صنایع دستی، نمایانگر هویت جامعه / قالی، گیوه و محصولات مسی شاخص‌ترین مصنوعات استان مرکزی

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از دیارآفتاب؛ 20خرداد روز جهانی صنایع دستی است؛ روزی متعلق به دنیای پر نقش و نگار دست بافته ها و جلوه هایی که عاشقانه خلق شده اند و ارزش بسیاری دارند.

از 375 رشته صنایع دستی در کشور، 110 رشته در استان مرکزی در حوزه‌های دست بافت‌های سنتی، آثار چوبی، آثار فلزی، رودوزی‌های سنتی و خوشنویسی فعال است. از شاخص ترین صنایع دستی تولید شده در سطح استان می توان به فرش ساروق، اراک و محلات، قالیچه ساوه، گلیم و جاجیم تفرش، گیوه اراک و محصولات مسی اشاره کرد.

در سفر به شهر اراک میتوانید مجموعه ی کامل صنایع دستی استان مرکزی را در موزه صنایع دستی اراک ببینید. همچنین هرکدام از این صنایع دستی را می توانید به عنوان سوغات از اراک تهیه کنید.

در حوزه صنایع دستی در سطح استان، 70 مهر اصالت ملی و جهانی ثبت شده است که از این تعداد برای 10 اثر مهر اصالت جهانی و برای 60 اثر مهر اصالت ملی به ثبت رسیده است. همچنین 17 هزار هنرمند در زمینه تولید صنایع دستی فعالیت می‌کنند که 8 هزار نفر آنها زیر نظر اداره کل میراث فرهنگی فعالند.

در ادامه همراه ما باشید تا تعدادی از شاخص ترین صنایع دستی استان مرکزی را ببینیم.

قالی بافی

اراک و استان مرکزی، یکی از بخش های مشهور ایران در زمینه‌ی تولید فرش دستبافت هستند. شاید تاکنون نام فرش ساروق اراک را شنیده باشید، این فرش با کیفیت و ظرافت بالا در روستای ساروق در نزدیکی اراک بافته می شود که به علت ویژگی های منحصر بفردش شهرت جهانی دارد.

از ویژگی های این فرش می توان به رنگ بندی زیبای آن، بافت ریز و پرزهای کوتاهش اشاره کرد که این فرش را همانند یک تخته، سخت و فشرده کرده است. طرح های بکار رفته در این فرش ها محرابی، گلدانی، شاه عباسی، مستوفی، زیرخاکی و نقش های آن گل حنا، بازرجان، بندرریحان، بته میر و... هستند.

گیوه اراک

گیوه نوعی کفش است که شهر سنجان اصلی ترین تولید کننده آن در گذشته و حال حاضر است. براساس بررسی های انجام شده قدمت صنعت گیوه دوزی در استان مرکزی به دوره قاجاریه می رسد. درباره گیوه و نحوه ساخت آن باید گفت این کفش از دو بخش ساخته می شود.

لایه رویه آن از پنبه است و توسط زنان بافته می شود و لایه زیرینش بدست مردان درست می شود. معمولا این کفش ها به گونه ای ساخته می شوند که آب به داخلش نفوذ نکند و به راحتی بتوان در قسمت های سخت وسنگلاخی حرکت کرد. همچنین گیوه بر اساس لایه ی زیری آن به سه دسته تقسیم می شود گیوه ی اشرافی با زیره ی چرم، گیوه ی شهری که زیره آن چرم و پاشنه پلاستیکی دارد، گیوه ی کارگری که لایه زیری آن از جنس لاستیک است.

این هنر که قدمتی 5 هزار ساله در ایران دارد جانی دوباره یافته است به طوری که تنها در استان مرکزی سالانه دو هزار هنرمند تا 10 هزار جفت پاپوش سنتی تولید و به کشورهای آمریکا، استرالیا، هلند، کانادا، عراق و کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر می کنند که تنها در سال 96 حدود 6 میلیون دلار پای افزار سنتی از استان مرکزی به خارج از کشور صادر شده است.

راحتی بیشتر پا به دلیل ساخت کف گیوه از پارچه نخی، عدم تعریق پا به جهت بافته شدن رویه با نخ و وجود منفذهای زیاد، سبکی وزن، عدم احساس خستگی در پیاده روی طولانی مدت، مناسب بودن به ویژه برای فصل گرما، و زیبایی ساختار از جمله ویژگی های این پای افزار سنتی است.

مسگری

مسگری از هنرهای قدیمی در استان مرکزی است. اگر سری به بازارهای قدیمی در شهر اراک بزنید صدای چکشی که مسگران می زنند را خواهید شنید و این صداها حاکی از این است که هنوز این هنر قدیمی پابرجاست. از مس برای ساخت وسایل گوناگونی مصرفی استفاده می کنند، مانند ظروفی که در آن غذا طبخ می شود که خواص زیادی را به غذا می دهد و از این رو شما می توانید به فروشگاه های مسگری اراک سری بزنید و بعنوان سوغات از هر کدام از این اشیا برای خود تهیه کنید.

تفرشی دوزی

یکی دیگر از صنایع دستی استان مرکزی، تفرشی دوزی است که نوعی رودوزی بر روی پارچه است. این هنر را درویشی دوزی هم می گویند. این نوع رودوزی در حاشیه ی پارچه انجام میشود بصورت یک حاشیه ی پهن که شباهت بسیاری با چشمه دوزی نیز دارد. برای تفرشی دوزی، بر روی پارچه کاغذی طرح مورد نظر را دوخت می کنند سپس بر روی طرح بخیه می زنند و در نهایت کاغذ را برداشته و طرحی زیبا در حاشیه پارچه ایجاد می شود. تفرشی دوزی در حال حاضر رونق چندانی ندارد ولی می توان زنان هنرمندی را در بخش هایی از اراک یافت که به این هنر مشغول هستند.

سفال ساوه

سفال از دیگر رشته‌های اولویت‌دار استان است، سبقه سفال سلطان‌آباد و سفال ساوه ریشه در عمق تاریخ دارد و برگی از تاریخ سفال ایران را ورق زده است. البته بغیر از این، یک‌سری سفال‌های محلی داریم، برای مثال در یکی از روستاهای خمین به نام برجک، به صورت خیلی ابتدایی نسبت به تهیه سفال اهتمام دارند و از صفر تا 100 این کار هم توسط بانوان انجام می‌شود.

تذهیب

تذهیب سیر و سلوکی است عاشقانه، پرواز ذهن پرگشوده ای است با توسن قلم که ره بر افلاک می برد. هنر تذهیب هنری کاملا ایرانی است و نقوش سنتی به کار رفته در آن شامل: ابر، اسلیمی، ختایی، گره، کتیبه، شمسه، واگیره و رنگها در آن نقش اساسی را ایفا می کند.

این هنر هم اکنون در بسیاری از شهرهای استان مرکزی و مشخصا در اراک در حال ترقی چشم گیری است و هنرمندان فعال دراین رشته اکثرا شاگردان استادان بنام ایرانی می باشند.

تراش سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی

جواهرات به علت زیبایی، نوع ساخت، ارزش ذاتی و غیره قرنهاست که مورد توجه مردم عادی و پادشاهان بوده است. فلزات و سنگهای قیمتی از زمانهای دور توسط بشر به شکل تزئینی و هنری در آمده است تا برای زیور شخصی حیثیت اجتماعی و... بکار برده شود.

تجارت سنگهای گرانبها، سومین رشته سودآور اقتصادی در جهان است و حجم مبادلات تجاری آن بیش از 300 میلیارد دلار در سال است که سهم ایران به رغم وجود کانی های قیمتی و نیمه قیمتی در بعضی از استان های کشور بسیار ناچیز است.

با توجه به اینکه بازارهای کنونی دنیا تشنه سنگها و طرحهای غنی و هنری ایران در رشته تراش سنگهای قیمتی است، بی شک با ورود این سنگ ها و طرحها بازار بسیار پر رونقی خواهد داشت. این رشته در استان مرکزی با توجه به وجود معادن سنگ، زمینه بسیار متعددی را داراست. با توجه به آموزشهایی که سازمان صنایع دستی استان در زمینه تراش سنگهای قیمتی در سطح استان به انجام رسانیده است، این رشته در حال پیشرفت و ترقی است.

آثار چوبی

آثار چوبی از دیگر صنایع دستی استان است که سبقه تاریخی داشته و در امامزاده‌ها و بناهای تاریخی، آثار چوبی، گره‌چین، منبت به صورت ظریف، اورسی، در و پنجره‌های ورودی می‌توان آثاری از این هنر را دید.

علاوه بر رشته‌هایی که عنوان شد، خوشنویسی و رودوزی‌های سنتی بخش‌های دیگر از رشته‌هایی بوده که در استان فعال هستند و زیرمجموعه سراجی سنتی و آثار چرمی را هم می‌توان از آثار صنایع دستی استان برشمرد.

معمولا در هر شهر و دیاری، مکانی برای نمایش آثار تولید شده بدست هنرمندان آن شهر در نظر گرفته می شود. در استان مرکزی و شهر اراک هم یکی از بناهای قدیمی شهر بعنوان موزه صنایع دستی در نظر گرفته شده که می توان آثار هنرمندان استان را در آن به نظاره نشست.

موزه صنایع دستی استان مرکزی

این موزه جهت نمایش آثار منحصر به فرد صنایع درستی معاصر هنرمندان، با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی در سال 1383 در منزل تاریخی حسن پور افتتاح گردید. منزل حسن پور در بافت تاریخی بازار اراک و در مرحله چهارسوق آن به فاصله 5 متری از راسته بازار واقع شده است بطوری که از منزل مذکور می توان به قدیمی ترین مدرسه یعنی سپهداری، قدیمی ترین حمام بنام چهار سوق و قدیمی ترین بانک «بانک شاهی» دسترسی پیدا کرد.

این بنا در سال 1294 ه. ش در دوره احمدشاه قاجار ساخته شده است و د سال 1374 ه. ش توسط سازمان میراث فرهنگی از وراث مرحوم حسن پور خریداری و مرمت شده است. این بنای قدیمی و زیبا دارای دو قسمت شبستان و اعیان نشین می باشد که سراسر قسمت اعیان نشین از طریق گذرگاه ها و درها به هم ارتباط دارند. بدین جهت مکانی مناسب جهت ارائه آثار هنری است.

در این موزه آثار برجسته هنرمندان استان در رشته های منبت و کنده کاری روی چوب، مسگری، فرش، گلیم های ساده و گل نقش برجسته، جاجیم بافی، آینه کاری، قلم زنی مس، نگارگری و تذهیب، پیکر تراشی و مجسمه سازی، مشبک چوب، البسه محلی، پاپوش های سنتی، سفال و سرامیک، ملیله نقره، ساخت سازهای سنتی و... به نمایش گذاشته شده است.

انتهای پیام /