ویروس کرونا، راه تنفس ما را بسته است

نرگس کیانی: طبق آن‌چه در سومین اطلاعیه وزارت فرهنگ‌وارشاد اسلامی آمده قرار است تعطیلی برنامه‌های فرهنگی، هنری و سینمایی سراسر کشور برای سومین هفته متوالی تا 22 اسفند 98 ادامه داشته باشد اما با توجه به ابعاد گسترده بیماری کرونا که زمینه‌ساز این تعطیلی شده است، مشخص نیست پس از تاریخ ذکرشده در این اطلاعیه می‌توان به از سرگیری روال سابق امیدوار بود یا نه.

مدیران تماشاخانه‌های خصوصی همچون دیگر اصناف در گام نخست تاکید می‌کنند «بهتر است با بحران کرونا شوخی نکنیم، برخوردی سهل‌انگارانه با آن نداشته باشیم و به شکلی غیرواقعی خوش‌بین نباشیم» و پیش از آن که دغدغه‌شان متضرر شدن از لحاظ مالی باشد، دغدغه جان هم‌وطنانش را دارند هر چند که دغدغه نخست نیز دلمشغولی ناگزیر این روزهایشان است.

امیرشهاب رضویان، کارگردان، فیلمنامه‌نویس، بازیگر سینما و مدیرمسئول مدرسه فیلمسازی، بازیگری و تماشاخانه خصوصی هیلاج در این خصوص گفت: «ما مجموعه خودمان را تا 15 فروردین تعطیل کرده‌ایم و گمان می‌کنم بهتر است با بحران کرونا شوخی نکنیم، برخوردی سهل‌انگارانه با آن نداشته باشیم و به شکلی غیرواقعی خوش‌بین نباشیم. ما چه به عنوان تماشاخانه و چه به عنوان مدرسه فیلمسازی و بازیگری در طول روز با مراجعان بسیاری روبه‌رو می‌شدیم و پیش می‌آمد که در یک روز 200 نفر وارد و خارج شوند. در نتیجه خودمان پیش از اطلاعیه وزارت فرهنگ‌وارشاد اسلامی، اعلام تعطیلی کردیم. اگر شما در جریان اخبار روز باشید و بخش خوفناک این بیماری را ببینید نیازی نیست منتظر مشخص شدن تکلیف‌تان از سوی دولتمردان که گاهی نیز با تاخیر همراه است بمانید.»

سجاد داغستانی، نویسنده، کارگردان و بازیگر تئاتر و مدیر تماشاخانه آژمان نیز در این مورد گفت: «همان‌طور که می‌دانید این سومین هفته‌ای است که تمام فعالیت‌های فرهنگی‌وهنری به حالت تعلیق درآمده‌اند و تماشاخانه‌های خصوصی و از جمله آژمان نیز که من و دوستانم تیم مدیریت آن را تشکیل می‌دهیم از این قاعده مستثنا نیست. خبرها حاکی از آن است که با توجه به شرایط موجود، شیوع ویروسی که موجب تعطیلی مورد اشاره شده است ادامه‌دار خواهد بود و بعد از آن نیز مدت زمانی لازم است تا اوضاع به شرایط عادی برگردد. در نتیجه پیش‌بینی ما این است که حداقل تا اردیبهشت در وضعیت فعلی هستیم.»

سجاد داغستانی: در صورت ادامه‌دار شدن تعطیلی‌ها بر اثر شیوع کرونا که دور از انتظار هم نیست، پرداخت اجاره تماشاخانه در ماه‌هایی که فعالیتی نداشته‌ایم، دست‌کم برای ما به معنای ورشکستگی است و دیگر توانی برای ادامه دادن نخواهیم داشت

امید اسدی، نویسنده، کارگردان و بازیگر تئاتر و مدیر تماشاخانه ایران‌تماشا هم با اشاره به این که «پیش از آن که دغدغه‌اش متضرر شدن از لحاظ مالی باشد، دغدغه جان هم‌وطنانش را دارد» گفت: «با وجود آن که فشار بسیاری بر روی ماست و حداقل نیمی از تماشاخانه‌های خصوصی با همین سه هفته تعطیلی که احتمال ادامه‌دار بودنش نیز هست، به ورشکستگی نزدیک می‌شوند و حداقل چیزی نزدیک به 100 میلیون ضرر می‌کنند اما بحران پیش‌آمده چیزی نیست که بتوان با آن سهل‌انگارانه برخورد کرد.»

اسدی با تاکید بر «قراردادهایی که در ادامه کنسل می‌شوند و باید مبلغ دریافتی را به گروه‌های نمایشی برگرداند» به «اجاره‌بها و حقوق پرسنل» اشاره کرد و گفت: «ما نمی‌توانیم حق‌وحقوق پرسنل‌مان را که به عنوان مثال در ایران‌تماشا تعدادشان به هشت نفر می‌رسد و 11 ماه در کنارمان بوده‌اند، به بهانه تعطیلی یک ماهه یا بیشتر، نپردازیم اما پیش از آن که بخواهیم در خصوص این دغدغه‌ها صحبت کنیم باید دغدغه آدم‌هایی را داشته باشیم که ممکن است با یک دست دادن که تا پیش از به نظرمان امری ساده می‌آمد بیمار شوند. آمار مبتلایان در حال افزایش است، به جای شنیدن خبر کنترل، شاهد گسترش این بیماری هستیم و در مجموع در شرایط سختی به سر می‌بریم.»

رضویان، کارگردان فیلم سینمایی «مینای شهر خاموش» در خصوص مشکلات پیش‌آمده در پی این تعطیلی ناگزیر برای همه اقشار و به شکل مشخص برای مدیران تماشاخانه‌های خصوصی گفت: «مشکلات ما شامل چگونگی پرداخت اجاره ساختمان، حقوق، عیدی، سنوات و بیمه پرسنل است. تنها امیدواری‌مان نیز پایان یافتن هر چه زودتر این بحران و جان گرفتن دوباره اقتصاد کشور است. سال‌های 97 و 98 از نظر اقتصادی نه برای بخش فرهنگی، نه برای بخش‌های تولید و تجارت سال‌های خوبی نبودند و امید ما خاتمه پیدا کردن این وضعیت است.»

داغستانی نیز با اشاره به این که «تقریبا همه سالن‌های خصوصی تهران استیجاری‌اند» توضیح داد: «شرایط موجود مشکلات بسیار زیادی در بخش‌های مختلف ایجاد کرده است و اولین مسئله‌ای که شامل حال ما شده است چگونگی تامین هزینه‌های جاری تماشاخانه‌مان است. اجاره‌ای که از ما به عنوان مستاجران تماشاخانه‌های خصوصی دریافت می‌شود اندک نیست و نمی‌توان در طول سال برنامه‌ریزی‌ای برای پس‌انداز مبلغی جهت گذر از بحران‌های این‌چنینی انجام داد. در صورت ادامه‌دار شدن تعطیلی‌ها، که دور از انتظار هم نیست، پرداخت اجاره ماه‌هایی که فعالیتی نداشته‌ایم دست‌کم برای ما به معنای ورشکستگی‌ست و دیگر توانی برای ادامه دادن نخواهیم داشت.»

امیرشهاب رضویان: ما 27 سال است هیلاج را داریم و در طول این مدت از طرف وزارت ارشاد، یک ریال به ما کمک نشده است و گمان نمی‌کنم در حال حاضر نیز چنین کمکی صورت گیرد. بهتر است این خوش‌خیالی‌ها را کنار بگذاریم و با واقعیت موجود رودررو شویم

مدیر تماشاخانه آژمان با اشاره به «ملزم بودن تماشاخانه‌ها به پرداخت حقوق پرسنل‌شان» تصریح کرد: «در نامه‌ای که شاهین چگینی، مدیر صنف تماشاخانه‌های خصوصی تنظیم و به مدیرکل هنرهای نمایشی ارائه کرد تا به دست وزیر فرهنگ‌وارشاد اسلامی برسد در خصوص تعداد پرسنل به عددی بالای 300 نفر اشاره شده بود و گروه‌های در حال فعالیت در تماشاخانه‌های خصوصی، چه گروه‌های در حال تمرین و چه گروه‌های در حال اجرا، نزدیک به سه هزار و خرده‌ای نفر تخمین زده شده بودند.»

داغستانی در مورد قراردادهایی که تماشاخانه آژمان پیش از قرارگرفتن در شرایط فعلی با گروه‌های متقاضی اجاره بسته بود، افزود: «مجموعه «آژمان» شامل چهار پلاتو برای تمرین و دو سالن برای اجراست و چه در مورد قراردادهایی که برای تمرین و چه در مورد قراردادهایی که برای اجرا تنظیم کرده بودیم، با تماس و درخواست گروه‌ها برای برگردانده شدن وجوهی که پرداخت کرده بودند مواجه‌ایم.»

مدیر تماشاخانه آژمان در مورد شیوه قرارداد تماشاخانه تحت مدیریتش با گروه‌های متقاضی و با اشاره به این که «تماشاخانه ما، در تهران، کمترین هزینه را از گروه‌ها می‌گیرد»، گفت: «ما از روز اولی که در محل سابق تماشاخانه «سه‌نقطه»، با نام «آژمان» شروع به کار کردیم سیاست و شعارمان حمایت از گروه‌های نمایشی به خصوص گروه‌های دانشجویی بود و از این رو ارزان‌ترین تماشاخانه تهرانیم، در حالی که سالن‌هایی دیگر با امکاناتی مشابه امکانات ما هستند که رقمی بیشتر دریافت می‌کنند. ما عددی ثابت از همه گروه‌ها، نه کمتر و نه بیشتر می‌گیریم که عددی به شدت ناچیز است. تعدادی از گروه‌ها این عدد را پرداخت کرده بودند، تعدادی دیگر پیش‌پرداخت داده بودند و تعدادی قراردادشان بر مبنای درصدی بود که می‌بایست از فروش گیشه پرداخت می‌کردند. در مجموع برای اسفند، فروردین و اردیبهشت قرار بود در هر سالن شاهد سه نوبت اجرا باشیم و اکنون تکلیف چیزی نزدیک به 20، 30 اجرا نامشخص است.»

امید اسدی: پیش از این به عنوان مدیران تماشاخانه‌های خصوصی درخواست کمکی از دولت نکرده بودیم، اما این بار درخواست می‌کنیم. کمکی که اگر انجام نگیرد، به ازهم‌پاشیده‌شدن تئاتر خصوصی منجر می‌شود و ازهم‌پاشیده‌شدن تئاتر خصوصی یعنی قطع مشارکت بخش خصوصی در هنر

مدیر تماشاخانه ایران‌تماشا، در خصوص وضعیت پرداخت اجاره‌بهای تماشاخانه تحت مدیریتش توضیح داد: «زمانی که شما با صاحب ملکی توافق می‌کنید که برای یک سال، پنج سال یا هر عدد دیگری در ملکش خواهید بود و اجاره پرداخت خواهید کرد تضمین داده‌اید که چه کار کنید و چه کار نکنید عدد مورد توافق را بپردازید. من هنوز صحبتی با صاحب ملک تماشاخانه ایران‌تماشا نکرده‌ام اما می‌دانم که با انسانی دغدغه‌مند مواجه‌ام هرچند به هر حال این تعطیلی چه برای من و چه برای همکارانم اتفاقی ناخوشایند است.»

رضویان که تماشاخانه تحت مدیریتش پیش از شیوع بیماری کرونا و تعطیلی نابهنگام و ناگزیر، میزبان نمایش «پنجاه‌پنجاه» به کارگردانی مرتضی اسماعیل‌کاشی بود در خصوص کمک‌های احتمالی دولت، وزارت فرهنگ‌وارشاد اسلامی، معاونت هنری و اداره‌کل هنرهای نمایشی به تماشاخانه‌های خصوصی برای ادامه حیات پس از گذر از بحران پیش‌رو، گفت: «من چیزی نشنیده‌ام و بعید هم می‌دانم چنین اتفاقی رخ دهد. ما 27 سال است هیلاج را داریم و در طول این مدت یک ریال به ما کمک نشده است و گمان نمی‌کنم در حال حاضر نیز چنین کمکی صورت گیرد. بهتر است این خوش‌خیالی‌ها را کنار بگذاریم و با واقعیت موجود رودررو شویم.»

اسدی با اشاره به این که «ای کاش دولت و وزارت فرهنگ‌وارشاد اسلامی تدبیری بیندیشند و فکری کنند» تاکید کرد: «من در تماشاخانه ایران‌تماشا تاکنون چیزی حدود پنج میلیارد تومان هزینه کرده‌ام و کل درآمد خالصم به عنوان آورده در دو سال اخیر که این مجموعه را تاسیس کرده‌ام، به 200 میلیون تومان نرسیده است. ما با خون دل و با شرایطی سخت به نقطه فعلی رسیده بودیم و پیش از این اتفاقات نیز به سختی مخاطب را به سالن تئاتر می‌کشاندیم برای این چراغ تئاتر به عنوان رسانه‌ای شریف، اصیل، بکر و همچنان دست‌نخورده روشن بماند اما در حال حاضر در وضعیتی هستیم که اگر پیش از این به عنوان مدیران تماشاخانه‌های خصوصی درخواست کمکی از دولت نکرده بودیم، این بار درخواست می‌کنیم. کمکی که اگر انجام نگیرد به ازهم‌پاشیده‌شدن تئاتر خصوصی منجر می‌شود و ازهم‌پاشیده‌شدن تئاتر خصوصی یعنی قطع مشارکت بخش خصوصی در هنر.»

موسس و مدیر تماشاخانه ایران‌تماشا، با اشاره به این که «در مجموع بیش از 14، 15 تماشاخانه خصوصی در سطح تهران فعال نیستند» گفت: «ما از جیبمان خورده‌ایم و از جیب‌مان برای این کار مایه گذاشته‌ایم و بیزینس‌من نیستیم.»

رضویان با احتساب همه موارد ذکرشده در مورد چشم‌انداز پیش رو توضیح داد: «من می‌گویم انسان به امید زنده است و ترجیح می‌دهم امیدوارم باشم هر چند در طول 27 سالی که «هیلاج» را داریم چنین بحرانی نداشته‌ایم و گمان می‌کنم این بحران بسیاری از تشکل‌های فرهنگی متعلق به بخش خصوصی را که چرخ‌شان با سرمایه‌ای متوسط می‌چرخد نابود یا به شدت تضعیف خواهد کرد.»

داغستانی با اشاره به ترسی که حتی با وجود مهار ویروس کرونا از آینده وجود دارد گفت: «ترس ما از این است که بعد از آرام‌شدن شرایط، شک و شبهه برای حضور در مکان‌های عمومی و از جمله سالن‌ها و تماشاخانه‌های تئاتر از بین نرود. احتمال این که مردم تلاش کنند تا حد امکان در مکان‌های عمومی که بودن در آن‌ها الزامی نیست حضور نداشته باشند بسیار است و از جمله این مکان‌ها می‌توان به سینماها و سالن‌های تئاتر و موسیقی اشاره کرد. در نتیجه گروه‌هایی که برای اجرا برنامه‌ریزی کرده بودند آن چنان تمایلی ندارند که به محض پایان ماجرای ویروس کرونا و از فردای آن، روی صحنه بروند چون احتمال مواجه شدن با عدم استقبال تماشاگر وجود دارد.»

اسدی در پاسخ به این که چشم‌انداز پیش رو را چگونه می‌بیند، گفت: «من از نزدیک با شهرام کرمی، مدیرکل هنرهای نمایشی آشنا هستم و می‌دانم چه میزان دغدغه‌مند است. ما می‌دانیم به عنوان مثال برگزاری مهم‌ترین جشنواره تئاتری کشورمان، جشنواره تئاتر فجر نیز به سختی صورت می‌گیرد و بودجه‌ای که باید تامین شود، نمی‌شود. احساس من این است که شهرام کرمی و حتی سیدمجتبی حسینی، معاون هنری وزیر فرهنگ‌وارشاد اسلامی نمی‌توانند به تنهایی کاری کنند و عبور از وضعیت فعلی نیازمند حمایت کسانی مانند شخص وزیر و رئیس‌جمهور است. کسانی که باید به این نکته توجه کنند که کار ما و دیگران بخشی از شناسنامه فرهنگی کشورمان است و در شرایط فعلی به کمکی جدی و فوری نیازمندیم. گمان می‌کنم اگر قرار باشد به عنوان مثال به هر کدام از تماشاخانه‌های خصوصی به صورت حمایتی و برای جبران خسارت‌هایشان مبلغ 100 میلیون تومان پرداخت شود یک صدم پول فروش یک روز نفت‌مان هم نمی‌شود و این بی‌توجه‌ای‌هاست که ما را رنج می‌دهد. هر چند به قول حضرت حافظ: وفا کنیم و ملامت کشیم و خوش باشیم / که در طریقت ما کافریست رنجیدن.»

5757