پایان جنگ نزدیک است؟/ معادله پیچیده و محاسبات استراتژیک تهران در واکنش به طرح ترامپ
اقتصادنیوز: وزارت خارجه ایران در بیانیه‌ای که در 6 اکتبر منتشر شد، اعلام کرد که از پایان جنگ غزه استقبال می‌کند..
به گزارش اقتصادنیوز، در اقدامی که بسیاری از ناظران را شگفت‌زده کرده، ایران واکنش محتاطانه‌ای به طرح صلح غزه رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، نشان داده است. این اقدام پس از سکوت قابل‌توجه اولیه در حالی صورت گرفت که جنبش فلسطینی حماس در حال بررسی این ابتکار بود. هرچند مقامات ایرانی عمدتاً سکوت اختیار کردند، اما رسانه‌های کشور به‌شدت از این طرح انتقاد کرده‌اند.
استقبال از پایان جنگ
منیژه مؤذن با ترجمه گزارشی از امواج مدیا در اکوایران نوشت: با این حال وزارت خارجه ایران در بیانیه‌ای که در 6 اکتبر منتشر شد، اعلام کرد که از پایان جنگ غزه استقبال می‌کند. در این بیانیه آمده است که جمهوری اسلامی ایران «همواره از هر ابتکاری که شامل توقف پاکسازی قومی، جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت در غزه باشد و مسیر تحقق حق تعیین سرنوشت مردم فلسطین را هموار کند، حمایت کرده است.»
بیانیه تأکید کرده که ایران «هرگونه تصمیم در این زمینه را در صلاحیت مردم فلسطین و نیروهای مقاومت می‌داند» و افزوده است که جمهوری اسلامی «از هر تصمیمی که توقف نسل‌کشی فلسطینی‌ها، خروج ارتش اشغالگر صهیونیستی از غزه، احترام به حق تعیین سرنوشت مردم فلسطین، ورود کمک‌های بشردوستانه و بازسازی غزه را تضمین کند، استقبال می‌کند».
واکنش به‌ظاهر مثبت ایران مستقیماً از سوی ترامپ مورد اشاره قرار گرفت. او در 6 اکتبر ادعا کرد: «ما حتی از ایران هم نشانه‌ای داشتیم، یک نشانه‌ی بسیار قوی. همان‌طور که می‌دانید، آنها هم می‌خواهند این مسئله حل شود».
واکنش رسانه‌های ایران
در روزهای پس از اعلام طرح ترامپ در 29 سپتامبر، واکنش رسمی از سوی مقامات ایران مشاهده نشد. با این حال، واکنش‌ها در رسانه‌های ایرانی سریع و یک‌دست انتقادی بود و رسانه‌های تندرو در صف مقدم این انتقادات قرار داشتند. روزنامه‌ی تندرو کیهان این طرح را تلاشی برای «تصرف غزه با اسم رمز آتش‌بس» توصیف کرد و مدعی شد که هدف آن «خلع سلاح حماس و واداشتن آنها به تسلیم» است.
دیگر روزنامه‌ی تندرو، جوان، آن را «دیکته نخست‌وزیر اسرائیل بنیامین نتانیاهو به خط ترامپ» خواند. روزنامه‌ی همشهری که زیر نظر شهرداری تهران اداره می‌شود، این ابتکار را «عملیات آمریکایی برای نجات اسرائیل از باتلاق غزه» توصیف کرد.
رسانه‌های اصلاح‌طلب نیز تردیدهای جدی خود را ابراز کردند. روزنامه‌ی «شرق» به نبود تضمین اجرایی در این طرح و ارتباط آن با گسترش روند عادی‌سازی روابط اعراب و اسرائیل اشاره کرد و نوشت که این طرح «دست اسرائیل را باز می‌گذارد در حالی که خواسته‌های فلسطینی‌ها را نادیده می‌گیرد.»
روزنامه «آرمان امروز» خوانشی دقیق‌تر از بیانیه مشترک هشت کشور مسلمان ارائه داد و نوشت که قدردانی این کشورها از واشنگتن به معنای تأیید کامل بخش‌های بحث‌برانگیز طرح، از جمله خلع سلاح حماس، نیست. آرمان امروز همچنین نوشت این کشورها «نمی‌خواهند ترامپ را خشمگین کنند». روزنامه «آرمان ملی» از قول امیرعلی ابوالفتح نوشت که این طرح ریشه در انگیزه‌های اقتصادی ترامپ دارد و با تمایل نتانیاهو به ادامه جنگ هم‌سو نیست.
در شبکه‌های اجتماعی ایران نیز واکنش‌مسئولان عمدتاً با تردید همراه بود و از مرزهای جناحی فراتر رفت. عبدالله گنجی، روزنامه‌نگار اصولگرا، در ایکس نوشت که ماهیت طرح ترامپ «خلع سلاح دائمی مقاومت فلسطین» است و افزود: «آنچه نتانیاهو در جنگ غزه نتوانست انجام دهد، در قالب یک طرح صلح بسته‌بندی کرده‌اند تا ترامپ را قهرمان جلوه دهند.»
محمدعلی ابطحی، از نزدیکان رئیس‌جمهور اصلاح‌طلب پیشین محمد خاتمی (1384-1376)، با لحنی آمیخته به اندوه نوشت که دیدن نتانیاهو و ترامپ در حال رونمایی از طرح، باعث شد «تمام بدنم بلرزد از تحقیر ملت فلسطین.»
تحلیلگر اصلاح‌طلب، احمد زیدآبادی گفت این طرح، حماس را تحت فشار قرار می‌دهد تا شرایط مطرح‌شده را بپذیرد، زیرا در غیر این صورت ممکن است از سوی کشورهایی چون قطر و مصر که نقش کلیدی دارند، منزوی شود. زیدآبادی همچنین به سکوت رسمی ایران در آن مقطع اشاره کرد و پرسید آیا تهران در نهایت موضعی صریح در رد طرح اتخاذ خواهد کرد یا ترجیح می‌دهد موضعی «مبهم و دوپهلو» داشته باشد، و افزود که همین انتخاب می‌تواند پیامی مهم در خود داشته باشد.
محکومیت یکپارچه
نتانیاهو و ترامپ در تاریخ 29 سپتامبر بر سر طرحی 20بندی برای پایان جنگ غزه به توافق رسیدند و این ابتکار را در کاخ سفید اعلام کردند. این طرح شامل آتش‌بس فوری، آزادی گروگان‌ها و زندانیان، خلع سلاح کامل حماس و ایجاد ساختار حکمرانی جدید برای غزه تحت نظارت یک نهاد بین‌المللی است.
ترامپ همچنین گفت تونی بلر، نخست‌وزیر پیشین بریتانیا که به‌خاطر مشارکت در حمله‌ی آمریکا به عراق در سال 2003 در منطقه شناخته می‌شود، تمایل دارد به نهاد نظارتی غزه بپیوندد. محکومیت یکپارچه رسانه‌ها در ایران بازتابی از مخالفت ایدئولوژیک ریشه‌دار حاکمیت با هرگونه توافقی است که منجر به خلع سلاح حماس و دیگر گروه‌های فلسطینی عضو «محور مقاومت» شود.
انتقادات عمدتاً بر این بخش از طرح ترامپ متمرکز است که از حماس می‌خواهد نقش خود در غزه و همچنین سلاح‌هایش را واگذار کند، شرطی که به‌عنوان تهدیدی مستقیم برای ساختار مقاومت تعبیر می‌شود؛ ساختاری که ایران سال‌ها از آن حمایت کرده است.
محاسبات استراتژیک و معادله دشوار
سکوت اولیه مقامات ایرانی و سپس حمایت محتاطانه آنها نشانه محاسبه‌ای استراتژیک است. این رویکرد نشان می‌دهد تهران می‌کوشد از آنکه به‌عنوان مانعی آشکار در مسیر توافقی که بازیگران کلیدی منطقه از آن استقبال کرده‌اند (هرچند با ملاحظات)، شناخته شود، پرهیز کند.
در حالی که متحدان منطقه‌ای صریح ایران، مانند «جهاد اسلامی فلسطین» (PIJ)، این طرح را محکوم کرده‌اند، رسانه‌های دولتی ایران بازتاب گسترده‌ای به این مواضع داده‌اند تا مخالفت خود را نشان دهند، بی‌آنکه دولت رسماً طرح را رد کند.
این ابهام می‌تواند اهداف متعددی داشته باشد: حفظ اهرم نفوذ در سیاست مقاومت فلسطین، جلوگیری از انزوای دیپلماتیک در میان تغییر موازنه‌های منطقه‌ای، و باقی گذاشتن فضای لازم برای مانورهای آینده.
در اواسط سپتامبر، بیش از 140 کشور از قطعنامه‌ای غیرالزام‌آور در مجمع عمومی سازمان ملل که به ابتکار فرانسه و عربستان سعودی ارائه شده بود و بر راه‌حل دو دولت برای مناقشه اسرائیل و فلسطین تأکید داشت، حمایت کردند. انتخاب ایران برای رأی ندادن (ممتنع بودن) در این قطعنامه با استناد به عدم به‌رسمیت شناختن اسرائیل انتقادهایی را در داخل کشور برانگیخت. برخی تحلیلگران گفتند چنین غیبت‌هایی می‌تواند نفوذ دیپلماتیک تهران را تضعیف کند.
در صورت آغاز مذاکرات جدی و حرکت به سوی اجرای بخش‌های اصلی طرح ترامپ، ایران با یک معادله‌ی دشوار روبه‌رو خواهد شد. یا باید موضع خود را تعدیل کند تا نفوذش حفظ شود، یا با اتخاذ موضع حداکثری خطر انزوای منطقه‌ای را بپذیرد.
در نهایت، واکنش رسمی ایران به‌گونه‌ای تنظیم خواهد شد که نقش آن به‌عنوان حامی به اصطلاح «محور مقاومت» حفظ شود، بدون آنکه به‌عنوان مانع اصلی در مسیر صلح شناخته شود.
همان‌طور که وب‌سایت امواج پیش‌تر گزارش داده، به‌نظر می‌رسد حماس با بخش‌های کلیدی طرح ترامپ مخالف است و احتمالاً تلاش خواهد کرد در میز مذاکرات، مفاد نامطلوب را تضعیف کند، بدون آنکه حامیان منطقه‌ای خود را در موقعیتی غیرممکن قرار دهد.
همچنین بخوانید ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید