نسیم سرد انتخابات در جام‌جم
تهران - ایرنا - کشور ما و نظام جمهوری اسلامی در موقعیت خاص فعلی نیازمند مشارکت قابل قبول و سطح بالایی در انتخابات مجلس یازدهم هست هیچ شکی وجود ندارد. همین‌طور در اینکه صدا و سیما به‌عنوان بازوی رسانه‌ای و تبلیغاتی نظام باید بتواند زمینه‌های افزایش این مشارکت را به شکل مؤثر و واقعی فراهم کند و از این حیث در صف اول قرار گرفته نیز شکی نیست. اما علی‌رغم این دو حقیقت غیرقابل انکار، چیزی...
در گزیده ای از گفت و گوی روزنامه ایران با فعالان سیاسی، آمده است: هفته قبل مجید انصاری، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در گلایه‌ای گفته بود: «ای کاش صدا و سیما یک دهم تبلیغات عالیس را به انتخابات اختصاص می‌داد.» این گلایه البته فقط مخصوص او و اصلاح‌طلبان نیست. این روزها حتی بخش زیادی از اصولگرایانی که حامی صدا و سیما محسوب می‌شوند هم می‌گویند انتخابات پیش رو جای چندانی در اولویت‌های این رسانه ندارد. طیف منتقدان صدا و سیما البته انتقاد دیگری را هم به این انتقاد ضمیمه می‌کنند. اینکه همان مجال اندک صدا و سیما از برنامه‌های سیاسی هم بیشتر سهم اصولگرایان منتقد دولت است که از قضا تعدادی از آنها هم برای مجلس یازدهم وارد صحنه انتخابات شده‌اند. صحنه‌ای که درباره آن از همین الان نگرانی‌هایی نیز وجود دارد. از جمله این مسأله که بخشی از هر دو جریان سیاسی کشور نگران هستند در حوزه‌های انتخابیه بزرگ با افت مشارکت مواجه شویم. خصوصا اینکه 4 سال قبل یعنی اسفند 94 انتخابات مجلس دهم با حضوری پر تعداد در کشور تجربه شد. حالا در چنین شرایطی سیاسیون هر دو جریان هشدار می‌دهند که صدا و سیما حتی نسبت به ادوار اخیر انتخابات هم باید بیشتر برای تشویق مردم به مشارکت و ایجاد زمینه‌های آن کار کند. زمینه‌هایی که اتفاقاتی چون حوادث آبان‌ماه اخیر روی آن تأثیر منفی گذاشته و به موازات نیز رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور هم سطح مشارکت مردم را نشانه رفته‌اند. همین شرایط است که باعث شده تا خیلی‌ها این نظر را داشته باشند که صدا و سیما باید حتی بیشتر از ادوار قبلی انتخابات برای افزایش مشارکت مردم کوشش کند.
اما آنچه در عمل اتفاق افتاده، مطابق این انتظار نیست. در همین روزها تنها برنامه انتخاباتی صدا و سیما حتی صدای انتقادهای بیشتری در این موضوع را بلند کرده است. ویژه برنامه «شما بگین» از شبکه اول سیما با حضور برخی نمایندگان مجلس پخش می‌شود اما به دلیل آنچه صدا و سیما «عدم احتمال تبلیغات برای نماینده مورد نظر در انتخابات مجلس» خوانده، صورت نماینده محو و صدای او نیز تغییر داده شده است. این جدای از آن است که استفاده از یک بازیگر طنز در این برنامه به عنوان مجری نیز خود انتقاداتی جدا را در پی داشته. حسن بهشتی‌پور، از مدیران پیشین شبکه العالم و کارشناس مسائل سیاسی و رسانه در همین رابطه در گفت‌وگویی با «خبر آنلاین» این اقدام را «غیرحرفه‌ای» و «توهین غیرمستقیم به نماینده مجلس» خوانده است. او همچنین گفته این دست برنامه‌سازی‌ها باعث خدشه‌دار شدن بیشتر اعتبار صدا و سیما خواهد شد.
سؤالات اصلی «ایران» از این چهره‌ها این است که آیا تا اینجای کار صدا و سیما توانسته در زمینه افزایش مشارکت در انتخابات کار منطقی انجام دهد؟ مضافا اینکه این رسانه در مدت باقی مانده چه باید بکند و آیا اصلا انگیزه لازم برای تحقق مشارکت بالا در این مجموعه وجود دارد یا خیر؟ جای خالی میزگردها و مناظره‌های انتخاباتی سیدمحمد حسینی فعال سیاسی اصولگرا در شرایطی که کشور به استقبال انتخابات مجلس یازدهم می‌رود تا اینجای کار تحرک قابل ملاحظه‌ای از صدا و سیما در این عرصه دیده نشده و به نظر می‌رسد این رسانه هنوز برنامه‌های جدی خود در این عرصه را آغاز نکرده است. این مسأله از آن رو اهمیت دارد که ما به سرعت مشغول از دست دادن زمان تا رسیدن به موعد انتخابات هستیم و این در شرایطی است که حداقل در شهرهای بزرگ این گونه به نظر می‌رسد که باید برای مشارکت عمومی در انتخابات کارهای به مراتب جدی‌تری انجام داد. به شکل دقیق‌تر نمی‌توان کتمان کرد که انتخابات این دوره در حوزه‌های انتخابیه بزرگ با خطر مشارکت پایین‌تر از دوره‌های قبل مواجه است. نرخ مشارکت انتخابات همواره برای نظام جمهوری اسلامی ایران دارای اهمیت بسزایی بوده و نشان دهنده وجه مردمی این نظام است؛ خصوصا این مشارکت یکی از مهم‌ترین مستندات نظام مقدس ما در جهت انکار ادعاها و تبلیغات بی‌اساس دشمنان خارجی درباره از دست رفتن پشتوانه مردمی جمهوری اسلامی است. با این درجه از اهمیت به نظر می‌رسد در این دوره باید به مراتب جدی‌تر از قبل متوجه و دلواپس این موضوع باشیم. چه اینکه موقعیت‌های خاص فعلی از جمله پمپاژ بی امان رسانه‌های غربی، وضعیت کنونی کشور و اتفاقات تلخ اخیر می‌توانند در نرخ مشارکت انتخابات تأثیر منفی بگذارند. در سال‌های اخیر شاهد هستیم تلویزیون‌های فارسی زبان خارج از کشور با بودجه‌هایی که منبع آن شفاف نیست اما بزرگی آن قابل انکار نمی‌باشد به شکل شبانه‌روزی درصدد تخریب نظام و کاهش امید مردم هستند. معنای این وضعیت آن است که صدا و سیما باید به مراتب دقیق‌تر و مؤثرتر از قبل به فکر افزایش مشارکت در انتخابات باشد.
جام جم در مسیر معکوس اکبر ترکان عضو شورای مرکزی حزب اعتدال و توسعه صدا و سیما درست در خلاف مسیری که باید برود، مشغول دو کار معکوس است؛ اول بی‌توجهی تقریبا کامل به مسأله انتخاباتی که دو ماه و نیم آینده برگزار می‌شود و دوم دامن زدن به دو قطبی‌های منفعل‌کننده اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در جامعه هم از روی قصد و غرض قبلی به نظر می‌رسند. به نظر نمی‌رسد که دریافتن نیازهای امروز کشور و وظیفه‌ای که بر عده رسانه رسمی حاکمیت یعنی صدا و سیما قرار دارد در این شرایط چندان سخت و پیچیده باشد. خصوصا در ماه‌های اخیر بارها و بارها ناظران، کارشناسان، استادان دانشگاه، جامعه‌شناسان و تحلیلگران مختلف این واقعیت را زنهار داده‌اند که مسیر صدا و سیما بر اساس تمام اصول کار رسانه‌ای و همین‌طور اصول حکمرانی مطلوب در جامعه، مسیری معکوس و تخریب‌کننده است. اما با وجود این نه تنها تغییری در این رویکردها حاصل نشده بلکه می‌بینیم در موارد زیادی حتی مدیریت صدا و سیما بر مسیر غلط خود اصرار کرده است. کما اینکه شاهد هستیم در شرایطی که وفاق ملی مهم‌ترین نیاز مشهود کشور می‌باشد، این رسانه به‌عنوان بخشی از حکومت چگونه روی به تخریب بخش‌های دیگر مانند مجلس و دولت آورده است. با این پیشینه انتظار تلاش برای افزایش مشارکت در انتخابات توسط صدا و سیمادر ماه‌های آینده انتظار بیجایی است و از آتش آنها آبی گرم نخواهد شد. صداوسیما در مسیر سلب اعتماد و کاهش امید اجتماعی محمداسماعیل سعیدی عضو اصولگرای کمیسیون فرهنگی مجلس واقعیت واضح این است که در شرایط فعلی به دلایل مختلفی افکارعمومی جامعه آنچنان که باید آماده و مهیای شرکت در انتخابات مجلس یازدهم نیست. آنچه که جامعه ما در مدت پیش رو برای یک مشارکت قابل قبول نیاز دارد اول ایجاد امید است و دوم بازسازی و احیای اعتماد عمومی. صداوسیما بی‌شک مهم‌ترین ارگانی است که می‌تواند از هر دوی این جهات به افکارعمومی جامعه در راستای افزایش مشارکت انتخاباتی کمک کند. اما مع الاسف چیزی که امروز در برنامه‌های این سازمان مشاهده می‌کنیم تنها یک رگه ضعیف از برنامه‌های کلیشه‌ای و تکراری است که کیفیت تأثیرگذاری آن به‌شدت محل ابهام است. اگر قرار بر بازگویی کارنامه صداوسیما تا اینجای کار در خصوص انتخابات پیش رو باشد باید در درجه اول گفت که هنوز سطح کمی برنامه‌های آن چندان چشمگیر و قابل قبول نیست و دوم نیز همین برنامه‌های پراکنده و کم نیز خالی از کیفیت لازم هستند و حتی اگر در همین سطح کیفی، چند برابر این میزان برنامه ساخته شود بعید است که باعث تشویق جامعه به افزایش حضور در انتخابات شود. از جمله نقاط ضعفی که در برنامه سازی‌های صداوسیما برجسته است به مواردی مربوط می‌شود که با هدف بازگویی برخی مشکلات، به‌طور ناخواسته و به‌دلیل ضعف برنامه‌سازی کل سیستم و نظام ناکارآمد جلوه می‌کند و این بزرگ‌ترین زمینه سلب اعتماد امید و کاهش امید اجتماعی است. در شرایطی که دشمنان ما با تمام تلاش به‌دنبال پمپاژ ناامیدی به جامعه نسبت به ارکان مختلف نظام هستند، اوج کج سلیقگی است اگر بزرگنمایی برخی مشکلات و تأکید بر تک گویی در برخی حوزه‌ها تصور ناکارآمدی کل سیستم را به جامعه القا کند. بازوی رسانه‌ای یک جریان سیاسی محمد هاشمی رفسنجانی رئیس پیشین سازمان صداوسیما اگر در شرایط کنونی شاهد هستیم که با وجود نیاز مشهود کشور به افزایش مشارکت در انتخابات، صدا و سیما نه تنها در این مسیر کاری انجام نمی‌دهد، بلکه مجموعه فعالیت‌هایش در جهت عکس برآورده کردن این نیاز است، نباید چندان متعجب باشیم. این وضعیت ناشی از آن است که کارکرد واقعی صدا و سیما مدت‌هاست که از وظایف و مسئولیت‌های حقوقی و قانونی‌اش فاصله گرفته است. در واقع در وضعیت فعلی وقتی صدا و سیما در چارچوبی سیاسی مشغول برنامه‌ریزی و فعالیت است، باید در همان زاویه سیاسی نیز کار این مجموعه را تحلیل و بررسی کرد. در خصوص فضای انتخاباتی پیش رو به شکل روشن یک جریان سیاسی در کشور چندان میل و علاقه‌ای به افزایش مشارکت عمومی ندارد و اتفاقا از درصدی از ناامیدی مردم نسبت به خروجی صندوق رأی و نهادهای انتخابی کشور نیز استقبال می‌کند. چرا که به تجربه پیروزی و توفیق خود را در مشارکت پایین انتخاباتی تجربه کرده است. به لحاظ حقوقی این جریان باید کاملا بی‌ربط به نهادهای حاکمیتی و از جمله صداوسیما باشد اما در عمل سال‌هاست که شاهد هستیم صداوسیما در شرایط مختلفی در قامت بازوی رسانه‌ای این جریان عمل می‌کند و رسما قسمتی از همان بازی سیاسی است. بر همین اساس باید گفت که صداوسیما تا زمانی که این ایفای نقش سیاسی به نفع یک جریان را به هر شکلی تمام نکند و به‌شأن قانونی و حقوقی خود برنگردد، مطالبات و توصیه‌ها و نصایح طرح شده مکرر در قبال این مجموعه بی‌اثر خواهد بود. کما اینکه در همین چارچوب می‌توان پیش‌بینی کرد که صداوسیما تا زمان انتخابات هم تحرک خاصی برای تشویق مردم به حضور در رأی‌گیری نداشته باشد و برنامه‌های انتخاباتی‌اش هم حداکثر در حد یک سری برنامه‌های روتین که فقط از باب رفع مسئولیت سازمانی است، محدود شوند. نفوذی که از دست رفته است غلامرضا کاتب نماینده مجلس در هیأت نظارت بر صداوسیما موضوع انتخابات مجلس یازدهم قطعا از حیاتی‌ترین مسائل روز کشور است که می‌تواند در تحولات آتی تأثیرات غیرقابل انکاری را به‌جای بگذارد. در همین راستا دستور کار جلسه آتی شورای نظارت بر صداوسیما نیز بررسی برنامه‌های این رسانه در راستای افزایش مشارکت در انتخابات اسفندماه و ارزیابی آنچه که رسانه ملی تاکنون در این خصوص انجام داده، خواهد بود. اما آنچه که تا اینجای کار می‌توان گفت این است که موضوع انتخابات آن‌طور متناسب با نیاز کشور در بین برنامه‌های مختلف صدا و سیما جای خود را پیدا نکرده است. این وضعیتی است که بدون شک باید تغییر کرده و به سمت متفاوتی برود. اما مسأله دیگر این است که می‌توان در یک ارزیابی واقع بینانه پیش‌بینی کرد که تأثیرگذاری رسانه ملی در امر انتخابات نیز به مانند سنوات گذشته نباشد. این یک واقعیت است که خصوصا طی تحولات یک سال اخیر صدا و سیمای ما میزان نفوذ مؤثر خود در جامعه را به شکل مشهودی از دست داده. به این معنا که حتی اگر جامعه ما بیننده برنامه‌های جام جم نیز باشند دیگر از آن تأثیر نمی‌گیرند و رفتار خود را بر اساس تبلیغات و پیشنهادات این رسانه تنظیم نمی‌کنند. این موضوعی است که می‌تواند در ماه‌های آتی برای ایفای نقش صدا و سیما در افزایش مشارکت انتخاباتی مردم مؤثر باشد. به‌عبارت بهتر باید گفت که صداوسیما در ایام کوتاه باقی مانده تا موعد انتخابات نه فقط باید برای تحرک و پویایی بیشتر در این زمینه فکری اساسی بکند بلکه کار اصلی و زحمت بیشتر این رسانه جایی است که راهی را انتخاب کند تا برنامه‌هایش بتوانند مؤثر و اقناع‌کننده باشند. عدم توجه به این دو مؤلفه در مدت زمان پیش‌رو تا انتخابات مجلس یازدهم باعث می‌شود که مهم‌ترین رسانه کشور اصلی‌ترین کارکرد خود را بیش از پیش از دست بدهد و این اتفاقی است که تبعات آن هم دامن خود صدا و سیما را نه به‌عنوان یک رسانه، بلکه به‌عنوان یک نهاد از مجموعه حکومت خواهد گرفت و هم دامن‌گیر بخش‌ها و قوای دیگر نظام خواهد شد.
منبع: روزنامه ایران *س_برچسب‌ها_س*