همکاری ایران و روسیه در جنوبگان

جنوبگان سرزمینی است پهناور که بعد از آسیا، آفریقا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی، پنجمین قاره بزرگ روی کره زمین محسوب می شود، این قسمت از کره زمین از جنبه های گوناگون علمی، سیاسی و اقتصادی دارای اهمیت ویژه‌ای برای کشورهای مختلف است. در واقع وجود منابع عظیم معدنی و شرایط منحصر به فرد جنوبگان در جهت تحقیقات علمی مختلف در زمینه هوا - فضا و تحقیقات ماهواره‌ای، نجوم و مغناطیس، توفان‌های خورشیدی، تنوع زیستی، یخ‌شناسی و اقلیم‌شناسی و پدیده‌های جوی و اقیانوسی، تحقیقات پزشکی و غیره باعث توجه ویژه کشورهای پیشرفته و در حال توسعه جهان به این منطقه شده است، بنابراین طبیعت دست نخورده، سرمای طبیعی، حجم عظیم یخ‌ها، سقوط شهاب سنگ‌ها و دهها عامل دیگر دست به دست هم داده‌اند تا قاره جنوبگان به یک مرکز تحقیقاتی بزرگ بین المللی تبدیل شود.

با توجه به اهمیت موضوع، اول دسامبر سال 1959 میلادی معاهده جنوبگان بین 12 کشور شامل آرژانتین، استرالیا، بلژیک، شیلی، فرانسه، ژاپن، نیوزیلند، نروژ، آفریقای جنوبی، شوروی، بریتانیا و ایالات متحده آمریکا در واشنگتن امضا شد، بعد از آن 42 کشور دیگر به این معاهده پیوستند.

معاهده جنوبگان تاکید دارد «قاره سفید» به شکل انحصاری برای فعالیت‌های صلح آمیز و علمی مورد استفاده قرار گیرد. همچنین این معاهده ادعاهای ارضی را متوقف و همکاری‌های بین المللی را ارتقا داد. بر این اساس این روز برابر با 10 آذر ماه روز جهانی جنوبگان نامگذاری شد و در کشورهای مختلف جشن گرفته می شود.

روز جنوبگان یک رویداد سالانه برای ایجاد آگاهی جهانی است، با وجود اینکه قطب جنوب ساکن دائمی ندارد، اما 52 پایگاه علمی آن حدود 1500 دانشمند را در خود جای داده و دورافتادگی و آب و هوای سخت آن شرایط ایده‌آلی را برای تحقیقات مختلف علمی فراهم می‌کند. این روز فرصتی است برای نشان دادن اینکه چگونه کشورهای مختلف می‌توانند به شکل مسالمت آمیز با یکدیگر همکاری کنند و به طور مداوم از علم به عنوان زبان جهانی همکاری برای تصمیم‌گیری فراتر از مرزهای ملی استفاده کنند.

بر این اساس حضور ایران در قطب جنوب ضروری است و این کار هم باید هر چه زودتر اتفاق بیفتد زیرا قوانین جهانی ثابت نیست و ممکن است بعد از مدتی تغییر کند و راه برای حضور کشورها از جمله ایران در قطب جنوب محدود شود.

قطب جنوب منطقه وسیعی است که دارای معادن و کانی های فراوان، نفت و گاز است، هرچند اکنون بهره برداری از آنها ممنوع است اما ممکن است در آینده برای کشورهایی که در آنجا حضور دارند آزاد شود بنابراین حضور ایران در این منطقه و استفاده از این معادن باید هر چه سریعتر انجام شود.

البته پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی فعالیت برای حضور در جنوبگان را از حدود یک دهه گذشته آغاز کرد و در آن زمان وزارت علوم تحقیقات و فناوری وقت با این کار موافقت کرده بود و راه اندازی نخستین پایگاه دایمی ایران در قطب جنوب به تصویب شورای عالی علوم تحقیقات و فناوری (عتف) رسیده بود اما بنا به دلایل مالی انجام نشد.

چندی پیش نیز بهروز ابطحی رییس پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی گفته بود که ورود به معاهده تحقیقات جنوبگان و پرداختن به فعالیت پژوهشی در قطب جنوب برای کشور ضرورت دارد.

رئیس مرکز ملی تحقیقات جنوبگان پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی روز چهارشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا درباره اینکه ایران برای پیوستن به معاهده جنوبگان چه اقداماتی انجام داده، گفت: برای پیوستن به معاهده جنوبگان نیاز به بررسی و تصویب آن در مجلس شورای اسلامی است، پس از آن درخواست کشور به عنوان عضو غیرمشورتی در سیستم معاهده جنوبگان (ATS) ثبت می شود.

حسین فرجامی افزود: برای تبدیل شدن به عضو مشورتی نیازمند فعالیت‌های علمی قابل توجه است که پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی با داشتن نیروهای متخصص و اعضای هیات علمی در زمینه های مختلف علوم زمین می‌تواند نقش چشمگیری را در این زمینه ایفا کند، در این راستا پروژه همکاری علمی سه ساله ایران و فدراسیون روسیه را داریم که در حال اجراست، سعی بر ترغیب دانشجویان تحصیلات تکمیلی جهت انجام تحقیقات خود در زمینه جنوبگان است، به شکل مرتب در جلسات مجمع آسیایی علوم قطب (AFoPS) شرکت می‌کنیم و سعی می شود تا از تجربیات اعضای این مجمع در این زمینه استفاده کنیم.

عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی درباره لزوم پیوستن ایران به معاهده جنوبگان اظهارداشت: با پیوستن به این معاهده، ایران صاحب حق رای در سیستم معاهده جنوبگان می شود و می‌تواند در تعیین سرنوشت جنوبگان تاثیرگذار باشد.

فرجامی درباره اینکه قرار بود ایران با یکی از کشورهایی که در جنوبگان پایگاه دارد تفاهمنامه امضا کند تا از ظرفیت آن پایگاه استفاده کند گفت: در حال حاضر با روسیه در زمینه علوم جوی و اقیانوسی در قالب همکاری علمی مشغول فعالیت هستیم که می‌توان این همکاری را گسترش داد و از تجربیات آنها در زمینه مختلف علوم جنوبگان استفاده کرد، همچنین کشورهایی همچون ژاپن و کره جنوبی در جلسات AFoPS برای اشتراک گذاشتن تجربیاتشان در زمینه جنوبگان اعلام آمادگی کرده اند، امیدواریم بتوانیم با همت و پشتیبانی مسوولین امر قدم های قابل قبول و خوبی در این زمینه برداریم.

9014

• سازمان حفاظت محیط زیست
• قطب جنوب
• آهنگ حیات
• پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی