«فیلمنامه» زخم کهنه سینمای ایران / ادبیات هنوز شیفته وصال با سینماست

به گزارش خبرنگار فرهنگی شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ سریال «زخم کاری» به کارگردانی محمد حسین مهدویان به تازگی در شبکه نمایش خانگی منتشر شده و مورد استقبال مخاطبان قرار گرفته است.

«زخم کاری» نخستین سریالی است که مهدویان پس از موفقیت های خود در سینما، در اقتباس از کتاب «بیست زخم کاری» نوشته محمود حسینی زاد به سراغ آن رفته است. به نقل از مسئولان نشر چشمه پس از پخش قسمت نخست این سریال، فروش این کتاب با استقبال ویژه ای مواجه شده و چاپ چهارم کتاب «بیست زخم کاری» به پایان رسیده و قرار است به زودی چاپ پنجم کتاب روانه بازار شود. این در حالی است که بر اساس آمار سایت فیدیبو فروش «بیست زخم کاری» به صورت الکترونیک نیز رشد بالایی گرفته و جزو پرفروش‌های بخش رمان به حساب می‌آید.

سریال «زخم کاری» به کارگردانی محمدحسین مهدویان و تهیه‌کنندگی محمدرضا تخت کشیان با اقتباس از رمان حسینی‌زاد و نمایشنامه مکبث اثر ویلیام شکسپیر ساخته شده است. جواد عزتی نقش اول این سریال را برعهده دارد و از دیگر بازیگران آن می توان به رعنا آزادی‌ور، هانیه توسلی، سعید چنگیزیان، الهه حصاری، سیاوش طهمورث و مه‌لقا باقری اشاره کرد.

علی رغم اینکه این سریال در ادامه چه سرنوشتی را به لحاظ استقبال و کیفیت ساخت دنبال می کند، داستان اقتباس سینمایی و سریال از کتاب، نمایشنامه و ادبیات اتفاق مبارکی است که انتظار می رود با توجه به غنی بودن بخش کتاب و ادبیات در ژانرها و موضوعات مختلف، سایر کارگردان ها نیز برای ساخت فیلم و سریال های خود با مراجعه به این کتاب ها، مخاطبان را از مشکل همیشگی سینما و تلویزیون ما یعنی «فیلمنامه» رهایی بخشند؛ مشکلی که به گواه بسیاری از کارشناسان این حوزه، سال هاست که گریبان گیر سینمای ماست و این درحالی است که با مرور فیلم های مهمی که با اقتباس جلوی دوربین رفته اند، به فهرست بلند بالایی نخواهیم رسید.

به تازگی باشگاه فیلم سوره متعلق به حوزه هنری در تفاهم نامه ای با انتشارات سوره مهر، قرار است کتاب های مهم این انتشارات را که قابلیت سینمایی دارند، به فیلم و سریال تبدیل کند. طبق این تفاهم نامه مقرر شده در سال اول این همکاری مشترک، 10 اثر داستانی موسسه سوره مهر توسط باشگاه فیلم سوره اقتباس شده و به طرح‌های داستانی برای تولید فیلم سینمایی، سریال یا تله‌فیلم تبدیل شود.

دو کتاب «زن آقا» و «دسته یک» نخستین کتاب‌هایی هستند که اقتباس آنها آغاز شده است. طرح سریال تلویزیونی بر اساس کتاب «زن آقا» توسط محدثه پیرهادی در حال نگارش است و طرح سریال تلویزیونی بر اساس «دسته یک» را نیز احمد حیدریان به عهده دارد. کتاب «زن آقا» به قلم زهرا کاردانی درباره سبک زندگی خانواده‌های جامعه روحانیت است و کتاب «دسته یک» نیز بازروایی خاطرات شب عملیات به قلم اصغر کاظمی که مورد تحسین رهبر انقلاب نیز واقع شده و به چاپ هفدهم رسیده است.

اقتباس در سینمای ایران

در ادامه با مرور کوتاهی به مهمترین فیلم هایی اشاره خواهیم کرد که در سینمای ما بااستفاده از اقتباس ساخته شده و در ذهن مخاطبان و فیلم دوستان باقی مانده اند:

ناخدا خورشید / ناصر تقوایی

یکی از مهم‌ترین آثار سینمایی ایران از ناصر تقوایی است که در سال 1365 ساخته شده است. فیلم برداشتی آزاد از داستان «داشتن و نداشتن» ارنست همینگوی است. برداشت آزاد از داستان همینگوی و ایرانیزه کردن آن قطعا کار دشواری بوده که تقوایی به بهترین وجه از عهده آن برآمده است. سال 1936 هاوارد هاکس فیلمی به همین نام با بازی همفری بوگارت ساخت که ویلیام فالکنر، نویسنده معروف هم یکی از فیلمنامه‌نویسان آن بود. نقش همفری بوگارت را داریوش ارجمند در فیلم تقوایی بازی کرده که یکی از بهترین بازی های او تا همین امروز است.

سارا و پری / داریوش مهرجویی سارا فیلم مشهور و محبوب داریوش مهرجویی، با اقتباس از نمایشنامه «خانه عروسک» هنریک ایبسن در سال 1371 ساخته شد. معضلات خانوادگی نمایشنامه ایبسن بسیار خوب در «سارا» نمود پیدا کرده بود. مهرجویی «پری» را با اقتباس از رمان «فرنی و زویی» نوشته جی دی سلیجر ساخته است. «پری» دانشجوی ممتاز ادبیات و تئاتر با خواندن کتابی دچار تحولات فکری و حسی می شود. کتاب سرگذشت سیر و سلوک عارف گمنامی در قرن پنجم هجری است. پری پس از خواندن این کتاب از زندگی معمولی دل کنده شده و دچار مشکلاتی می شود. نیکی کریمی نقش سارا و پری را برای مهرجویی بازی کرده است.

داریوش مهرجویی از جمله کارگردان هایی است که اکثر فیلم های خود را با اقتباس از ادبیات جلوی دوربین برده است؛ اولین او پس از «گاو» که به درخواست خود غلامحسین ساعدی و براساس داستان «عزاداران بیل» این نویسنده ساخته شد، «دایره مینا» را هم به کمک ساعدی از داستان «آشغالدونی» از مجموعه داستان «گور و گهواره» این نویسنده اقتباس کرد. البته مهرجویی در اقتباس‌هایش تنها از ادبیات ساعدی استفاده نکرده و به سراغ نویسنده‌های داخلی و خارجی دیگری هم رفته است.

او «درخت گلابی» را از کتابی به همین نام از گلی ترقی اقتباس کرد. «هامون» را براساس برداشتی آزاد از «بوف کور» صادق هدایت نوشت، «پری» را از داستان «فرانی و زویی» نوشته جی. دی. سالینجر، «سارا» را براساس «خانه عروسک» نوشته ایبسن، «مهمان مامان» را از داستانی به همین نام از کیومرث پوراحمد، «اشباح» را براساس رمان «خانه اشباح» ایبسن، «پستچی» را براساس نمایشنامه‌ای از گئورک بوخنر به نام «وویزک» نوشت. «سنتوری» یکی دیگر از فیلم‌های مهم داریوش مهرجویی هم برداشتی آزاد از کتاب معروف و پرفروش «عقاید یک دلقک» از جرج هاینریش بل است.

از خواهران غریب تا قصه های مجید / کیومرث پوراحمد

آثار هوشنگ مرادی کرمانی اصلا جان می‌دهند برای اقتباس سینمایی و شاید در کنار غلامحسین ساعدی و صادق هدایت، ازجمله نویسندگانی باشد که بیشترین اقتباس از آثار او صورت گرفته است. در کنار «مهمان مامان»، «خمره»، «مربای شیرین» و «گوشواره»، معروف‌ترین اثری که از روی نوشته‌های مرادی کرمانی اقتباس‌شده است، «قصه‌های مجید»، ساخته کیومرث پوراحمد است. پوراحمد، همچنین، درام موزیکال «خواهران غریب» را از رمانی به همین نام نوشته اریش کستنر و «اتوبوس شب» را هم از «سی‌ونه و یک اسیر» نوشته حبیب احمدزاده اقتباس کرده است.

اینجا بدون من / بهرام توکلی «اینجا بدون من» به کارگردانی بهرام توکلی از نمایشنامه «باغ وحش شیشه ای» تنسی ویلیامز اقتباس شده است.

دست گذاشتن روی این نمایشنامه به اندازه کافی می تواند بار مثبتی برای یک اثر هنری باشد. توکلی هم با مهارت و تجربه توانست این فیلم را در شکلی ایرانیزه شده کارگردانی کند و داستان را باب میل مخاطب عام و خاص پیش ببرد. فیلم داستان خانواده ای ست متشکل از مادر (فاطمه معتمد آریا) و دو فرزندش، احسان (صابر ابر) و یلدا (نگار جواهریان) که در آرزوی دستیابی به رویاهای خود هستند و امیدوارانه تحولی را انتظار می کشند. یلدا معلول است و تمام دغدغه مادر تامین آینده اوست. ورود رضا دوست احساس با بازی (پارسا پیروزفر) به فیلم و عشق یلدای معلول به او زندگی آنان را تغییر می دهد.

شب‌های روشن / فرزاد موتمن

اقتباس سعید عقیقی از کتاب مشهور «شب‌های سپید» داستایوسکی دیگر فیلم اقتباسی سینمای ماست.«شب‌های روشن» به کارگردانی خوب موتمن و دیالوگ‌های شاعرانه عقیقی تبدیل به یکی از بهترین اقتباس‌های عاشقانه سینمای ایران شده است. سال‌ها پیش لوکینو ویسکونتی هم از روی کتاب «شب‌های سپید» شاهکاری با بازی ماریا شل و مارچلو ماسترویانی ساخته است.

اقتباس در سینمای جهان

البته سال هاست که در سینمای جهان موضوع اقتباس از ادبیات و کتاب امری بدیهی و البته مهم به شمار می آید تا جاییکه یکی از مهمترین جوایز اسکار از همان دوره های نخست به این مقوله اختصاص داشته است.

در ادامه از فیلم های مهم و به یادماندنی تاریخ سینمای جهان نام می بریم که علاوه بر جوایز فراوان اسکاری، فیلم بر اساس یک رمان و یا نمایشنامه ساخته شده و این اهمیت ادبیات را می رساند که همواره می تواند پایه گذار و شالوده هنر هفتم باشد.

ارباب حلقه ها: بازگشت پادشاه

«ارباب حلقه ها: بازگشت پادشاه» به کارگردانی پیتر جکسون بر اساس جلد سوم رمانی با همین نام نوشته جی. آر. آر تالکین در سال 2003 ساخته شده‌است. این فیلم پس از دو سری اول این سه‌گانه با نام‌های ارباب حلقه‌ها: یاران حلقه و ارباب حلقه‌ها: دو برج ساخته شده است. این فیلم در مجموع توانست 11 جایزه اسکار را از آن خود کند و با فروش 1.1 میلیارد دلاری خود ششمین فیلم پر فروش تاریخ سینمای جهان تا سال 2003 شود.

میلیونر زاغه نشین

این فیلم به کارگردانی دنی بویل با اقتباس از رمان (Q and A) نوشته ویکاس سواروب ساخته شده است.

داستان فیلم درباره پسر 18ساله یتیم فقیری ساکن بمبئی به‌نام جمال ملک است که در مسابقه «چه‌کسی می‌خواهد میلیونر شود؟» شرکت کرده و موفق شده تا مرحله پایانی پیش برود؛ همین باعث مظنون شدن پلیس به تقلب در مسابقه و دستگیریش می‌شود. بازرس پلیس به او می‌گوید به‌شرطی آزادش می‌کند که بگوید چگونه به جواب سؤال‌ها دست پیدا کرده؛ که جمال داستان زندگیش را برای مأمور بازجویی تعریف می‌کند.

سایمون بوفوی در سال 2009 و در هشتاد و یکمین دوره جوایز اسکار توانست جایزه بهترین فیلمنامه اقتباسی را برای این فیلم از آن خود کند. «میلیونر زاغه نشین» علاوه بر این جایزه، برنده 7 جایزه دیگر اسکار از جمله بهترین فیلم و کارگردانی شده است.

فهرست شیلندر

این فیلم داستان صنعتگری آلمانی به نام اسکار شیندلر را به تصویر می‌کشد که در طول جنگ جهانی دوم جان بیش از هزار یهودی که اغلب پناهندگان لهستانی بودند را با استخدام آن‌ها در کارخانه‌های خود، از هلوکاست نجات داد.

اسپیلبرگ «فهرست شیلندر» را پس از پارک ژوراسیک در سال 1993 بر اساس رمان کشتی شیندلر نوشته رمان نویس استرالیایی، توماس کنیلی، ساخته است. بنیاد فیلم آمریکا فهرست شیندلر را در رتبه هشتم 100 فیلم برتر آمریکایی تمام دوران‌ها قرار داده است. کتابخانه کنگره آمریکا نیز در سال 2004 این فیلم را برای نگهداری در فهرست ملی ثبت فیلم انتخاب کرده است.

«فهرست شیلندر» در 66 امین دوره اسکار 7 جایزه را برای خود به خانه برد که علاوه بر استیون زایلیان برای بهترین فیلمنامه اقتباسی، بهترین فیلم، کارگردانی، فیلمبرداری و موسیقی متن را می شود برای او نام برد.

پدر خوانده 2

بی شک سه گانه «پدرخوانده» ساخته فرانسیس فورد کوپولا یکی از به یادماندنی ترین فیلم های تاریخ سینمای جهان است که در دوره های مختلف جوایز فراوانی را از آن خود کرده است. قسمت نخست این فیلم بر اساس رمانی به همین نام از ماریو پوزو در سال 1969 ساخته شده‌است. قسمت های دوم و سوم شاهکار کوپولا نیز بر اساس همین رمان ساخته شده است که «پدرخوانده 2» در میان این سه گانه توانست با کسب 6 جایزه اسکار توفیق بیشتری برای خود به دست آورد.

ماریو پوزو و فرانسیس فورد کوپولا به صورت مشترک جایزه بهترین فیلمنامه اقتباسی را برای این فیلم از آن خود کردند.

از دیگر فیلم های مهم و شاهکار سینمای جهان که برنده جایزه اسکار بهترین فیلمنامه اقتباسی شده اند می توان به «فارست گامپ» رابرت زمیکس اشاره کرد که با اقتباس از رمانی به همین نام که توسط وینستون گروم در سال 1986 نوشته شده و بازی دیدنی تام هنکس ساخته شده است.

«سکوت بره ها» با بازی شاهکار آنتونی هاپکینز که بر اساس رمانی به همین نام نوشته توماس هریس و به کارگردانی جاناتان دمی ساخته‌شده و به هانیبال لکتر، نابغه روان‌پزشکی، آدم‌خوار و آدم‌کش زنجیره‌ای می‌پردازد.

«جایی برای پیرمردها نیست» نیز برپایه رمانی با همین نام از کورمک مک‌کارتی نویسنده آمریکایی و به کارگردانی جوئل و اتان کوئن توانست در سال 2007 چهار جایزه اسکار از جمله فیلمنامه و کارگردانی را برای خود به دست آورد.

«ذهن زیبا» فیلمی آمریکایی در سبک درام زندگینامه‌ای است که به زندگی «جان نش» ریاضی‌دان برنده جایزه نوبل اقتصاد می‌پردازد و مسائلی را که او به دلیل بیماری روان‌گسیختگی با آن‌ها مواجه می‌شود، به تصویر می‌کشد؛ بازی زیبای راسل کرو در نقش این استاد دانشگاه هرچند برای او جایزه اسکار به همراه نداشت، ولی توانست 4 جایزه دیگر از جمله بهترین فیلمنامه اقتباسی را برای آکیوا گلدزمن به ارمغان آورد.

فیلمنامه نویسان اسکاری

در کنار فیلم های به یادماندنی که از آنها نام بردیم، فیلمنامه نویسان شاخصی نیز تاکنون توانسته اند دوبار جایزه اسکار بهترین فلیمنامه اقتباسی را از آن خود کنند که به برخی از آنها و فیلمهایشان اشاره کرده ایم:

رابرت آکستن بولت

رابرت بولت، فیلمنامه نویس و نمایشنامه نویس بریتانیایی که فیلمنامه های معروفی از جمله «لورنس عربستان، دکتر ژیواگو، مردی برای تمام فصول و ماموریت» را در کارنامه خود دارد، توانسته برای دو فیلم شاخص «دکتر ژیواگو» در 38 امین دوره اسکار و در سال 1965 بر اساس رمانی به همین نام نوشته بوریس پاسترناک برای نخستین بار برنده این جایزه شود و در دوره بعدی اسکار نیز این موفقیت را برای «مردی برای تمام فصول» تکرار کند.

رابرت بولت «مردی برای تمام فصول» را بر اساس نمایشنامه ای که به همین نام نوشته بود در 39 امین دوره اسکار برنده شد.

ماریو جیانلویجی پوزو

نویسنده ایتالیایی آمریکایی و برنده دوباره جایزه اسکار در سالهای 1972 و 1974 است.. شهرت ماریو پوزو به خاطر رمان‌های مافیایی وی و علی‌الخصوص رمان پدر خوانده است که به همراه فورد کوپولا دو بار این جایزه را برای «پدرخوانده 1 و 2» به دست آورده است.

الکساندر پین

کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس آمریکایی برنده دو جایزه اسکار است. فیلم‌های او به خاطر طنز سیاه و نگاه انتقادی طنزآمیزش به جامعه معاصر آمریکا معروفند.

وی که فیلم نامه «پارک ژوراسیک 3» را در کارنامه دارد توانسته تا به حال برای فیلم های «راه های فرعی» و «زادگان» که خودش کارگردانی کرده، جوایز اسکار بهترین فلیمنامه اقتباسی را در دوره های 77 و 84 به دست آورد.

الکساندر پین «راه های فرعی» را بر اساس رمانی به همین نام نوشته Rex Pickett و «زادگان» را نیز بر اساس رمانی به همین نام اثر Kaui Hart نوشته است.

مایکل ویلسون

ویلسون فیلمنامه نویس آمریکایی نیز تاکنون دوبار برنده جایزه اسکار شده است.

وی نخستین بار این جایزه را در 24 امین دوره اسکار برای فیلم «مکانی در آفتاب» بر اساس رمانی از تئودور درایزر به دست آورده و دومین بار برای فیلم «پل رودخانه کوای» در 30 امین دوره جوایز اسکار و در سال 1957 به خانه برده است.

ویلسون دومین اسکار خود را بر اساس رمانی اثر پیر بول نشته است.

جوزف منکه ویچ، جرج سیتون، روث پر آور جابولا و آلوین سارجنت نیز از دیگر فیلمنامه نویسان مطرحی هستند که تاکنون دو بار برنده جایزه اسکار برای فیلمنامه های اقتباسی خود شده اند.

انتهای پیام /