد تومان گزارش شد.
ریسک‌های سیاسی که از روابط شکننده میان ایران و سایر کشورها نشأت می‌گیرد، مهم‌ترین منبع ارسال سیگنال منفی به بازار سرمایه است.
همزمان نبود ثبات و وحدت رویه در تصمیمات اقتصادی دولت و سایر نهادهای مستقل، عملکرد این بازار را با نااطمینانی روبه‌رو می‌کند. سیگنال‌های منفی یادشده به‌قدری شدید هستند که افزایش قابل‌توجه نرخ دلار در بازار آزاد و رکوردشکنی‌های متعدد آن نیز نمی‌تواند برای مدت‌زمان طولانی به کمک بورس بیاید. گویا انتظارات تورمی نیز حریف این سطح از بی‌اعتمادی در بازار نیستند.
البته در روزهای گذشته اخبار مثبتی از اصلاح سیاست‌های ارزی دولت و بانک مرکزی منتشر شده که به رشد و سبزپوشی بورس تهران منتهی شده، بااین‌وجود نبود ثبات و شفافیت در سایر حوزه‌ها به‌چشم می‌خورد. از جمله آنکه فرآیند اصلاح نرخ خوراک صنایع پتروشیمی در بودجه سال 1402، به‌هیچ‌عنوان شفاف نیست.
بی‌تردید صنایع خواستار اصلاح نرخ انرژی هستند، اما انتظار می‌رود این اصلاح در قالب برنامه‌ای شفاف باشد تا برنامه‌ریزی برای تولید ممکن باشد.