ناگفته هایی از تاریخچه وضعیت زاینده‌رود

اسفندیار امینی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرآنلاین در پاسخ به مطلبی تحت عنوان شصت سال زرنگی اصفهان که در فضای مجازی منتشر شده است، اظهار کرد: طرح انتقال آب از هزاره های قبل هم رایج بوده مانند تونل شوشتر در زمان ساسانیان و تونل های متعدد دیگری در همین کشور و سایر نقاط دنیا و هم اکنون نیز با شرایطی که در سازمان یونسکو تعیین کرده از مناطق پر آب به مناطق کم آب بر اساس مصالح ملی آب منتقل می کنند لذا برای زاینده رود از زمان صفویه تاکنون و حتی زمان قاجار در تدارک این انتقال بوده اند ضمنا مصوبه مجلس شورای ملی نیز در سال 1301 بوده است.

وی با اشاره به جانمایی صنایع مادر فولادی در اصفهان گفت: متاسفانه به هر دلیلی از جمله امنیت ملی، مکان ذوب آهن و سایر صنایع مادر در اصفهان انتخاب شده و جفای بیش از حد به مردم اصفهان و کشور بوده است و باید در محل‌هایی که اولا آب کافی دارند و ثانیا آثار تخریبی زیادی بر محیط اطراف نداشته باشد بنا می شد.

دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزان اصفهان تصریح کرد: درسال 1344 نه اینکه محل سد زاینده رود در استان چهارمحال نبود بلکه مناطق بسیاری دیگر از بالادست که آبخیز زاینده رود بود با مصوبات هیئت وزیران از سال 1369 به بعد از اصفهان جدا شد و به استان چهارمحال الحاق گردید و حتی قبل از آن نیز که اصلا کل استان چهارمحال فعلی و استان یزد فعلی جزو استان اصفهان بوده است.

وی اضافه کرد: متاسفانه پالایشگاه هم برای مردم اصفهان معضلی شده است و به مردم اصفهان جفا شد! دود و آلاینده ها و مشکلات اجتماعی آن مربوط به اصفهان است و آب مورد نیازش را هم از اصفهان بر می دارند ولی تولیداتش و برکاتش برای کل مردم کشور هست.کسانی که در دیگر استان‌ها از موهبت تولیدات ذوب آهن و فولاد مبارکه و نیروگاه و پالایشگاه و پتروشیمی و غیره بهره مند می شوند و جمعیت زیادی را نیز از استان های خودشان برای اشتغال در این صنایع به اصفهان نقل مکان داده‌اند اینگونه نمک به زخم مردم اصفهان می پاشند.

امینی با اشاره به اینکه تونل دوم کوهرنگ طبق تابلو منابع و مصارف معادل 224 میلیون مترمکعب متوسط آوری سالانه دارد، گفت: این مقدار معادل هفت صدم درصد آب آوری سالانه به خوزستان است ولی باز هم وضعیت محیط زیست و تالاب گاوخونی و کشاورزان اصفهان بعد از تونل دوم کوهرنگ بدتر شد!

وی با اشاره به جانمایی شرکت فولادمبارکه در اصفهان گفت: اینکه لابی اصفهان مانع شد و یا اینکه مباحث امنیت ملی باعث این تصمیم گردید جایی بحث دارد! ولی در مجموع استقرار این صنعت در اصفهان به ضرر اصفهان و محیط زیست این استان تمام شد اما درخصوص موضوع آب صنایع و خشکی رودخانه زاینده رود به وسیله صنایع نکات بسیار مهمی وجود دارد. همانگونه که مطرح شد صنایع بزرگ پر آب بر اصفهان عمدتا به قبل از انقلاب و آخرین آن فولاد مبارکه مربوط به سال 1371 است؛ ولی وضعیت کشاورزی شهرستان‌های حقابه بر حوضه زاینده رود همچنان پایدار بوده است و تالاب گاوخونی نیز همه ساله آب دریافت می کرد اما اولین بار رودخانه در سال 1379 خشکید آیا از خودمان پرسیده ایم که دلیل این خشکی چه بوده است؟

دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزان اصفهان تصریح کرد: اگر خشکی زاینده رود مربوط به صنایع بود که خیلی زودتر از آن مواقع باید رودخانه خشک می‌شد! این درحالیست که علت خشکی زاینده رود را باید در افتتاح لوله یزد در سال آبی 1379 جست‌وجو کرد و همچنین شروع پمپاژهای بالادست چم آسمان! که رودخانه دیگر طاقت نیاورند و متعاقب آن شروع شد به کشاورزان اصفهان آب کمتری بدهند و تالاب گاوخونی هم از آب افتاد.

وی ادامه داد: از سال 1384 به بعد با تصویب قانون استقلال آب استان ها و گرفتن پمپاژهای بالادست چم آسمان و بالادست سد زاینده رود رودخانه به رودخانه فصلی و اخیرا هم که یک سال در میان و دو سال در میان شده است. نکته دیگر این که از مهرماه سال 1399 تاکنون به مدت 15 ماه هست که هیچ آبی به جز بیست روز برای باغات شرق و غرب اصفهان از محل چم آسمان به پایین دست عبور نکرده است و صنایع که پمپ پمپاژ های شان تماما پایین تر از محل چم آسمان هست همچنان فعال هستند به این مفهوم که آب مورد نیاز خود را از لوله یزد و شبکه آب و فاضلاب شهری اصفهان و مختصری هم از سفره‌های زیرزمینی استفاده می‌کنند.

آیا این 15 ماه خشکی زاینده‌رود را نیز می‌توان به صنایع و فضای سبز اصفهان نسبت داد! که تمامی آنها پایین دست چم آسمان قرار دارند مگر چه میزان آب می توانند از لوله یزد و شبکه آب و فاضلاب شهری و یا سفره‌های زیرزمینی که توسط رودخانه تغذیه می شده است، برداشت کنند؟! بنابراین اگرچه همچنان معتقدیم که صنایع به جز مصیبت برای اصفهان سرمایه دیگری نداشت اما بر این باور هم هستیم که دلیل اصلی خشکی زاینده‌رود به پمپاژ های بالادست سد چم آسمان و بالادست سد زاینده رود که برای یزد و شور و مصارف شهری و کشاورزی و باغات بالادست برداشت می‌شود مربوط است.

وی گفت: اگر عکس های ماهواره ای دو دهه اخیر از کم شدن سال به سال در اراضی آبخوره قابدار زاینده رود و توسعه سال به سال اراضی مرتعی و ملی و ارتفاعات بالادست سد زاینده رود و بالادست سد چم آسمان که از ده هزار هکتار به 120 هزار هکتار توسعه یافته را مشاهده کنیم، در 20 سال اخیر که این شبکه‌ها احداث شده آیا برای سه کشت کامل در این 20 سال به آنها آب داده شده است یا خیر!

نکته دیگر اینکه شرکت توکاریل نجان به دلیل بافت خاک و برگشت آب مصرفی به رودخانه زاینده‌رود و استفاده مجدد آن در مناطق با این دست که در طومار شیخ بهایی هم به آن اشاره شده است برای فصل تابستان حقابه ویژه شلتوک دارد و این کشت در لنجان در تابستان مزیت نسبی دارد نسبت به سایر محصولات که البته وسعت کشت همین محصول را نیز از 20 سال قبل تاکنون مقایسه کنند و متوجه خواهد شد که به چه میزان کاهش پیدا کرده است و اما در خصوص سایر محصولات در این حوزه برای دو فصل کشت های شستشوی و کشت های سیفی حقابه دارند و عمدتا قلعه کار بلوف کار نباتات صنعتی درختکار جالیز کار و سبزی کار هستند و طبیعی است که در هر کشاورزی درستی تناوب زراعی لازم است و این موضوع را نیز نمی‌توان کتمان کرد که تمامی کشاورزان اصفهانی خبر های کشاورزی کشور هستند.

دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزان اصفهان با اشاره به ازای هر پمپاژی که در سرشاخه‌ها و بالادست رودخانه آب را از رودخانه خارج می کند، اظهار کرد: جمع آبی که تا کنون از سرشاخه‌های کارون و دز وارد استان اصفهان شده است، معادل 647 میلیون متر مکعب در سال های نرمال است که معادل دو درصد از مجموع 32 میلیارد متر مکعب آبی است که سالانه از هشت استان وارد استان خوزستان می‌شود؛ آن هم بخشی مربوط به 68 سال پیش و بخشی مربوط به 37 سال پیش و بخشی نیز مربوط به 17 سال پیش است که هیچ مشکلی در استان خوزستان برای آب وجود نداشت بلکه سیلاب‌های وحشتناکی نیز داشتند.

وی اضافه کرد: بنابراین اگر مشکلی برای کارون عزیز و مردم استان خوزستان پیش آمده مربوط به تعداد سد های احداثی بر کارون و رهاسازی آب در فصولی است که نیاز برق زیادی وجود دارد ولی نیاز آبی زراعی وجود ندارد و مهمتر از آن نیز مربوط به پمپاژ های بسیار زیاد بالادست و سرشاخه های کارون و دز و کرخه است که برای توسعه کشاورزی اراضی بالادست استان خوزستان و همچنین استان‌هایی که سرشاخه این رودخانه ها در آن استان ها وجود دارد خواهد بود.

48