ضرورت اجرای صحیح طرح نوین عتبات توسط سازمان حج و زیارت
طرح نوین عتبات، طرحی برای اعزام به عتبات است که به طور رسمی از آذرماه 1400 شمسی آغاز شده و هم اکنون نیز، در حال اجرا است.
به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم، اعزام زائران به عتبات عالیات عراق همواره با چالش‌های متعددی روبرو بوده است. بر اساس شواهد موجود، در اوایل دهه هشتاد، سازمان حج و زیارت با مشکلات گوناگونی در حوزه اعزام زائر، مواجه بود. دست اندرکاران امر در آن مقطع، چاره کار را در انجام امور توسط یک مجموعه منحصر به فرد و پاسخگو به سازمان دیدند. بنابراین، در راستای سیاست سازمان، شرکت شمسا در تیرماه 1384 تشکیل شد.
در شرکت شمسا به هر یک از شرکت‌های مرکزی استانی با توجه به تعداد دفاتر زیارتی و ظرفیت پذیرش زائرینی که پیش‌بینی می‌شد، داشته باشند، بر اساس ضرایبی که تعیین شده بود، سهام واگذار شد و جمعا 32 شرکت متشکل از 31 شرکت مرکزی استانی و شرکت مرکزی شهرستان کاشان سهامداران شرکت شمسا شدند. اعزام زائران توسط این شرکت در همان سال همزمان با ولادت حضرت معصومه (س) با دو دستگاه اتوبوس از استان قم و از طریق مرز مهران آغاز شد.
این قالب اعزام با همه ویژگی‌های مثبت و منفی آن تا اواخر دهه 90 نیز ادامه داشت. ولی با افزایش نارضایتی زائران و برخی مشکلات لاینحل و از طرف دیگر، با اعزام گسترده زائران کاروان‌ها و شرکت‌های آزادبر، مجموعه حج و زیارت تصمیم گرفت با توجه به مسئولیت خود در این زمینه، روش مذکور را آسیب‌شناسی کرده و با تجدیدنظر در روش مذکور، طرح جدیدی برای اعزام زائر مهیا کند.
این روند با برگزاری جلسات متعدد کارشناسی به ارائه طرحی برای اعزام به عتبات عالیات منجر شد که به «طرح نوین عتبات» مشهور گردید. این روش اعزام، به طور رسمی از آذرماه 1400 شمسی آغاز شد و هم اکنون نیز، در حال اجرا است.
البته مانند بسیاری از طرح‌ها در آغاز با مشکلات بسیاری همراه بود که به مرور با پیگیری بعثه مقام معظم رهبری و اهتمام سازمان، بسیاری از مشکلات آن مرتفع شد ولی هنوز هم مشکلات بسیاری در اجرای این طرح وجود دارد که باید به مرور برطرف شود. همانطور که بیان شد شرکت شمسا به نمایندگی از سازمان حج و زیارت، حدود 16 سال به طور انحصاری وظیفه اعزام زائران را بر عهده داشته است.
به دلیل این سابقه، هنوز هم در «ذهنیت مردم» این موضوع وجود دارد که تغییری در شیوه اعزام رخ نداده است. طیفی دیگری از مردم نیز از وجود کاروان‌ها و گروه‌های آزاد اطلاعی ندارند و از اینکه کنار یک سازمان حاکمیتی و دولتی، افراد و مجموعه‌هایی آزادانه به انتقال زائر به عتبات مبادرت می‌نمایند، اظهار تعجب می‌کنند!
با بررسی و تدقیق در فرایند‌های موجود و تحلیل نقایصی که از اجرای فرایند‌های مذکور منتج می‌شود به آسیب ناشی از فقدان «پیوست رسانهای طرح نوین عتبات» پی می‌بریم.
پیوست رسانهای تبیین فرایند‌ها به منظور تأثیرگذاری بر افکار عمومی با بهره‌گیری از ابزار‌های رسانهای متنوع را در دستور کار قرار می‌دهد. این امر، همزمان با اتخاذ اولین تصمیم‌ها تا آخرین گام‌های پس از اجرای طرح را در بر می‌گیرد. البته پیوست رسانهای هر طرح بستگی کامل به میزان اهمیت آن طرح از منظر مجریان امر دارد به طوری که به هر میزان که طرح مهم باشد، به همان نسبت نیز باید پیوست رسانهای از ساختار قدرتمندی برخوردار باشد.
پیوست رسانهای باید دارای زمانبندی مشخصی باشد و شاید لازم باشد مدت‌ها قبل از شروع طرح و از ابتدایی‌ترین مراحل طرح تا پایان آن، تولیدات مناسب رسانهای در جامعه هدف توزیع شود. در تهیه پیوست رسانهای باید از همه ظرفیت‌های مرتبط استفاده کرد که در این میان مشارکت شخصیت‌های محبوب شامل هنرمندان، ورزشکاران، شخصیت‌های علمی و فرهنگی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. عمره‌ی بازیگران و هنرمندان سینما در چند سال قبل، فارغ از اهداف پشت پرده آن، هنوز در صفحات مجازی بازدید دارد.
همچنین انتقادات اخیر تعدادی از رسانه‌ها، از برخی روند‌های اجرایی را نیز می‌توان با تهیه پیوست رسانهای پوشش داد زیرا در چارچوب این الگو، همیشه جایی برای مخالفین طرح وجود دارد تا از این مسیر، اشکالات بیان شود و مردم نیز احساس کنند بین دو جبهه فکری، تضارب آرا وجود دارد و بخش دولتی ابایی از مواجهه با انتقادات و ایرادات ندارد. البته مجموعه حج و زیارت باید بداند که قادر نخواهد بود تمامی فضای رسانهای را به نفع خود جهت‌دهی کند، اما حداقل می‌تواند کاری کند که وت‌ها و دا‌ها از د خود در افکار عمومی را و سوی واقع‌گرایان‌های هدایت کند.
نتیجه‌گیری:
در ارائه‌ی پیوست رسانهای طرح نوین عتبات، هدف این است که با ایجاد حلقه ارتباطی با خبرگزاری‌ها و سایت‌های مهم خبری، لوازم و شرایط اجرای موفق این طرح تضمین گردد. درباره نوع و نحوه ارتباط و راه‌های تبیین طرح بحث‌های تخصصی زیادی وجود دارد و نیاز است با حضور کارشناسان موضوع، نسبت به طراحی، زمانبندی و اجرای الگوی رسانهای مورد نظر اقدام کرد.
در شرایط فعلی که گوشی‌های تلفن همراه، نقش مهمی در ارتباطات بین مردم ایفا می‌کنند و هر لحظه فضای مجازی عرصه جدیدی را بر روی رسانه‌ها می‌گشاید، محصولات رسانهای باید با رویکرد توزیع غیر خطی در فضای مجازی تولید شوند. برای تهیه یک پیوست رسانهای باید از قالب‌های رسانهای متنوع مانند انواع موشن‌گرافی، مصاحبه‌های تخصصی، گفتگو‌های خبری، گزارشات میدانی، کاریکاتور، مصاحبه‌های مردمی و حتی در صورت امکان، فیلم و مستند نیز استفاده کرد. ضمن اینکه برای تهیه یک پیوست رسانهای تأثیرگذار باید از عوامل رسانهای متخصص استفاده کرد و کار‌های غیر حرفه‌ای و دم دستی و فاقد سناریو نمی‌تواند به عنوان پیوست رسانهای تلقی شود.
برخی موضوعات پیشنهادی که در سیاستگذاری رسانهای و جریان‌سازی خبری پیوست رسانهای طرح نوین عتبات، می‌تواند مدنظر قرار گیرد: - تشریح مداوم طرح نوین عتبات با اقتضائات خاص خود - تبیین نقش نظارتی سازمان حج و زیارت و خودداری از تصدیگری در شیوه جدید اعزام - عدم انحصار و ایجاد فضای رقابتی از طرف سازمان حج و زیارت برای شرکت‌های مجری و فعالیت شمسا در کنار شرکت‌های دیگر - تبیین دلایل دریافت هزینه حاکمیتی از کاروان‌های سازمان حج و زیارت نظیر هزینه‌های فرهنگی، امنیت، بیمه زائران و... و بیان مصادیق مشکلات عدیدهی پدید آمده برای زائران - تشریح مخاطرات جانی فقدان حفاظت امنیتی و نیرو‌های امنیت - هزینه سنگین درمانی در عراق در نبود بیمه برای کاروان‌های آزاد - سردرگمی زائران و نبود مرجعی برای رسیدگی به مشکلات جدی در داخل عراق - تعبیه آشپزخانه متمرکز به منظور جلوگیری از خطرات مواد اولیه غیربهداشتی و نامناسب - رسیدگی فوری به مشکلات زائران با حضور در صحنه به علت وجود ناظرین تغذیه، اسکان، بازرسی و... در ستاد‌های نجف، کربلا و کاظمین - جریان‌سازی رسانهای مسئولیت خطیر نیروی انتظامی برای مقابله با کاروان‌های آزاد و کم نمودن مشکلات زائران - پاسخگو بودن شرکت‌های مجری اعزام به عتبات عالیات به علت بررسی مقدماتی صلاحیت آنان توسط حج و زیارت - مسدود نمودن ده درصد از وجوه پرداختی زائران به شرکت‌ها بابت تضمین خدمات مطلوب به زائران - بازتعریف نقش کنسولگری‌های جمهوری اسلامی ایران در عراق به منظور انعکاس مشکلات کاروان‌ها و اشخاص آزادبر