نقشه ترکیه برای شمال سوریه چیست؟
هدف اصلی نظامی آنکارا در شمال سوریه تضعیف شبه‌نظامیان کرد است تا از هرج و مرج و درگیری آن بهره‌برداری کند.
روزنامه فایننشال تایمز در مطلبی نوشت: «در این میان اتومبیل‌های مخصوصی که نیروهای راهنمایی و رانندگی و کارشناسان خنثی‌سازی بمب در آنها سوار هستند، مینی‌بوس‌هایی که کارکنان بهداشت و معلمانی که برای نشان دادن مدارک هویتی خود به مقامات مهاجرت از خودروها پیاده می‌شوند، در این مرز و پاسگاه قابل مشاهده هستند. با این حال، خودروهای بیشتری وجود دارند که مقامات گمرکی و امور مذهبی در آنها دیده می‌شوند. ظاهرا، کارمندان دولت ترکیه حتی کارکنان وزارت ورزش در هنگام بازگشت از شمال سوریه به استان "کیلیس" ترکیه در این پاسگاه حضور دارند.
یک مقام ترکیه‌ای گفت: هر موسسه‌ای که شما در ترکیه فکرش را بکنید، در آن سمت مرز وجود دارد. وی تخمین زد که روزانه 300 کارمند ترکیه‌ای و حدود 200 کامیون به همراه راننده‌هایشان در مرز "اونجوپینار" در رفت‌وآمد هستند.
این صحنه بازتاب نقش عمیق‌تر ترکیه در شکل دادن به آینده شمال سوریه پس از آغاز حملات نظامی برای به عقب راندن شبه‌نظامیان کرد (ی‌پ‌گ) است؛ گروهی که آنکارا آنها را یک سازمان تروریستی تلقی می‌کند. از شش سال پیش درست زمانی که تانک‌های ترکیه برای اولین بار وارد سوریه شدند، این عملیات نظامی به مرور زمان به ماموریتی بدل شد که ظاهرا تمام حوزه‌های امنیتی و زندگی غیرنظامی را در سه منطقه محاصره‌شده که محل زندگی حدود 2 میلیون سوری است را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
همچنین این صحنه نشانگر بزرگترین ردپای ترکیه در یک کشور عربی از زمان سقوط امپراتوری عثمانی در 1918 است - و همزمان با اینکه رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، هشدار داده که می‌خواهد با حمله‌ای جدید کنترل آنکارا را گسترده کند، ممکن است این رد پا بزرگتر هم شود.
در سه منطقه تحت اشغال ترکیه در شمال سوریه، کودکان سوری در مدارس، زبان ترکی را به عنوان زبان دوم یاد می‌گیرند، برق مناطق مسکونی از شبکه برق ترکیه تامین شده، چند بیمارستان تاسیس شده و استفاده از لیر ترکیه رایج شده است و حقوق کارگران مناطق مزبور، توسط ترکیه با سرویس پست و نامه‌رسانی تحت امر آنکارا پرداخت می‌شود و حالا ترکیه بیش از 50 هزار جنگجوی سوری را آموزش و به آنها حقوق می‌دهد.
اتکای ترکیه به استفاده از شبه‌نظامیان سوری در حالیست که قبلا بارها از گروه‌های افراطی حمایت کرده و علاوه بر ادلب، در چندین نقطه دیگر دردسرهای بزرگی برای خود به وجود آورده است و اقدامات خشونت‌آمیز و تروریستی گروه‌های افراطی باعث شده تا بعضا انتقادات گسترده‌ای علیه ترکیه مطرح شود.
هدف اصلی نظامی آنکارا در این منطقه تضعیف شبه‌نظامیان کرد است تا از هرج و مرج و درگیری آن بهره‌برداری کند. آنها ادارات مدنی خود را در منطقه‌ای غنی به همراه بسیاری از منابع طبیعی سوریه از جمله نفت، گاز و زمین‌های کشاورزی ایجاد کرده‌اند.
اما ترکیه، یگان‌های مدافع خلق را به عنوان گسترش حزب کارگران کردستان درنظر می‌گیرد - گروهی شبه نظامی که با ریشه‌های مارکسیست - لنینیست شورش چند دهه‌هایی را علیه ترکیه به راه انداخته است. آمریکا و اتحادیه اروپا مثل ترکیه، پ‌ک‌ک را یک سازمان تروریستی تلقی می‌کنند و مقامات آمریکایی به ارتباط این گروه با یگان‌های مدافع خلق اذعان دارند. اما این درحالیست که واشنگتن از این نیروهای کرد حمایت کرده است زیرا آنها را مهم و ضروری برای مقابله با داعش می‌بیند.
اردوغان همچنین می‌خواهد مناطق به اصطلاح امنی را برای ترغیب 3.7 میلیون پناهجوی سوری که به ترکیه آمده‌اند، جهت بازگشت به کشورشان ایجاد کند. این عملیات‌ها سربازان ترکیه‌ای را وارد مناطق جنگی خارجی کرده، میلیاردها دلار برای آنکارا هزینه داشته، روابط با آمریکا، اروپا و قدرت‌های عربی را تیره کرده، اتهاماتی درخصوص نقض حقوق بشر را به‌وجود آورده و احتمال خطر رویارویی با بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه و حامیان خارجی‌اش را افزایش داده است.
با این حال، اردوغان در ماه ژوئن به نمایندگان پارلمان خود گفت که او قصد "فاز جدیدی" از اهدافش را دارد تا یک منطقه امن و عمیق 30 کیلومتری را ایجاد کند. وی گفت: ما تروریست‌های "تل رفعت" و "منبج" را پاک خواهیم کرد و ما به تدریج همین کار مشابه را در سایر مناطق انجام خواهیم داد.
دیپلمات‌های غربی می‌گویند که نشانه‌های کمی وجود دارد که ترکیه بخواهد به زودی عملیات جدید را در شمال سوریه آغاز کند. اظهارات و هشدارهای مقامات روسیه، ایران، آمریکا در مخالفت با عملیات ترکیه در شمال سوریه، نیز نقش چشمگیری در تردیدهای آنکارا دارد.
این درحالیست که محمود علیتو، یکی از مقامات گروهی که خود را "ارتش ملی سوریه" نامیده و مورد حمایت ترکیه است، اعلام کرده که احتمال انجام عملیات جدید ترکیه در منطقه، در ماه گذشته بیشتر بود. او افزود: "ترکیه تنها شانس ماست. اگر آنکارا مجددا روابط خود را با دمشق برقرار کند، به مبارزه علیه بشار اسد ادامه خواهیم داد."
مراد یشیلتاش، تحلیلگر اندیشکده "ستا" که ارتباط نزدیکی با اردوغان و دولتش دارد نیز گفت: حضور 4 تا 5 هزار نفر از نظامیان ترکیه در خاک سوریه، هزینه 2 میلیار دلاری بر دست دولت اردوغان گذاشته است.
اما نگرانی اصلی آنکارا این است که یگان‌های مدافع خلق هر چه بیشتر قدرت خود را بر قلمرو بیشتر کنند، شانس بالاتری برای ایجاد نوعی میهن کردی‌ها خواهند داشت - ایده‌ای که برای دولتی که چهار دهه را صرف مبارزه با جدایی طلبان در داخل کشورش کرده است، منفور است.
تحلیلگران معتقدند که چند عامل مختلف پشت تهدیدهای اردوغان درخصوص "حمله‌ای تازه" است؛ از جمله این موارد می‌توان به مسئله حمله روسیه به اوکراین که روسیه و غرب را مشغول کرده است و همچنین علاقه رئیس‌جمهوری ترکیه برای تمجع هوادارانش پیش از انتخابات ژوئن 2023 ترکیه آن هم درست زمانی که آشفتگی اقتصادی در ترکیه افزایش یافته، اشاره کرد.
یک تحلیلگر سوری می‌گوید: ترکیه، یگان‌های مدافع خلق را تهدیدی برای امنیت ملی تلقی می‌کند و هیچکس دیگری آن را جدی نمی‌گیرد. به هر حال، ما موافقیم که این یک مسئله جداگانه است اما همه در آنکارا حالا یا اردوغان یا هر رهبر دیگری همچنان در این خصوص تفکر خواهد کرد یا در این راستا اقداماتی را انجام خواهد داد.
با این حال، یک عملیات جدید با خطراتی مواجه خواهد شد. گزارش‌هایی منتشر شده که نیروهای اسد - مورد حمایت روسیه و ایران - در حوالی "تل رفعت" و "منبج" بسیج شده‌اند.
علی‌رغم جنگ در اوکراین، مقامات ترکیه‌ای و غربی می‌گویند که نشانه‌های کمی وجود دارد که موضع روسیه در سوریه تغییر کرده باشد. یک دیپلمات غربی تعداد نیروهای روسی را بین 2000 تا 5000 تخمین زده است. مداخله روسیه در سوریه در سال 2015 نه تنها جنگ را به نفع اسد تغییر داد بلکه توانست نفوذ خود را در خاورمیانه افزایش دهد.
جیمز جفری، سفیر سابق آمریکا در ترکیه و نماینده ویژه سابق آمریکا در امور سوریه می‌گوید: برای سوریه، روسیه یک موفقیت بزرگ است. و من فکر نمی‌کنم آنها این خطر را بکنند و خارج شوند. وی همچنین احتمال می‌دهد که ایالات متحده به این زودی‌ها از سوریه خارج نشود، به خصوص پس از خروج فاجعه‌بار آنها از افغانستان، این احتمال چندان وجود ندارد.
یکی از عواملی که می‌تواند محاسبات در آنکارا را تغییر دهد این است که اپوزیسیون از کاهش محبوبیت اردوغان برای پیروزی در انتخابات آتی ترکیه استفاده کند. اکثر احزاب ترکیه نگرانی‌های رئیس‌جمهوری را درخصوص شبه‌نظامیان کرد دارند اما از تصمیم او جهت حمایت از شورشیان سوری انتقاد می‌کنند. همه احزاب بزرگ گفته‌اند که در صورت کسب قدرت، روابط خود را با دمشق از سر خواهند گرفت، اقدامی که به گفته آنها مقدمه‌ای برای فرستادن مردم سوریه به کشور و خانه‌هایشان خواهد بود.
اما کارشناسان استدلال می‌کنند که تعداد کمی از پناهجویان به کشوری درهم شکسته بازخواهند گشت. آنها افزودند که اسد احتمالا خواستار خروج نیروهای ترکیه‌ای شود و خطر اینکه مناطق مرزی مجدد برای شبه‌نظامیان کرد تبدیل به محل امن شود را افزایش دهد.
در هر صورت، اکثر سوری‌ها معتقدند همزمان با اینکه آنها هیچ پایانی برای بحران کشورشان نمی‌بییند، ترکیه نیز همچنان تا زمانی که به اهدافش برسد، به اقداماتش ادامه می‌دهد.»