فتح الفتوح فرهنگی دولت، هنرمندان بازنشسته را از صنوف بیرون می‌اندازد؟ / پاسخ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی: در تصویبنامه هیچ راهی برای حذف بزرگان نیست

با گذشت نزدیک شش هفته از مصوبه فرهنگی هیات دولت که با تحسین وزرای دولت از رئیس جمهور همراه شد این پرسش مطرح است، این مصوبه حاوی چه جزئیاتی بود که شبیه به یک فتح الفتوح و دستاورد بزرگ برای فرهنگ مملکت مورد توجه و تقدیر قرار گرفت و چرا این مصوبه هیچ برون‌دادی در میان اهالی فرهنگ و هنر نداشت؟

به گزارش «تابناک»؛ «... با تصویب «دستورالعمل نحوه تشکیل و فعالیت انجمن‌های فرهنگ، هنر و رسانه کشور» از سوی هیات محترم وزیران، امکان تشکیل کانون فراگیر و سراسری فرهنگ، هنر و رسانه و کانون انجمن‌های صنفی همگن برای اولین بار پس از انقلاب شکوهمند اسلامی ایران فراهم آمده است، ضمن تبریک برداشتن این گام بلند برای بهبود کسب و کار پدیدآورندگان آثار فرهنگی و هنری، وظیفه خود می‌دانیم مراتب قدردانی از حسن نظر جنابعالی و اعضای محترم هیات دولت را ابراز داریم...»؛ این بخشی از پیام دو وزیر دولت خطاب به حجت الاسلام حسن روحانی رئیس جمهوری ایران است.

پیام تبریک برای تصویب پیش نویسی بود که عنوان شده بود نمایندگان خانه سینما، خانه موسیقی، خانه تئاتر، انجمن هنرمندان مجسمه‌ساز، انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران، انجمن عکاسان ایران، انجمن صنفی طراحان گرافیک، انجمن هنرمندان سفالگر ایران، انجمن خوشنویسان ایران، انجمن ویراستاران، انجمن داستان‌نویسان، انجمن هنرمندان نقاش، انجمن تصویرگران ایران و موافقت و امضای وزرای تعاون، کار و رفاه اجتماعی و فرهنگ و ارشاد اسلامی تنظیم کرده و تصویب‌نامه و دستورالعمل نحوه تشکیل و فعالیت انجمن‌های فرهنگ، هنر و رسانه کشور بود و به هیات دولت تقدیم شده بود که صبح یکشنبه نوزدهم آبان‌ماه در جلسه هیات دولت بررسی و تصویب شده بود.

با گذشت مدت زمانی، متن این مصوبه در سامانه هیات دولت بارگذاری شد؛ اما اینقدر برای اهالی هنر جذاب نبود که مورد توجه قرار گیرد. اکنون خبرنگار «تابناک» به سراغ این مصوبه رفته تا مشخص شود این مصوبه حاوی چه ابتکارعمل قانونی فوق العاده‌ای بوده که در زمان تصویبش شاهد جوش و خروش وزرا و ارائه تصویری بود که انگار یک دستاورد عظیم فرهنگی رقم خورده است؟ متن مصوبه نشان می‌دهد نه تنها حاوی دستاوردی برای اهالی فرهنگ و هنر نیست، بلکه می‌تواند تحدیدی برای ایشان محسوب شود و عضویت گروهی از اهالی هنر را در صنوف مرتبط ممنوع نماید.

در ماده یک این مصوبه تاکید شده است: «اشخاص حقیقی پدیده آورنده آثار فرهنگی و هنری و شاغلان بخش فرهنگ و هنر و رسانه می‌توانند برای تاسیس انجمن صنفی سراسری در رشته تخصصی، درخواست خود را به وزارت تعاون، کار و رفاه ارائه نمایند» این ماده به وضوح اشاره کرده که صنوف از اشخاصی تشکیل می‌شود که در حال خلق اثر یا اشغال در این عرصه‌ها هستند؛ بنابراین، اگر هنرمند پیشکسوتی نظیر ناصر تقوایی که سال‌ها در عرصه هنر فعال بوده اما در هجده سال اخیر فیلمی نساخته، باید از صنف بیرون بماند و در خوشبینانه‌ترین حالت عضو افتخاری صنف کارگردانان سینما شود!

این نوع مواجهه با اهالی فرهنگ و هنر نیاز به مصوبه تازه نداشت و با همان مصوبه‌های پیشین، اهالی فرهنگ می‌توانستند نه انجمن صنفی دارای قابلیت بالقوه ی موازی‌سازی، بلکه صنوف واحد و غیرقابل موازی‌سازی ذیل وزارت صمت داشته باشند؛ بنابراین، مصوبه تازه که می‌تواند به بیرون انداختن هنرمندان پیشکسوت و غیرشاغل از انجمن صنفی منبعث از این قانون منجر شود، بیش از آنکه یک حماسه فرهنگی باشد، یک تهدید فرهنگی است که منجر به تحدید فعالان صنفی می‌شود.

واقعیت آن است که هنر یا ادبیات بر خلاف مشاغل عمومی چون نقاشی و نجاری عمر بازنشستگی ندارد و یک فیلمساز نظیر فرانسیس فورد کوپولا صرف اینکه برای سال‌ها فیلم نمی‌سازد، عنوان فیلم‌ساز از او سلب نمی‌شود و حقوق صنفی‌اش نیز به همین ترتیب محدود و از صنف اخراج نمی‌شود. اینکه ادعا می‌شود این مصوبه با همفکری انجمن‌های صنفی هنری ثبت شده اما همان ماده اول آن نشان می‌دهد تنظیم کنندگانش درک عمیقی ار ماهیت این عرصه نداشته‌اند و بدین جهت تعریف فراگیری از اهالی فرهنگ و هنر در این مصوبه قرار نداده‌اند، اسباب تامل است.

مابقی مواد این مصوبه درباره تشکیل انجمن‌ها و ساختار تشکیلات صنفی ذیل وزارت کار است که در مجموع اهمیت ویژه‌ای ندارد. در مجموع این مصوبه بیش از آنکه یک فرصت باشد، می‌تواند بالقوه تهدیدی باشد که به تحدید بدنه فعال در صنوف منجر شود و بسیاری از بزرگان هنر را از عرصه تصمیم گیری صنفی دور سازد و گوشه‌نشین کند. شاید همین ملاحظات باعث شد، برخلاف هیات دولت در میان هنرمندان فریاد و شادی را نسبت به تصویب این مصوبه شاهد نباشیم.