فصل پایانی داستان برجام
ادامه مانورهای دیپلماتیک برای رسیدن به نتیجه بر سر پرونده اتمی ایران ادامه دارد. با‌این‌حال چنین به نظر می‌رسد که تهران و بروکسل همچنان نتوانسته‌اند بر اختلاف‌های موجود فائق آیند، امری که احتمال غلتیدن اوضاع به سوی بازگشت تحریم‌ها و افزایش تنش‌ها را شدت می‌بخشد.
پرونده هسته‌ای ایران و احتمال فعال‌سازی مکانیسم ماشه همچنان موضوعی داغ برای رسانه‌های جهان است. تنش‌های پیرامون این پرونده و سرعت بالای تحولات دیپلماتیک سبب شده گمانه‌زنی‌ها درباره فصل پایانی این داستان پرفرازونشیب بالا بگیرد. این در حالی است که آخرین تماس تلفنی وزرای خارجه تروئیکای اروپایی (فرانسه، بریتانیا و آلمان) به همراه مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران، نیز نتیجه چندان ملموسی در پی نداشته و نتوانسته مواضع دو طرف را به هم نزدیک کند.
فضای پرمخاطره
در آخرین تحولات در رابطه با اسنپ‌بک و احتمال بازگشت تحریم‌های سازمان ملل، نیویورک بدل به گرانیگاه تلاش‌های دیپلماتیک برای حل این بحران شده است. خبرگزاری آسوشیتدپرس در تاریخ 19سپتامبر از برگزاری جلسه‌ای در شورای امنیت سازمان ملل درباره قطعنامه کره‌جنوبی در خصوص تحریم‌های اسنپ‌بک علیه ایران خبر داد. بنا به این گزارش، طبق روند اسنپ‌بک در قطعنامه 2231، کره‌جنوبی به‌عنوان رئیس دوره‌ای شورای امنیت سازمان ملل، پیش‌نویس قطعنامه‌ای را برای ادامه لغو تحریم‌های پیش از سال 2015 علیه ایران ارائه کرده است.
بر اساس توافق برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت، موعد پایان برخی بندهای کلیدی توافق در آبان‌ماه امسال فرا می‌رسد. سه کشور اروپایی که در اجرای تعهدات اقتصادی خود ناکام بوده‌اند، اکنون مدعی هستند که همچنان بدون ابهام حق بازگرداندن تحریم‌ها را دارند، زیرا ایران تعهداتش را نقض کرده است. این در حالی است که اقدامات ایران در کاهش تعهدات هسته‌ای پس از خروج آمریکا از توافق و ناتوانی اروپا در جبران خسارت‌ها، تدریجی و تحت نظارت آژانس و برگشت‌پذیر اعلام شده بود. خروج آمریکا از برجام همراه با بازگشت تحریم‌ها و سیاست فشار حداکثری، به‌علاوه ناتوانی اروپا در عمل به وعده‌های اقتصادی، سال‌هاست این توازن را بر هم زده است.
بنا به گزارش الجزیره، تلاش‌های دیپلماتیک مداوم برای جلوگیری از این نتیجه به نقطه‌عطفی رسیده است و مقامات ایرانی و قدرت‌های اروپایی طی روزهای اخیر پیشنهادها و هشدارهایی را رد و بدل کرده‌اند. در آخرین تحولات در این راستا، 26 شهریور، سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و وزرای خارجه فرانسه، آلمان و انگلیس و مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی، در تماس تلفنی مشترک راجع به موضوع هسته‌ای و رفع تحریم‌های ظالمانه علیه ایران گفت‌وگو کردند.
بنا به گزارش ایسنا، در این تماس، وزیر امور خارجه ایران با اشاره به موضع اصولی ایران مبنی بر اهمیت حفظ فضای گفت‌وگو و دیپلماسی برای جلوگیری از افزایش تنش‌ها، اقدام سه کشور اروپایی برای بازگرداندن تحریم‌های لغوشده شورای امنیت را فاقد هرگونه توجیه قانونی و منطقی دانست و تصریح کرد که جمهوری اسلامی ایران با رویکردی مسوولانه وارد گفت‌وگو با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شده و شیوه‌نامه روشنی راجع به نحوه ایفای تعهدات پادمانی ایران در وضعیت جدید تدوین کرد که لازم است اهمیت و ارزش این اقدام از سوی همه طرف‌ها درک شود. عراقچی در ادامه افزود: اکنون نوبت طرف‌های مقابل است که از این فرصت برای تداوم مسیر دیپلماتیک و جلوگیری از یک بحران قابل اجتناب استفاده کنند و جدیت و باورمندی خود را نسبت به دیپلماسی نشان دهند.
رایزنی‌ها بر سر پرونده اتمی ایران روز پنج‌شنبه 27شهریور همچنان ادامه داشت و دیپلمات‌های وزیر خارجه مصر و فرستاده ویژه آمریکا به منطقه غرب آسیا در چارچوب رایزنی‌های دوره‌ای برای پیگیری تحولات نوار غزه و پرونده هسته‌ای ایران با یکدیگر تلفنی گفت‌وگو کردند. بنا به گزارش الشرق الاوسط، دو طرف در این تماس به پرونده هسته‌ای ایران به‌ویژه پس از توافق ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تاریخ 9سپتامبر در قاهره به عنوان اولین توافق انجام‌شده در پی ازسرگیری همکاری‌ها میان دو طرف پرداختند. بنا به این گزارش، وزیر خارجه مصر در این گفت‌وگوی تلفنی، آخرین رایزنی‌های انجام‌شده با طرف ایرانی درباره تلاش‌ها برای کاهش تنش، به تعویق انداختن مکانیسم ماشه و نیز ازسرگیری مذاکرات میان ایران و آمریکا را به اطلاع ویتکاف رساند.
بی‌میلی اروپا به کاهش تنش
واشنگتن‌پست طی گزارشی در رابطه با آخرین تحولات پرونده اتمی ایران گزارش داد که اسنپ‌بک که به عنوان ابزاری قدرتمند و غیرقابل وتو طراحی شده است، به هر یک از شرکت‌کنندگان در برجام اجازه می‌دهد در صورت اعتقاد به «عدم اجرای قابل‌توجه» تعهدات ایران، بازگشت همه تحریم‌های سازمان ملل قبل از سال 2015 را آغاز کنند. بنا به گزارش این روزنامه، اقدام تروئیکا برای چکاندن ماشه، باعث آغاز شمارش معکوس 30روزهای شد که قرار است در روزهای آینده به پایان برسد، مگر اینکه شورای امنیت به جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها رای دهد.
این در حالی است که عباس عراقچی در بیانیه‌ای که ساعاتی پس از تماس روز چهارشنبه 26شهریور با همتایان اروپایی خود منتشر کرد، اظهار کرد که اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل فاقد هرگونه توجیه قانونی یا منطقی است. وزیر امور خارجه تاکید کرد که ایران طرحی معقول و عملی را به اروپا ارائه کرده است تا از بحران غیرضروری و قابل اجتناب جلوگیری کند.
بنا به گزارش روزنامه پاکستانی داون، این پیشنهاد دیپلماتیک از سوی تهران در حالی صورت گرفت که تروئیکای اروپایی نشان داده که عزم چندانی برای میدان دادن به دیپلماسی هوشمندانه ندارد. بر اساس این گزارش، مقامات اروپایی، از جمله وزارت خارجه آلمان و کایا کالاس، دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا، مدعی شده‌اند که ایران هنوز اقدامات لازم را برای جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها انجام نداده است. بنا به این گزارش، توافق اخیر میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به میزبانی قاهره نیز از قرار معلوم نتوانسته نظر بروکسل را جلب کند و این بلوک همچنان خواستار اقدام‌های جدی‌تر از سوی تهران است. این در حالی است که ایران بارها اعلام کرده است که هرگز از مزایای کامل این توافق که آمریکا در سال 2018 از آن خارج شد، بهره‌مند نشده و اعمال مجازات به دلیل عدم پایبندی، نامشروع است.
حاکم شدن بدبینی
در همین رابطه، به نظر می‌رسد طرف‌های غربی عملا خود را برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌ها آماده کرده‌اند. در آخرین اظهارنظرها در این رابطه، رئیس‌جمهور فرانسه ادعا کرد که بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در قالب مکانیسم ماشه در پایان سپتامبر قطعی خواهد بود. به گزارش رویترز، امانوئل مکرون 18سپتامبر در گفت‌وگویی با شبکه اسرائیلی به پرونده هسته‌ای ایران و تصمیم تروئیکای اروپایی برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه علیه ایران پرداخت. وی در گفت‌وگو با شبکه12رژیم صهیونیستی گفت: بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در قالب مکانیسم ماشه در پایان سپتامبر قطعی خواهد بود؛ چرا که آخرین اخباری که از طرف ایرانی‌ها داریم جدی نیست.
بنا به گزارش رویترز، مکرون با اشاره به تلاش‌های دیپلماتیک مدعی شد که وزیر خارجه ایران سعی کرد پیشنهاد معقولی برای رسیدن به توافق با قدرت‌های اروپایی ارائه کند، اما حمایت سایر اعضای دولت ایران را به دست نیاورد. پایگاه خبری آمریکایی آکسیوس نیز در گزارشی با اشاره به مصاحبه رئیس‌جمهور فرانسه با شبکه 12 رژیم صهیونیستی نوشت: مکرون تاکید کرد که تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در چارچوب مکانیسم ماشه تا 27سپتامبر بازگردانده خواهد شد. این در حالی است که ایران پیش‌تر هشدار داده بود در صورت بازگشت تحریم‌ها ممکن است از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای خارج شود، هرچند دیپلمات‌های اروپایی این احتمال را بعید دانسته‌اند.
در این فضای پرمخاطره، مقامات همه طرف‌ها با دقت در حال بررسی اقدامات بعدی خود هستند. با تشکیل جلسه شورای امنیت سازمان ملل، چشمان جهان به وقایع روزهای آتی دوخته شده است، چراکه نتیجه آن نه‌تنها برای طرفین درگیر تعیین‌کننده بوده، بلکه بر ثبات منطقه‌ای و بین‌المللی نیز تاثیر خواهد گذاشت.