مجلس یازدهم و اولویت‌های کرونایی!
در آستانه فصل دیگری از مجلس و در شرایطی که چشم اندازی روشن برای پایان کرونا در کشور دیده نمی‌شود نگرش تحول‌خواه حاکم بر مجلس یازدهم شعار کارآمدی، شفافیت و انقلابی بودن می‌دهد و قرار است به گفته زاکانی اولین مجلس گام دوم انقلاب را شکل دهد؛ مجلسی که در شرایط کرونایی تشکیل می‌شود و باید اولویت‌هایش را بر اساس تاثیرات همه جانبه کرونا از نو بنویسد. شاید امروز هنوز هم برای تحلیل تغییرات نگرشی...
فرارو - انتخابات مجلس یازدهم در حالی برگزار شد که خبری از کرونا در ایران نبود و اگر هم بود گفته می‌شد هنوز در چین است و سوغات چین هنوز به ایران نرسیده است؛ ولی حالا در آستانه گشایش مجلس یازدهم، کرونا نه تنها ایران که مرز‌های جهانی را در نوردیده است و به اولویت اصلی سیاستمداران و سیاستگذاران هر کشور بدل شده است که کرونا آفت زده است به اقتصاد.
به گزارش فرارو، در چنین شرایطی نمایندگان مجلس یازدهم نیز که پیش از این در ایام انتخابات از اولویت‌های خود برای مجلس آتی سخن می‌گفتند در عصر ولوله بحران کرونا همچون سایر بازیگران سیاسی با اولویتی جدید مواجه شدند؛ پدیده‌ای ناشناخته و تهدیدی از جنسی متفاوت که تغییر در افکار و نگرش‌ها را به مثابه یک ضرورت مطرح می‌کرد، اما این‌که بحران کرونا به تغییر در اولویت‌های آنان منجر شده باشد، موضوعی قابل بحث است. موضوعی که تلاش کردیم تا در گفتگو با تنی چند از نمایندگان مجلس یازدهم مطرح کنیم اما تماس‌های خبرنگار فرارو در این باره ثمری نداشت و بنابراین به اظهارنظرات آنان در توییتر و سایت‌های خبری مراجعه کردیم.
در این باره محمدباقر قالیباف در یادداشتش در باره جهان پساکرونا، تحول در عصر پساکرونا را می‌پذیرد اما سهم بیشتر این تحول را مربوط به جهان لیبرال یعنی غرب می‌داند که به نوشته او «جامعه و نظام سیاسی ایران در نتیجه ویژگی‌های خاص فرهنگی، سیاسی و تاریخی و فشار‌های چند ده‌ساله خارجی در برابر بحران‌های این‌چنینی تاب‌آوری نسبی قابل‌توجهی دارد که در کنار ظرفیت بسیار مهم گروه‌های فعال مردمی، منجر به توفیقاتی قابل توجه در سطح اجتماعی» شده است.
هر چند این اظهارات موجب نشد تا او از دولت در ایران غافل شود و از همه دولت‌ها از گذشته تاکنون انتقاد کرد که: «ضعف در برنامه‌ریزی قبل از بحران و سردرگمی استراتژیک در مدیریت حین بحران از چالش‌های حکمرانی دولت‌های ما از گذشته تا حال بوده است. توانایی مدیریت هر بحرانی به عملکرد دولت‌ها قبل از وقوع آن بحران برمی‌گردد. برای مدیریت بحران‌های بزرگ، نیازمند تصمیم‌های بزرگ با قاطعیت و عزم راسخ هستیم. بستن مرز‌ها به روی کشور‌های درگیر با سرعت عمل و قاطعیت می‌توانست از این مقدار هزینه جلوگیری کند و یا اجرای بهنگام قرنطینه شدید و سراسری و تأکید بر واقعیت‌های میدانی با وجود تأخیر در اعمال آن می‌تواند از ظرفیت‌های سازماندهی سیاسی فضا در مدیریت بحران استفاده کند.»
آنچه نمود عینی گروهی است که خود را متمایز از جریان‌های سیاسی حاکم معرفی می‌کند تا خود را از اشتباهات اصولگرایان و قبل‌تر جناح راست تطهیر کند و هم دولت روحانی را عرصه تاخت و تاز قرار دهد. چنانچه قالیباف در توئیتی می‌نویسد:«تلاش ما بر این بوده تا با استفاده از ظرفیت‌های جهادی مردمی برای مدیریت بحران کرونا اقدامات مؤثر و میدانی کنیم.» او همچنین دولت را متهم به کنایه زدن، تعلل، پشت گوش انداختن، ندیدن واقعیت‌های موجود و در نظر نگرفتن هشدار‌های کارشناسان و راهکار‌های متخصصین مسئولین میدانی کرد که با تشدید بحران‌ها، دست کمک به سوی دیگران دراز کرده است و دیگران را مقصر شمرده است.
بررسی فعالیت‌های انتخاباتی و پسانتخاباتی نمایندگان مجلس یازدهم نیز نشان می‌دهد یکی از مهمترین اولویت‌های آن‌ها نقد و طرح مسئله نظارت جدی بر دولت است که از منظر آنان نماینده نباید چون نمایندگان مجلس دهم، وکیل الدوله باشد. از این رو کرونا بهانه‌ای شد تا همان نگرش انتقادی بر پایه مفاهیمی چون مجلس انقلابی، مدیریت جهادی و تحول ظهور پیدا کند. تحولی که گر چه بر مفاهیم مثبت فسادستیزی و عدالتخواهی استوار است اما حافظه تاریخی ایرانیان تجربه تلخی از تکرار این کلیدواژگان در نیمه دهه هشتاد شمسی تا اوایل دهه نود دارد و بنابراین امید به تغییر کیفی چندانی ندارند.
نگاه مثبت به روحیه جهادی و جهادگری کار را به آنجا کشاند که آنان علیرغم توجه به مشکلات متعددی که کرونا برای مردم ایجاد کرده است، اما به روی دیگر این سکه نیز توجه کنند و مثلا مجتبی رضاخواه دیگر نماینده مجلس یازدهم از روی دیگر آن سکه نوشت: «از جایگزینی واردات با توان شرکت‌های دانش‌بنیان گرفته تا ورود داوطلبانه نونهالان به عرصه جهادگری!...»
در ادامه نیز تعدادی از آنان در 22 اسفند ماه در نامه‌ای به رئیس‌جمهور از ایرادات جدی در فهم مساله و سازماندهی امور مقابله با بحران نوشتند؛ ایراداتی که تداوم آن «هزینه انسانی و اجتماعی بزرگی بر مردم و حتی نظام سیاسی بار خواهد کرد.» آن‌ها در این نامه 14 سیاست پیشنهادی را ارائه کردند که قرنطینه، حمایت معیشتی از بیکاران و اقشار محروم و اصناف و کارگاه‌های تولیدی و تعویق مالیاتی از محور‌های اصلی این سیاست‌های پیشنهادی بود.
بررسی این سیاست‌ها و اظهارنظرات دیگر نمایندگان مجلس یازدهم نشان می‌دهد کرونا موجب تغییر چندانی در اولویت‌های آنان نشده است. اگر در دوران انتخابات، اقتصاد یکی از اولویت‌های اصلی آنان بود اکنون نیز اقتصاد با توجه به شیوع کرونا و از رونق افتادن کسب و کار‌ها در اولویت آنان قرار دارد که این نمایندگان نیز به تأثیرات ناگوار اقتصادی کرونا بر بخش‌های مختلف کشور اذعان دارند. حتی گروهی از آنان که به رئیس جمهور نامه نوشتند و سیاست‌هایی پیشنهاد دادند از اقتصاددان‌های مجلس یازدهم بودند و اصولگرایان گویا برگ برنده خود را حضور همین نیرو‌های اغلب تازه نفس و هواخواه تغییر می‌دانند.
در این میان آن‌ها تاثیرات اقتصادی کرونا را حول محورهایی، چون «کوچک شدن سفره صاحبان کسب و کار‌های خرد، دستفروش‌ها و کارگران روزمزد در میان مدت» مطرح می‌کنند که «با حذف هزینه‌های حداقلی بهداشتی از سبد خانوار به تشدید بحران می‌انجامد»، اما «مدارا در دریافت عوارض و مالیات و حق بیمه تا ازدیبهشت آثار مثبت اقتصادی دارد که در کنترل کرونا مؤثر است.»
این نمایندگان با تأکید بر تسهیلات دولتی برای کاستن از آثار کرونا بر اقتصاد، بر این نظر هستند در این شرایط نظارت بر دولت در توزیع این تسهیلات بحثی جدی است. چنانچه رضاخواه در توئیتر می‌نویسد مجلس باید نظارت کند چه افرادی تسهیلات می‌گیرند و با آن چه می‌کنند که مجددا مردم متضرر نشوند.
برداشت از صندوق توسعه ملی نیز بر اهمیت نظارت بر دولت نزد آنان افزود. مالک شریعتی‌نیاسر دیگر نماینده مجلس یازدهم در توئیتر در این باره نوشت: «نداشتن منبع صندوق توسعه ملی یک آسیب داشت، اما هزینه کردن آن 2 آسیب داشت. پیگیری از دولت در این خصوص را پیش از شروع مجلس یازدهم دنبال خواهیم کرد تا با ارتقا زیرساخت‌های کسب و کار مردم و به نفع طبقات ضعیف‌تر جامعه هزینه شود. منتظر روز ارائه صورتحساب نمی‌مانیم.»
در این میان، اقشار محروم و طبقات پایین جامعه همچنان گروه هدف مجلس یازدهم را شکل داده‌اند و کرونا بر اهمیت این گروه در نزد آنان به لحاظ نظری افزوده است.
اما در عرصه عمل، باید همچنان منتظر آغاز کار مجلس بود و دید تا این دوره مجلس در این باره در عرصه قانونگذاری و نظارتی چه می‌کند. هر چند شواهد تاریخی نشان می‌دهد مجالس هفتم تا نهم نیز در این باره مدعیان بزرگی بودند ولی پیامد دولت و مجلس اصولگرا کوچک شدن سفره مردم و افزایش فساد، رانت، تورم و فقر بود. آنچه پس از آن نیز همچنان با افزایش قیمت دلار و سیاست‌های بنزینی در دولت روحانی ادامه یافت و حالا کرونا نیز بر شدت و تنگنای آن افزوده است.
همین تنگنای اقتصادی موجب شده تا نمایندگان مجلس یازدهم بر کسری بودجه بدون اثر کرونا بنویسند که حالا با شیوع کرونا عزمی برای تحول را می‌طلبد که به گفته آنان «راه وجود دارد و حوادث بزرگ اراده‌های بزرگ می‌خواهد.» اراده‌هایی که بنا به اظهارات نمایندگان مجلس یازدهم، مجلس یازدهم نمود آن خواهد بود.
به عبارت دیگر این گروه همچنان بر تحول حول فسادستیزی، انقلابی بودن و شفافیت که کلیدواژه دوران انتخابات بود تأکید دارند. همچنین مؤلفه‌هایی چون غرب ستیزی، آمریکا ستیزی و بدبینی به مذاکرات نیز از جمله محور‌های فکری این گروه است که کرونا و غیرکرونا نمی‌شناسد.
چنانچه هنگام انتشار خبری مبنی بر کمک آمریکا به ایران در پی شیوع کرونا و ورود پزشکان بدون مرز به کشور رضاخواه در صفحه توئیتر خود نوشت: «آمریکایی‌ها پیشنهاد کمک پزشکی به ایران داده‌اند. به کمک شما نیازی نداریم. اما اگر راست می‌گویید و یا اگر حداقل به حقوق بشر معتقدید، تحریم‌ها را لغو کنید. نه مردم ایران حرف‌های ظاهرفریب شما را باور می‌کنند و نه شما به حقوق بشر اعتقادی دارید.»
او همچنین درباره ورود پزشکان بدون مرز با خطاب قرار دادن محمود صادقی نماینده اصلاح‌طلب مجلس دهم که از حساسیت تندرو‌ها نسبت به حضور پزشکان بدون مرز به خاطر ترک خوردن دیوار تحریم‌ها نوشته بود، آورد: «جناب صادقی، ایران بر اساس برجام ترک خورده شما، انواع و اقسام تعهدات و همکاری‌های بین‌المللی رو انجام داد، ولی تحریم‌ها برداشته نشد بلکه زیادتر شد حالا شما به ورود دو تا پزشک میگی همکاری بین‌المللی و انتظار داری تحریم‌ها برداشته شه؟!»
حالا در آستانه فصل دیگری از مجلس و در شرایطی که چشم اندازی روشن برای پایان کرونا در کشور دیده نمی‌شود نگرش تحول‌خواه حاکم بر مجلس یازدهم شعار کارآمدی، شفافیت و انقلابی بودن می‌دهد و قرار است به گفته زاکانی اولین مجلس گام دوم انقلاب را شکل دهد؛ مجلسی که در شرایط کرونایی تشکیل می‌شود و باید اولویت‌هایش را بر اساس تاثیرات همه جانبه کرونا از نو بنویسد اما چندان تغییری در این اولویت‌ها نداده است. هر چند شاید برای تحلیل تغییرات نگرشی و اولویت‌های نمایندگان مجلس یازدهم هنوز زود باشد و باید دید داستان کرونا تا چه زمانی کش می‌آید تا آن وقت به گفته کارشناسانی چون نعمت‌الله فاضلی این نمایندگان نیز محکوم به پذیرش تغییر شوند و کرونا تنها بهانه آن‌ها باشد، مانند این روز‌ها که کرونا تنها بهانه‌ای برای ظهور سلایق سیاسی و گروهی عصر پیشاکرونایی و شعار‌های ایام انتخابات شده است.