لغو تحریم تسلیحاتی ایران شکستی انتخاباتی برای ترامپ است
تهران - ایرنا - کارشناس مسائل آمریکا گفت: کاخ سفید هفته گذشته پیش‌نویس قطعنامه تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران را به کشورهای عضو شورای امنیت ارایه و مذاکراتی را به منظور جلب رضایت این کشورها برای موافقت با قطعنامه آغاز کرد. پیش‌تر دو کشور چین و روسیه مخالفت قاطع خود را در این خصوص اعلام کرده بودند اما هنوز تردیدهایی در خصوص موضع اروپا وجود دارد.
روزنامه اعتماد در گفت و گو با حیدرعلی مسعودی کارشناس مسائل امریکا و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی، آورده است: محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان که این‌بار به لطف کرونا از دردسرهای اخذ ویزای امریکا برای سفر به نیویورک خلاصی یافته عصر امروز در نشست مجازی شورای امنیت با موضوع گزارش دبیرخانه سازمان ملل پیرامون اجرای قطعنامه 2231 شرکت خواهد کرد. این نشست در حالی برگزار می‌شود که در هفته‌های اخیر تلاش ایالات متحده برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران که قرار بود براساس قطعنامه 2231 در ماه اکتبر لغو شوند، شدت یافته و امریکا در پی آن است که با اعمال فشار بر دیگر کشورهای عضو برجام خواسته خود را عملی کند. در همین راستا کاخ سفید هفته گذشته پیش‌نویس قطعنامه تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران را به کشورهای عضو شورای امنیت ارایه و مذاکراتی را به منظور جلب رضایت این کشورها برای موافقت با قطعنامه آغاز کرد. پیش‌تر دو کشور چین و روسیه مخالفت قاطع خود را در این خصوص اعلام کرده بودند اما هنوز تردیدهایی در خصوص موضع اروپا وجود دارد. «اعتماد» برای بررسی این موضوع با «حیدرعلی مسعودی» کارشناس مسائل امریکا و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی به گفت‌وگو پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.
تلاش امریکا برای تصویب قطعنامه جدید تحریمی علیه ایران در حوزه تمدید تحریم‌های تسلیحاتی از چه شانسی برای پیروزی در شورا برخوردار است؟
امریکایی‌ها در هفته‌های اخیر در حال پیاده‌سازی یک سناریوی رادیکال بودند تا بتوانند از طریق آن طرح تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران را به نتیجه برسانند. در مقابل کشورهای دیگر نظیر روسیه، چین و کشورهای اروپایی کوشیدند تا هریک براساس راهبردهای خود در سیاست خارجی و به فراخور وضعیت روابط‌شان با امریکا با این تصمیم ایالات متحده مخالفت کنند. به نظر می‌رسد در این وضعیت نقش اروپایی‌ها برای یافتن یک راه‌حل میانه و متعادل میان آنچه امریکایی‌ها دنبال می‌کنند یعنی طرح رادیکال تمدید نامحدود تحریم تسلیحاتی علیه ایران و آنچه روسیه و چین می‌خواهند یعنی لغو کامل این تحریم‌ها بسیار مهم است. به عقیده من با توجه به موقعیتی که امروز اروپایی‌ها با آن مواجهند و سطح بالایی از بی‌اعتمادی که در حال حاضر میان واشنگتن، مسکو و پکن وجود دارد، شانس زیادی برای به نتیجه رسیدن طرح امریکا مبنی بر تمدید تحریم تسلیحاتی ایران در شورای امنیت سازمان ملل وجود ندارد.
اگر فرض کنیم که با توجه به فضای موجود و مواردی که اشاره کردید، این قطعنامه نتواند 9 رای کافی برای تصویب را به دست بیاورد یا امریکا بداند وتوی روسیه و چین تلاش‌هایش را ناکام خواهد گذاشت، دلیل پخش پیش‌نویس این قطعنامه و سرمایه‌گذاری روی آن چیست؟
در یک سطح کلان می‌توان این موضوع را فراتر از مساله ایران و در چارچوب منازعات دیپلماتیک میان امریکایی‌ها و قدرت‌های بزرگ دیگر نظیر روسیه و چین ارزیابی کرد. نباید فراموش کرد مرکز ثقل سیاست خارجی امریکا در سال‌های اخیر یعنی از زمان روی کار آمدن دونالد ترامپ از بحث مبارزه با تروریسم به سمت سیاست قدرت‌های بزرگ (Great Power Competition) تغییر مسیر داده است. در نتیجه می‌توان تصریح کرد که عملکردها و رفتارهای سیاست خارجی دولت ترامپ با این کلیدواژه و با محوریت رقابت قدرت‌های بزرگ قابل تحلیل و بررسی است. به نظر من به پخش پیش‌نویس قطعنامه تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران نیز باید از همین زاویه نگاه کرد و آن را نوعی ابزار چانه‌زنی در سطح کلان سیاست قدرت‌های بزرگ دانست. امریکا می‌تواند از این موضوع در مذاکرات احتمالی که میان ایالات متحده و چین در جریان است، استفاده و همچنین می‌تواند در این شرایط کرونازده اقتصاد جهانی از انعقاد قراردادهای سودآور نظامی میان ایران و دیگر کشورها جلوگیری کند. همه اینها در راستای منافع کوتاه‌مدت امریکا تعریف می‌شود و واشنگتن می‌تواند برای پیشبرد روابط خود با قدرت‌های بزرگ از ابزار تحریم تسلیحاتی ایران استفاده بهینه کند.
برخی منابع می‌گویند که این احتمال وجود دارد که اروپایی‌ها به تمدید محدود تحریم تسلیحاتی ایران مثلا برای یک بازه زمانی یک‌ساله دیگر رای بدهند. با توجه به آنکه لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران در برجام که ضمیمه قطعنامه 2231 هم شده آمده است، احتمال تحقق این سناریو چقدر است و آیا این حرکت اقدام در راستای تضعیف قطعنامه‌های مصوب شورای امنیت نیست؟
من احتمال تحقق آن را بعید می‌دانم. در حال حاضر رویکردی که از سوی چین و روسیه دنبال می‌شود رویکرد صبر و انتظار است. به هرحال انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده در ماه‌های آینده مطرح است و با توجه به خوش‌بینی‌های حداقلی که در خصوص پیروزی جو بایدن، معاون اول آقای اوباما وجود دارد، این انتخابات می‌تواند نقطه عطفی در مناسبات بین‌المللی از جمله در موضوع برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) باشد. با توجه به این موضوع به نظر می‌رسد که چین و روسیه احتمالا نخواهند پذیرفت که تحریم تسلیحاتی ایران یک سال دیگر تمدید شود چرا که اساسا ممکن است بعد از انتخابات ماه نوامبر شاهد تغییراتی جدی در شرایط پرونده هسته‌ای ایران باشیم. به همین دلیل فکر می‌کنم حتی اگر کشورهای اروپایی چنین طرحی را داشته باشند، نمی‌توانند کشورهای چین و روسیه را راضی کنند تا از مخالفت با آن خودداری کنند. اگر اروپا چنین طرحی را مطرح می‌کرد و موفق می‌شد موافقت دیگر قدرت‌ها را جلب کند، آن زمان می‌شد گفت گامی در راستای تضعیف قطعنامه‌های شورای امنیت از سوی کشورهای اروپایی برداشته شده است اما در حال حاضر با توجه به آگاهی اروپایی‌ها از مخالفت چین و روسیه بعید است آنها در تلاش برای تصویب چنین طرحی برآیند و موضع سیاسی خود را تضعیف کنند.
دولت ترامپ تهدید کرده که اگر قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران رای نیاورد از راه دیگر که ادعای عضویت در قطعنامه 2231 و استفاده از مکانیسم ماشه است استفاده خواهد کرد. احتمال تحقق این مساله را تا چه اندازه می‌دانید؟
این موضوع با مخالفت قاطع روسیه، چین و اتحادیه اروپا روبرو شده است و بنابراین احتمال اینکه امریکا به هدفش برسد بسیار ضعیف است. آقای بورل مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بارها اعلام کرده که امریکا به عنوان مشارکت‌کننده در توافق هسته‌ای محسوب نمی‌شود و از همین رو نمی‌تواند از مکانیسم‌های داخلی برجام استفاده کند. در طول دو سال گذشته علاوه بر فرمان اجرایی رییس‌جمهور امریکا مبنی بر پایان مشارکت امریکا در توافق هسته‌ای با ایران، حداقل یک بار آقای برایان هوک در پاسخ به سوالی مبنی بر «امکان یا عدم امکان استفاده از مکانیسم ماشه از سوی امریکا» گفت که ما نمی‌توانیم این کار را بکنیم و این کشورهای اروپایی هستند که برای این منظور باید اقدام کنند. هرچند او موضع خود را تغییر داد و امروز مرتبا ایران را تهدید به استفاده از اسنپ بک می‌کند اما به‌طور کلی فکر می‌کنم ایالات متحده قادر نخواهد بود تا استدلال‌های حقوقی لازم به منظور پیشبرد هدف خود را فراهم کند.
در سال جاری میلادی آلمان، اندونزی، نیجر، روسیه و آفریقای جنوبی به ترتیب ریاست دوره‌ای شورای امنیت را بر عهده خواهند داشت. روسای دوره‌ای شورای امنیت چه تاثیری روی این مساله می‌توانند داشته باشند؟
شورای امنیت محل منازعه قدرت‌های بزرگ است، یعنی عموما این 5 کشور عضو دایم شورای امنیت هستند که جهت‌گیری‌ها و ریل‌گذاری حقوقی را در شورا انجام می‌دهند. اینکه رییس دوره‌ای شورای امنیت متمایل به کدام قدرت‌های بزرگ باشد، می‌تواند تسهیلگر کار آن قدرت‌ها در رسیدن به اهداف باشد اما نمی‌توان نقشی بیش از تسهیل‌گری برای آن قائل شد. برای نمونه اگر کشوری نظیر روسیه که مخالف سیاست‌های امریکا در موضوع برجام است ریاست دوره‌ای را بر عهده بگیرد، نمی‌تواند پیشبرد سیاست‌های امریکا را ناممکن کند. کار برای امریکا به لحاظ رویه‌های حقوقی کمی سخت خواهد شد اما به هر صورت رییس دوره‌ای شورای امنیت را نه می‌توان مانع جدی بر سر راه امریکا دانست و نه می‌توان آن را خطر جدی برای ایران ارزیابی کرد. به‌طور معمول این 5 عضو دایم شورای امنیت هستند که بیشترین تاثیرگذاری را در روند حقوقی یک پرونده دارند.
چرا امریکا در آستانه اجلاس شورای امنیت به سراغ کشورهای همسایه ایران رفته و با آنها در خصوص موضوع تمدید تحریم تسلیحاتی به گفت‌وگو می‌پردازد؟ کشوری نظیر امارات چه نقشی در این زمینه می‌تواند ایفا کند؟
در سال‌های اخیر امریکا توانسته از برخی کشورهای منطقه برای افزایش فشار بر ایران بهره ببرد. طی حدود یک سال گذشته در مورد امارات تغییراتی در این زمینه اتفاق افتاده و این کشور که پیش‌تر یکی از اضلاع فشار منطقه‌ای بر ایران بود، دیدارهایی را به صورت پنهانی با مقامات ایرانی برگزار کرده است. طی این دیدارها روزنه‌هایی برای افزایش همکاری میان ایران و امارات به وجود آمده و آقای برایان هوک تلاش دارد تا مانع از ایجاد خلل و روزنه در کمپین فشار حداکثری شود تا امریکا در آینده بتواند از این ابزارها برای کشاندن ایران پای میز مذاکره بهره ببرد.
آیا می‌توان گفت دولت ترامپ دستاوردی انتخاباتی را در پروسه تلاش برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران جست‌وجو می‌کند؟
نه فقط برای موضوع تلاش برای تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران که برای اغلب رفتارهای دولت ترامپ در عرصه سیاست خارجی می‌توان این موضوع را عنوان کرد. عمده رویکردهای دولت دونالد ترامپ در عرصه بین‌المللی رویکردهایی است که ناظر بر رویکردهای انتخاباتی آقای ترامپ بوده و با توجه به اینکه رییس‌جمهور امریکا در حوزه سیاست خارجی دستاوردی برای ارایه به حامیانش ندارد، به‌شدت در پی آن است که دستاوردی برای خود مهیا کند. ما در موضوع تبادل زندانیان میان ایران و امریکا شاهد بودیم که ترامپ چگونه اشتیاق خود برای مذاکره و رسیدن به توافق با ایران را نشان داد. به نظر می‌رسد موضوع تمدید تحریم تسلیحاتی را نیز در همین راستا ارزیابی کرد و آن را مهم دانست چرا که موعد لغو تحریم‌ها در ماه اکتبر است و لغو آنها دقیقا پیش از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده می‌تواند به عنوان یک شکست دیگر برای دولت ترامپ در عرصه سیاست خارجی تلقی شود.
منبع: روزنامه اعتماد *س_برچسب‌ها_س*