«عراق» بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران، بدون زیرساخت ریلی مناسب
عراق، بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران، همچنان از زیرساخت ریلی مناسب برای حمل بار و مسافر برخوردار نیست و این معضل بر تبادلات تجاری و ترانزیت تاثیرگذار است.
عراق، بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران، همچنان از زیرساخت ریلی مناسب برای حمل بار و مسافر برخوردار نیست و این معضل بر تبادلات تجاری و ترانزیت تاثیرگذار است.
به گزارش خبرنگار مهر، با وجود آنکه عراق بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران در میان همسایگان محسوب می‌شود و حجم مبادلات تجاری دو کشور سالانه به 10 میلیارد دلار می‌رسد، اما هنوز زیرساخت ریلی مناسبی برای حمل بار و مسافر بین دو کشور وجود ندارد. این در حالی است که از سال‌های دور، احداث خط آهن بین ایران و عراق مطرح بوده، اما هر بار به دلایل مختلف، به نتیجه نرسیده است.
پس از سال‌ها، در سال 1380 اجرای طرح راه‌آهن غرب کشور (اراک - کرمانشاه - خسروی) آغاز شد. اما در حالی که بخش اراک تا کرمانشاه پیشرفت فیزیکی 70 درصد دارد، مسیر کرمانشاه تا خسروی پس از دو دهه تنها 37 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. این در حالی است که این مسیر، پایانه‌های مرزی مهمی مانند خسروی و پرویزخان را پوشش می‌دهد که سالانه حدود 3 میلیون تن کالا از آن‌ها صادر، وارد یا ترانزیت می‌شود.
هزینه 30 هزار میلیارد تومانی برای تکمیل یک مسیر استراتژیک
در همین راستا، سید مرتضی ناصریان کارشناس ارشد ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به وضعیت ارتباطات ریلی ایران با کشورهای همسایه اظهار کرد: در حال حاضر ایران با اکثر همسایگان خود ارتباط ریلی دارد، اما هنوز ارتباط ریلی با عراق و ارمنستان برقرار نشده است. در خصوص ارمنستان، به دلیل شرایط جغرافیایی سخت، مطالعات نشان داده احداث خط ریلی بسیار دشوار است و در دستور کار نیست. در خصوص جمهوری آذربایجان ارتباط ریلی با منطقه نخجوان در جلفا برقرار ولی غیرفعال است و ارتباط دو کشور در مرز آستارا دنبال می‌شود، اما ارتباط ریلی با عراق از سال‌های دور مطرح بوده است.
وی افزود: عراق کشوری مهم و بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران از میان همسایگان محسوب می‌شود. حجم مبادلات تجاری دو کشور ایران و عراق در سال 1401، حدود 10 میلیارد دلار بوده است. موضوع احداث راه‌آهن بین ایران و عراق از زمان احداث راه‌آهن سراسری در ابتدای دوره رژیم پهلوی مطرح شد، اما در آن زمان مسیر شمال - جنوب از بندر امام به بندر ترکمن اجرا شد و ارتباط ریلی با عراق محقق نشد.
وی درباره سایر مسیرهای ریلی ایران و عراق گفت: پروژه راه‌آهن شلمچه - بصره نیز در حال پیشرفت است، اما به دلیل موقعیت جغرافیایی که در جنوب ایران و عراق قرار دارد، نمی‌تواند پاسخگوی نیاز کل کشور باشد. مسیر کرمانشاه - خسروی به بغداد، با توجه به قرارگیری در میانه کشور، گزینه‌ای مفیدتر و اقتصادی‌تر برای تبادل بار و مسافر است. در این مسیر، 260 کیلومتر خط آهن در ایران و 180 کیلومتر در عراق باید ساخته شود. هرچند مسیر ریلی قدیمی در عراق وجود داشته، اما به دلیل فرسودگی، نیاز به احداث خط جدید ریلی است.
وی بیان کرد: برآورد شده که تکمیل راه‌آهن کرمانشاه - خسروی حدود 25 تا 30 هزار میلیارد تومان هزینه دارد، بازگشت سرمایه و منافع این نوع پروژه‌های زیربنایی، در دراز مدت برای کشورها حاصل می‌شود، این پروژه علاوه بر درآمدهای مستقیم از حمل بار و مسافر، موجب صرفه‌جویی در مصرف سوخت، کاهش سوانح جاده‌ای و توسعه ترانزیت خواهد شد. یک نکته مهم آنکه مطالعات جامع حمل‌ونقل ریلی کشور در سال 1402 نشان داد که این پروژه در میان تمامی پروژه‌های ریلی کشور، اولویت نخست را دارد و باید هرچه سریع‌تر خط ریلی کرمانشاه - خسروی تکمیل شود.
ناصریان با اشاره به سیاست‌های توسعه‌ای عراق خاطرنشان کرد: کشور عراق در حال اجرای پروژه «راه توسعه» است که شامل نوسازی و برقی‌سازی و دوخطه کردن شبکه ریلی عراق در راستای شمالی - جنوبی می‌شود. تکمیل راه‌آهن کرمانشاه - خسروی می‌تواند ارتباط شبکه ریلی ایران و عراق را برقرار کرده و پروژه راه توسعه را تقویت کند. همچنین عراق می‌تواند از مسیر کرمانشاه - خسروی و راه‌آهن ایران برای تجارت با کشورهای شرقی و شمالی ایران شامل پاکستان، افغانستان، ترکمنستان و به‌ویژه روسیه استفاده کند.
وی در پایان گفت: منطقه مرزی خسروی و شهرستان قصرشیرین اخیراً به منطقه آزاد تبدیل شده که می‌تواند نقش مهمی در فرآوری و ارزش‌افزوده کالاهای صادراتی و وارداتی داشته باشد. پروژه کرمانشاه - خسروی نه‌تنها به توسعه حمل‌ونقل، بلکه به رونق اقتصادی و رشد صنایع در مناطق مرزی نیز کمک خواهد کرد؛ امیدواریم با تخصیص بودجه مناسب، اجرای این پروژه در سال‌های آینده تسریع شود و بتوانیم در اواخر سال 1407 شاهد بهره‌برداری از آن باشیم.
آیا پروژه ریلی کرمانشاه - خسروی تا 1407 از بن‌بست خارج می‌شود؟
به گزارش مهر، در سفر سال 1390 مقام معظم رهبری به استان کرمانشاه، ایشان بر لزوم تسریع در اجرای این راه‌آهن تأکید کردند و مسئولان وقت وعده دادند که این مسیر طی سه سال احداث شود. اما با گذشت بیش از یک دهه، همچنان پیشرفت آن در حد همان 37 درصد باقی مانده است. در سال‌های اخیر، توجه بیشتری به این پروژه شده و قرار است منابع مالی آن از محل تهاتر نفت تأمین شود.
علاوه بر مبادلات تجاری، این خط ریلی می‌تواند نقش کلیدی در حمل‌ونقل زائران ایفا کند. سالانه بیش از 5 میلیون زائر ایرانی به عراق و 3 میلیون زائر عراقی به ایران سفر می‌کنند. تکمیل این پروژه، هزینه‌های حمل‌ونقل را کاهش داده و ایمنی سفرها را افزایش می‌دهد.
با توجه به تأثیر اقتصادی این مسیر و نقش آن در توسعه ترانزیت، تکمیل راه‌آهن کرمانشاه - خسروی در اولویت نخست پروژه‌های ریلی کشور قرار گرفته است. طبق برآوردها، برای تکمیل این پروژه به 25 تا 30 هزار میلیارد تومان سرمایه نیاز است. در صورت تخصیص بودجه مناسب، این پروژه تا پایان سال 1407 می‌تواند به بهره‌برداری برسد.
کشور عراق در حال اجرای پروژه «راه توسعه» است که شامل نوسازی و برقی‌سازی شبکه ریلی این کشور از جنوب تا شمال می‌شود. تکمیل راه‌آهن کرمانشاه - خسروی، علاوه بر تقویت این پروژه، امکان اتصال شبکه ریلی ایران به عراق و سپس به سایر کشورهای منطقه را فراهم می‌کند.
با وجود همه وعده‌ها، تکمیل راه‌آهن کرمانشاه - خسروی همچنان با چالش‌های مالی و اجرایی روبه‌رو است. اگر این پروژه به سرانجام برسد، نه‌تنها موجب تسهیل تبادلات تجاری و زائران خواهد شد، بلکه ایران را به یک هاب ترانزیتی مهم در منطقه تبدیل می‌کند. حال باید دید آیا مسئولان این بار به وعده‌های خود عمل خواهند کرد یا این پروژه همچنان روی کاغذ باقی می‌ماند؟