وضعیت اشتغال دانش آموختگان دانشگاه‌ها جگونه است؟

به گزارش مشرق، از آنجا که ایجاد نظام اطلاع رسانی و آگاهی بخشی به ذینفعان در رابطه با وضعیت اشتغال هر یک از رشته های دانشگاهی و همچنین رصد آمار در خصوص رشته های آموزشی می تواند در کاهش نرخ بیکاری دانش آموختگان دانشگاهی موثر باشد، بدین منظور پیمایش اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاهی از سال 1397 در معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم آغاز شده و تاکنون ادامه دارد.

از اهداف این برنامه می توان به بهره برداری از نتایج حاصله و تدوین برنامه های مورد نیاز هر دانشگاه برای بهبود شرایط اشتغال دانش آموختگان، استفاده موثر از شبکه دانش آموختگان جهت بهبود همکاری های دانشگاه با جامعه و صنعت و همچنین ایجاد فرصت های شغلی و کارورزی برای دانشجویان از اهداف این برنامه است.

در این برنامه دانشگاه ها به صورت مستقل از طریق برقراری ارتباط با فارغ التحصیلان به پیمایش وضعیت اشتغال دانش آموختگان دانشگاه خود می پردازند که این امر موجب ارتباط بیشتر دانشگاه با جامعه دانش آموختگان خواهد بود.

از سوی دیگر با هماهنگی های صورت گرفته با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی موسسه برنامه ریزی آموزش عالی با رصد اشتغال دانش آموختگان دانشگاههای کشور بر اساس اطلاعات ثبتی وضعیت کلی اشتغال دانش آموختگان را به تفکیک دانشگاه، رشته، مقطع تحصیلی و... ترسیم می کند.

براساس اعلام دفتر ارتباط با صنعت و جامعه وزارت علوم، تمامی دانش اموختگان دانشگاهی اعم از زن و مرد که از سال های 1397 تا 1400 مشغول به کار شده اند، شامل استخدام شدگان در ارگان ها و سازمان های دولتی، فعالین در حوزه مشاغل آزاد و همچنین دانش آموختگانی که در مراکزی خاص مانند نیروهای مسلح به عنوان امریه و سرباز فعالیت دارند به عنوان جمعیت شاغل محسوب می شوند.

البته تفاوت هایی در تعریف جمعیت دانش آموخته شاغل از سوی سامانه ثبتی وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی موجود است که در بررسی و مقایسه آمار دریافتی و تحلیل اطالعات به آن توجه شده است که به شرح زیر می باشد:

تعدادی از دانش آموختگان که در مراکز خاص مانند نیروهای مسلح مشغول به فعالیت هستند، آمار اشتغال آنها در سامانه ثبت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ثبت نمی شود.

تعدادی از دانش آموختگان مشغول به فعالیت در مشاغل آزاد هستند که در سامانه ثبتی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ثبت نمی شوند اما در آمار طرح پایش لحاظ می شوند. تعدادی از دانش آموختگان که مشغول به تحصیل در مقاطع بالاتر هستند، در سامانه ثبتی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ثبت نمی شوند.

معمولا دانش آموختگان دانشگاهی پس از اتمام تحصیلات مدت زمانی را در جستجوی شغل، گذراندن خدمت سربازی و یا انجام امور مرتبط با فارغ التحصیلی می باشند، بنابراین اشتغال آنها را بلافاصله و پس از فارغ التحصیلی نمی توان به عنوان یک متوسط و یا میانگین مناسب از کل فارغ التحصیلی در نظر گرفت.

بر همین اساس در طرح رصد اشتغال دانش آموختگان معمولا وضعیت اشتغال دانش آموختگان 4 سال قبل به عنوان نمونه آماری مدنظر قرار می گیرد، لذا در سال جاری، وضعیت اشتغال دانش آموختگان 4 سال قبل یعنی دانش آموختگان مهر سال 1395 الی شهریور سال 1396 مورد بررسی قرار گرفته است. در این پایش از دانشگاه ها خواسته شده حداقل 90 درصد دانش آموختگان هر رشته برای این منظور مورد بررسی قرار گیرند.

در جدول زیر مقایسه میانگین وزنی درصد اشتغال به تفکیک مقطع تحصیلی در کل کشور براساس نتایج طرح پایش در سال های 1397 تا 1400 مشاهده می شود.

سال مقطع تحصیلی کاردانی (درصد اشتغال) کارشناسی کارشناسی ارشد دکتری 1397 ---------- 49 درصد 52 درصد 82 درصد 1398 60 درصد 63 درصد 64 درصد 82 درصد 1399 46 درصد 49 درصد 65 درصد 84 درصد 1400 51 درصد 41 درصد 53 درصد 71 درصد

براساس جدول بالا بالاترین نرخ بیکاری در سال 1400 مربوط به مقطع کارشناسی و کاردانی است و پایین ترین نرخ بیکاری نیز مربوط به مقطع دکتری و کارشناسی ارشد است؛ براساس اعلام دفتر ارتباط با صنعت و جامعه وزارت علوم درصدهای اشتغال در مقاطع مربوط به تحصیلات تکمیلی می تواند به جهت جمعیت کم دانش آموخته در این دو مقطع باشد.

همچنین این آمار در مقایسه با سال قبل (1399) در کلیه مقاطع به غیر از کاردانی تا حدودی کاهش یافته است که یکی از دلایل آن می تواند مربوط به شیوع و همه گیری ویروس کرونا باشد که نیازمند توجه بیشتری نسبت به برنامه ریزی و سیاستگذاری پایدار و اثر بخش کلیه نهاد های مرتبط به مساله اشتغال است.

همچنین در جدول زیر به مقایسه درصد اشتغال به تفکیک مقطع تحصیلی در کل کشور براساس نتایج نتایج طرح پایش و آمار ثبتی در سال 1400 اشاره شده است؛

مقطع تحصیلی درصد اشتغال براساس نتایج طرح پایش درصد اشتغال براساس آمار ثبتی وزارت کار کاردانی 51 درصد 38 درصد کارشناسی 41 درصد 48 درصد کارشناسی ارشد 53 درصد 63 درصد دکتری 71 درصد 74 درصد

در مقایسه ای که بین آمار ثبتی و طرح پایش انجام شده است، نتایج تقریبا یکسانی را در میزان اشتغال مقاطع مختلف شاهدیم. با توجه به نتایج طرح پایش بیشترین درصد اشتغال مربوط به دکتری و کارشناسی ارشد است که این امر می تواند به دلیل تعداد کم دانش آموختگان این دو مقطع نسبت به سایر مقاطع باشد.

به منظور بررسی اشتغال دانش آموختگان دانشگاه ها، پژوهشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور بر اساس پراکندگی جغرافیایی و امکانات موجود در مناطق مختلف، نمودار میزان اشتغال دانش آموختگان دانشگاه ها بر اساس مناطق دهگانه پژوهش و فناوری کشور ترسیم شده که به شرح زیر است؛

ترکیب بندی دانشگاه ها براساس مناطق ده گانه پژوهش و فناوری

منطقه یک دانشگاه های استان های البرز و تهران منطقه 2 دانشگاه های استان های گلستان، گیلان و مازندران منطقه 3 دانشگاه های استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل و زنجان منطقه 4 دانشگاه های استان های قزوین، قم، مرکزی و همدان منطقه 5 دانشگاه های استان های ایلام، کردستان، کرمانشاه و لرستان منطقه 6 دانشگاه های استان های اصفهان، چهارمحال و بختیاری و یزد منطقه 7 دانشگاه های استان های بوشهر، فارس، کهکیلویه و بویراحمد منطقه 8 دانشگاه های استان های سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان منطقه 9 دانشگاه های استان های خراسان جنوبی، خراسان رضوی، خراسان شمالی سمنان منطقه 10 دانشگاه های استان خوزستان

در جدول زیر میانگین وزنی درصد اشتغال به تفکیک مناطق پژوهش و فناوری در کل کشور در سال های 1399 و 1400 اشاره شده است؛

منطقه ها در صد اشتغال در سال 1399 درصد اشتغال در سال 1400 دانشگاه های منطقه 1 61 درصد 80 درصد دانشگاه های منطقه 2 34 درصد 74 درصد دانشگاه های منطقه 3 48 درصد 53 درصد دانشگاه های منطقه 4 57 درصد 64 درصد دانشگاه های منطقه 5 52 درصد 42 درصد دانشگاه های منطقه 6 44 درصد 54 درصد دانشگاه های منطقه 7 55 درصد 34 درصد دانشگاه های منطقه 8 51 درصد 47 درصد دانشگاه های منطقه 9 60 درصد 61 درصد دانشگاه های منطقه 10 50 درصد 41 درصد

بیشترین درصد اشتغال به ترتیب مربوط به مناطق 1،2، 4، 9 و... است که نشان دهنده رشد فعالیتهای مربوط به اشتغال و توانمندسازی و همچنین توجه بیشتر نهادهای سیاستگذار به دانشگاههای این مناطق است؛ مناطق 1،2،3،4،6،9 در مقایسه با سال گذشته افزایش در میزان اشتغال داشته اند. کمترین میزان اشتغال مربوط به منطقه 1 و دانشگاه های مربوط به استانهای بوشهر، فارس و کهکیلویه و بویر احمد است.

با توجه به آمار نرخ بیکاری استانی مرکز آمار استان "کهکیلویه و بویراحمد" دومین استانی است که درصد بالای از بیکاری را در کشور دارد. بر همین اساس توجه به برنامه ریزی های هدفمند و اثر بخش در راستای توانمندسازی و مهارت افزایی دانشجویان و دانش آموختگان و همچنین حمایت های مادی و معنوی تمامی سازمان ها و دستگاههای ذیربط به دانشگاه های مناطق با اشتغال پایین ضرورت دارد.

منبع: مهر